Բրինձ

Բրինձը ընտանիքի մը երկարատեւ եւ տարեկան պաշարն է։ Ան ունի 23 տեսակ։

Անոր արմատները կը հասնին 60 ÷ 150 սմ. բարձրութեան։ Ծաղկաբոյլին հասկիկները՝ միածաղիկ են եւ պտուղին հատիկները՝ թեփոտ։ Տերեւները բաւական լայն են, մուգ կանաչ, եւ ծայրերը փշոտ։

Թեփոտներէ մաքրուած հատիկը կը պարունակէ 15% ջուր, մօտաւոր 74% բնածխաջրատներ, 8% սպիտակուցներ, 0,4% ճարպեր, 2,1% թաղանթանիւթ եւ 0,5% մոխիր։

Անուան Ծագումը Խմբագրել

«Բրինձ»^[1] անունը եկած է պահլաւերենէ, նոյն ծագումն ունի նաեւ վրացերէն ბრინჯი [պրինճի]-ն:

Բառը կը գործէ կարգ մը կապակցութիւններու մէջ, սղուած ի-ով՝ բրնձահատիկ, բրնձօղի, բրնձադաշտ:

Արտադրութիւնը Խմբագրել

Բրինձի արտադրութիւնը եւ սպառումը կը կատարուի հարաւ արեւելեան Ասիոյ երկիրներուն մէջ։ Այս հիմնական գիւղատնտեսական արդիւնքը երաշխիք կը հանդիսանայ այդ երկիրներու գիւղական բնակչութեան համար։ Բրինձի աճման գործով հիմնականօրէն կը զբաղին հող ունեցող գիւղական փոքր տնտեսութիւնները։

Բրինձի աճման համար կը պահանջուին յատուկ պայմաններ։ Աշխատանքները կը կատարուին ձեռքով։ Բրինձի համաշխարհային արտադրութեան 95% բաժինը կը տրուի զարգացող երկիրներուն։ Անոր կէս արտադրութիւնը կ'ապահովեն Չինաստանն ու Հնդկաստանը^[2]։

Սննդային Արժէք Խմբագրել

Բրինձը հիմնական սնունդ է աշխարհի բնակչութեան կէսէն աւելիին համար: Ասիկա ուտելիքի գերակշռող ուժանիւթի աղբիւր մըն է Ասիոյ եւ Խաղաղական ովկիանոսեան տարածաշրջանին 17, հիւսիսային եւ հարաւային Ամերիկայի՝ 9 եւ Ափրիկէի՝ 8 երկիրներուն համար: Բրինձը կը տրամադրէ աշխարհի սննդային ուժանիւթին 20%-ը, իսկ ցորենը՝ 19%-ը եւ եգիպտացորենը՝ 5%-ը:^[3]

Բրինձին սննդային արժէքը կախում ունի քանի մը գործօններէ: Ճերմակ, կարմիր, սրճագոյն եւ սեւ բրինձներն ունին իրարմէ տարբեր սննդային արժէքներ: Սննդային արժէքը կախում ունի, աշխարհագրական ո՞ր տարածքին մէջ, կամ ինչպիսի՞ որակի հողերու մէջ աճած է, ինչպէս նաեւ՝ եղանակային պայմաններէ, պարարտացման եղանակներէ եւ թէ ինչ եղանակներով պատրաստուած է:^[4]

Ճերմակ եւ սրճագոյն բրինձներու սպիտակուցներու որակին, հանքանիւթերու եւ կենսանիւթերու, ճարպերու եւ ածխաջրածիններու համեմատական վերլուծութենէն կը պարզուի, որ անոնցմէ ո՛չ մէկը կը հանդիսանայ սնունդի լիարժէք աղբիւր:^[5]

Կարմիր, սեւ եւ ճերմակ տեսակի բրինձներու համեմատական ուսումնասիրութիւնը ցոյց կուտայ, որ անոնց մէջ գունանիւթը կրնայ ունենալ սննդային առաւելութիւններ: Կարմիր եւ սեւ բրինձներու օգտագործումը բացայայտուեցաւ, որ կը նուազեցնէ կամ կը դանդաղեցնէ աթերոսքլերոզի զարգացումը, քոլեսթրինի արտադրութիւնը: Սպիտակ բրինձի օգտագործումը այս առաւելութիւնները չէ տուած: Այն եզրակացութեան կը յանգեցնէ, որ ատիկա կրնայ մասնակիաբար պայմանաւորուած ըլլալու է կարմիր ու սեւ բրինձներուն մէջ հակաօքսիտանթներու բացակայութեամբ:^[6]

Արտադրութիւն Խմբագրել

2012-ին բրինձ արտադրած երկիրներու վերի 20-ը (միլիոն թօն)^[7]
Չինաստան	204.3
Հնդկաստան	152.6
Ինտոնեզիա	69.0
Վիէթնամ	43.7
Թայլանտ	37.8
Պանկլատէշ	33.9
Միանմար	33.0
Ֆիլիփիններ	18.0
Պրազիլիա	11.5
Ճաբոն	10.7
Փաքիստան	9.4
Քամպոճա	9.3
ԱՄՆ	9.0
Քորէա	6.4
Եգիպտոս	5.9
Նէբալ	5.1
Նիճերիա	4.8
Մատակասքար	4.0
Շրի Լանքա	3.8
Լաոս	3.5
Աղբիւր՝ Պարենի եւ Գիւղատնտեսութեան Կազմակերպութիւն