Գալուստ Կիւլպէնկեան Հիմնարկութիւն
Գալուստ Կիւլպէնկեան Հիմնադրամ, (փորթ.՝ Fundação Calouste Gulbenkian), Փորթուկալի մէջ գտնուող հիմնադրամ, որուն հիմնական նպատակն է աջակցիլ եւ սատարել գիտութեան, կրթութեան, առողջապահութեան եւ արուեստի զարգացման։ Հիմնադրուած է 1956-ին Լիզպոնի մէջ՝ հայ մեծահարուստ նաւթ արդիւնաբերող Գալուստ Կիւլպէնկեանի (1869-1955) կտակին (1953) համաձայն։ 2011-ի Դեկտեմբեր 22-էն սկսեալ՝ տնօրէնը Արթուր Սանթոս Սիլվան եղած է[1]։ Հիմնադրամը ունի մասնաճիւղեր Ֆրանսայի եւ Մեծն Բրիտանիոյ մէջ։
Պատմութիւն
ԽմբագրելՀիմնադրուած է 1956-ին, Գալուստ Կիւլպէնկեանի կտակին համաձայն։ Կտակին մէջ նշուած է միայն Սուրբ էջմիածնի Մայր տաճարի նորոգման համար 450 հազար տոլարի յատկացման մասին, սակայն կտակարար մարմնի անդամ Գէորգ Եսայեանի՝ Գալուստ Կիւլպէնկեանի դուստրերուն ամուսիններու ջանքերով, հետագային հիմնադրամին մէջ կը բացուի նոր Հայկական համայնքներու բաժանմունքը։
Գործունէութիւն
ԽմբագրելԳալուստ Կիւլպէնկեանի հիմնադրամի միջոցներու գերակշիռ մասը կը տրամադրուի Փորթուկալի եւ այլ երկրներու մարդասիրական բազմաբնոյթ ծրագրերու իրականացման համար։ Ներկայիս միջոցներ կը յատկացնէ նաեւ գրահրատարակչական նպատակներով (400 հազար տոլար), որոնք կ'իրականացուին Երեւանի մէջ, Անթիլիասի, Հալէպի, Սթամպուլի, Փարիզի եւ ուրիշ քաղաքներու մէջ։ Մեծապէս օժանդակած է նաեւ Մատենադարանին[2]։
Փորթուկալական «Partex» նաւթի արդիւնաբերական ընկերութիւնը ամբողջութեամբ կը պատկանի Գալուստ Կիւլպէնկեան հիմնադրամին (տարեկան ելեւմտացոյցն աւելի քան €100 միլիոն)։ Այն Եւրոպական Հիմնադրամներու Ցանց Ստեղծարար Համագործակցութեան (անգլերէն՝ Network of European Foundations for Innovative Cooperation (NEF)) անդամ է[3]։
Հիմնադրամը նիւթապէս կ'օժանդակէ նաեւ Փորթուկալի մէջ իրականացուող գիտահետազօտական աշխատանքներուն[4]։
Հիմնադրամին կը պատկանին՝
- Գալուստ Կիւլպէնկեանի Թանգարանը, որ հիմնուած է Կիւլպէնկեանի անձնական հաւաքածոյին հիման վրայ։
- Ժամանակակից արուեստի թանգարանը (Centro de Arte Moderna)։
- Կիւլպէնկեան Նուագախումբը, Սիմֆոնիկ նուագախումբ, Լիզպոնի ամենամեծ նուագախումբերէն մէկը։
- Կիւլպէնկեան Գրադարանը։
- Կիւլպէնկեան Գիտութեան Համակարգը։
- Հայկական Համայնքներու Բաժանմունքը։
- Կիւլպէնկեան Հիմնադրամի Այգին, հանրային այգի Լիզպոնի մէջ։
- Կիւլպէնկեան Հիմնադրամ ՄԹ, ներկայացուցչութիւն Միացեալ Թագաւորութեան մէջ։
- Ֆրանսիայի Պատուիրակութիւն, ներկայացուցչութիւն Ֆրանսայի մէջ։
- Կիւլպէնկեան Պալլաթ 1965 թուականին հիմնադրուած պարախումբ, որ սակայն կը փակուի 2005-ին։
Հայկական Համայնքի Բաժանմունք
ԽմբագրելՀայկական համայնքներու բաժանմունքի ելեւմուտքը կանոնաւորապէս կը բաշխուի Սփիւռքի եւ Հայաստանի (1984 թուականէն ի վեր) գիտական, առողջապահական, կրթական եւ մշակութային կազմակերպութիւններուն։ 1988 թուականին ելեւմտացոյցէն 1 միլիոն տոլարի լրացուցիչ օգնութիւնն յատկացուած է երկրաշարժէն տուժած շրջաններուն։
- Գալուստ Կիւլպէնկեան Հիմնադրամի Հայկական Համայնքի Բաժանմունքի տնօրէններ
- Ռոպերթօ Կիւլպէնկեան
- Կորիւն Քէշիշեան
- 1984-2011 տնօրէն՝ Զաւէն Եկաւեան։
- 2012-2013՝ Աստղիկ Չամքերթեն։
- 2013-էն սկսեալ՝ Ռազմիկ Փանոսեան[5][6][7]։
Բաժանմունքի տարեկան ելեւմուտքը շուրջ 3.5 միլիոն տոլար է։
Կառոյցը եւ այգին
Խմբագրել
Հիմնադրամի կառոյցը կը գտնուի Լիզպոնի կեդրոնը։ Այգին սկզբնական շրջանին եղած է Լիզպոնի ծայրամասի այգիներէն մէկը։ Հիմնադրամի կառոյցին բացումը տեղի ունեցած է 2 Հոկտեմբեր 1969-ին, այնտեղ կան գրասենեակներ, դահլիճներ, ցուցասրահներ, թանգարաններ եւ գրադարաններ։ Ճարտարապետներն են՝ Ռոյի Աթուգուիան, Փետրօ Սիտը եւ Ալպերթօ Փէսոան։ Կառուցուած է նորայեւ ոճով[8]։
Այգին բացուած է նոյն թուականին, նախագծուած ճարտարապետ Ռիպէյրօ Թելեսի կողմէ, խորհրդակցելով հիմնադրամի շէնքի ճարտարապետներուն հետ։ 2010-ին կառոյցը եւ այգին մաս կը կազմեն Փորթուկալի մշակութային յուշարձաններու ցանկին։
Ժամանակակից արուեստի թանգարանը (փորթ.՝ Centro de Arte Moderna) նախագծած է անգլիացի ճարտարապետ Լեզլի Մարթինը՝ International style-ի ոճով։ Այս թանգարանը բացուած է 1983-ին։
Գալուստ Կիւլպէնկեան Թանգարան
ԽմբագրելԹանգարանը բացուած է 2 Հոկտեմբեր 1969-ին[8]՝ Գալուստ Կիւլպէնկեանի կողմէ եւ վերջինիս հաւաքածոյին հիման վրայ։ Թանգարանին մէջ կան մօտ 6000 ցուցանմուշներ։ Եւրոպական գեղանկարչութեան հաւաքածոյին մէջ կարեւոր տեղ կը գրաւեն 1930-ական թուականերէն Էրմիդաժի հաւաքածոյի վաճառքէն Գալուստ Կիւլպէնկեանի կողմէ ձեռք բերուած գործերը (Ռուպենս, Ռեմպրանտթ, Թիրք Պոութս)։
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ «Eleição por unanimidade - Artur Santos Silva é o novo presidente da Gulbenkian»։ 22-12-2011։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2011-12-23-ին։ արտագրուած է՝ 22-12-2011
- ↑ Gérard Dédéyan (dir.), Histoire du peuple arménien, Privat, Toulouse, 2007 978-2-7089-6874-5, p. 805.
- ↑ «Network of European Foundations (NEF)»։ Network of European Foundations (NEF)։ Oct 25, 2007։ էջ 5։ արտագրուած է՝ April 4, 2014
- ↑ Angelique Verrecchia (25 Մարտ 2015)։ Ambassade de France au Portugal / ADIT, խմբգր․։ «La Fondation Calouste Gulbenkian récompense un jeune chercheur pour ses recherches sur le cerveau»։ www.bulletins-electroniques.com.
- ↑ Barsoumian Nanore (13 June 2014)։ «A Bold New Plan: Interview with Razmik Panossian»։ Armenian Weekly։ արտագրուած է՝ 20 July 2014
- ↑ «Rasmick Panossian Director of Programming, Rights and Democracy, Montreal»։ University of Winnipeg։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 4 March 2016-ին։ արտագրուած է՝ 2 November 2013
- ↑ Our History
- ↑ 8,0 8,1 Museo Calouste Gulbenkian։ Lissabon: Fundação Calouste Gulbenkian։ 2003։ էջ 9։ ISBN 972-8128-82-7
Արտաքին յղումներ
Խմբագրել- Գալուստ Կիւլպէնկեան հիմնադրամի պաշտոնական կայք Archived 2008-09-06 at the Wayback Machine.
- Գալուստ Կիւլպէնկեան հիմնադրամի 3D մոդելը Archived 2011-09-20 at the Wayback Machine.
Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցուած է «Հայաստան» հանրագիտարանէն, որի նիւթերը թողարկուած են` Քրիեյթիւ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։ 
|