Յովհաննէս Աղպաշեան

Յովհաննէս Եսայի Աղպաշեան (1909 կամ 1910, Ճիւնճիւն - 1987, Պէյրութ, Լիբանան), գրող, թարգմանիչ, հրապարակագիր, երգիծագիր, քաղաքական գործիչ: Ան հրապարակախօսութեամբ, թարգմանչական թէ երգիծաբանական ոլորտներու մէջ, Աղպաշեան դարձաւ ոչ միայն իր ժամանակաշրջանի, այլեւ տուեալ պատմութեան համար երեւելի դէմք, ազդու ղեկավար, համեստ ազգային, բայց, բացառիկ հեղինակութիւն մը:

Յովհաննէս Աղպաշեան
Ծնած է	1909 կամ 1910
Ծննդավայր	Ճիւնճիւն
Մահացած է	1987
Մահուան վայր	Պէյրութ, Լիբանան
Մասնագիտութիւն	Խմբագիր, երգիծաբան, հրապարակախօս
Աշխատավայր	Յառաջ (քաղաքական շաբաթաթերթ, Լիբանան)

Ազգային-գաղափարախօսական ուղղութիւն

Յովհաննէս Եսայի Աղպաշեան, իր պատանեկան, երիտասարդական ու չափահաս տարիներուն, արդէն իր ազգային-գաղափարախօսական ուղղութիւնն ու հաւատամքը ընտրած էր, առանց ընկրկելու, այլայլելու ու նահանջելու, պարզապէս անոր համար, որ ան ազգային տեսիլքի ու գաղափարական լիցքի խորաթափանց ախոյեաններէն էր: Իր տխուր ինքնակենսագրութիւնը, բայց, վճռակամ ոգիի սլացքը կու տան այս բոլորին վառ ապացոյցը, որ իրեն համար դարձան յոյսի ու լոյսի ամբողջական գրաւական մը, հակառակ իր կրած զրկանքներուն ու հալածանքներուն, իր անձնական թէ ընտանեկան հարազատներէն հեռու մնալու պարտադրականութեամբ:

Կրթութիւն

Յաջորդաբար, մանկապարտէզի աշակերտ է՝ Ատանայի, Մերսինի, Աշքութի (Քէսրուան) եւ այլ հայկական որբանոցներու մէջ: 1925ին փոխադրուած է՝ Կիպրոսի Մելգոնեան Կրթական Հաստատութիւն, ուրկէ «դուրս» դրուած է՝ 1928ին, իբրեւ «անբաղձալի» որակուած է՝ Հայաստանէն քանի մը ծրար գրական գիրքեր բերել տուած ըլլալուն համար:

Պատանի Յովհաննէսը, երբ Մելգոնեան կրթական հաստատութեան մէջ սան էր, իր հետաքրքրութիւնները՝ հայ գրականութեան, մշակոյթի ու պատմութեան մասին, այնքան բուռն ու վառ էին, որ մեծանուն գրականագէտ-ուսուցիչ՝ Յակոբ Օշական, ըսած էր. «այս պատանիէն մեծ գրող մը կրնայ դուրս գալ»: - Յակոբ Օշական

Մամուլի ասպարէզ

• 1938-1939, օգնական խմբագիր Պէյրութի «Ժողովուրդի Ձայն» կոմունիստական շաբաթաթերթին:
• 1942-1948, նախ՝ խմբագիր, ապա՝ գլխաւոր խմբագիր որպէս օրաթերթ հրատարակուիլ սկսած համանուն թերթին:
• 1957-1964, խմբագրական կազմի անդամ «Մեր Նշանաբանն Է Յառաջ» թերթին՝ 1964-1970, գլխաւոր խմբագիր «Յառաջ» շաբաթաթերթի:

Վերոյիշեալ թերթերուն մէջ տարածուած են իր քաղաքական, ազգային ու ընկերային յօդուածները, եւ «Խիկար» ստորագրութեամբ բազմաթիւ երգիծական ակնարկներ:

• 60-70-80ական թուականներուն, Աղպաշեան դարձեալ մնաց պատնէշի վրայ, իր գրութիւնները հրատարակելով «Զարթօնք»ի, «Սփիւռք»ի, «Նայիրի»ի, «Շիրակ»ի, նաեւ արաբական մամուլին մէջ, որուն ստորագրութիւնները միշտ որոնելի ու գնահատելի նկատուեցան ու մինչեւ օրս կը յիշուին:

Հրատարակութիւններ

Առանձին հրատարակուած են հետեւեալ գիրքերը.

ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ-ԸՆԿԵՐԱՅԻՆ

1. - «Մայիսեան Ապստամբութիւնը Հայաստանի Մէջ» (1937, Պէյրութ, Տպ. «Մասիս»):
2. - «Նոյեմբեր 29, Հայաստանի Երէկն ու Այսօրը» (1937, Պէյրութ):
3. - «Լիբանանահայ Թեմի Ազգ. Գործերու Բարւոքման Համար» (1945, Պէյրութ):
4. - «Երկու Ճակատ Ամենուրէք Եւ Մեր Մօտ» (1948, Պէյրութ):
5. - «Ներգաղթի Եւ Հայրենիքի Դէմ» (1948, Պէյրութ):
6. - «Միասնական Ճակատ՝ Հակահայ Դաւադիրներու Դէմ» (1948, Պէյրութ):
7. - «Արաբ Ազգային Ազատագրական Զարթօնքը» (1958, Սպ. «Ատլաս»):
8. - «Ուղեցոյց՝ Լիբ. Ընկ. Ապահովութեան Օրէնքի», համահեղինակութեամբ Մեթր Գ. Տէրտէրեանի (1966, Պէյրութ, Տպ. «Ատլաս»):

ԵՐԳԻԾԱԿԱՆ

1. - «Մեր Խմբագիրները» (1970, Պէյրութ, Տպ. «Նայիրի»)՝
2. - «Բաղաձայն Սենֆոնի Հայ Անաւարտ Դատի» (1973, Պէյրութ, Տպ. «Ատլաս»):
3. - «Ա՜խ Լաճեր Տնաւեր» (1980, Պէյրութ, Տպ. «Ատլաս»):
4. - «Մեղրամոմէ Կիսանդրիներ» (1986, Պէյրութ, Տպ. «Ալթափրէս»):

ՅՈՒՇԱԳՐԱԿԱՆ

1. - «Անուրախ Մանկութիւն» (1985, Պէյրութ, Տպ. «Զարթօնք»):
2. - «Պայքարի Ոլորապտոյտին Մէջ» (Ա. Հատոր, 2001, Պէյրութ, Տպ. «Թէքնոփրէս»):

ԹԱՐԳՄԱՆԱԿԱՆ

1. - «Ալ-Ռաֆիք Փանջունի» (Ե. Օտեանի «Ընկ. Փանջունի»ի արաբերէնի թարգմանութիւնը), (1971, «Ալ-Նահար»ի հրատարակչատունէն):
2. - «Ֆարէս Աղա» (Մարուն Ապպուտի համանուն երգիծական վէպի հայերէն թարգմանութիւնը), (ՅԱՌԱՋ» շաբաթաթերթի 7 Ապրիլէն 17 Նոյ. 1968 թուակիր համարներուն մէջ):
3. - القضية الارمنية امام الرأي العام العربي (Հայկական Հարցը Արաբական Համայնական Կարծիքին Առջեւ), Գերսամ Ահարոնեան, (Ապրիլ 1965, 78 էջ), թարգմանիչ՝ Յովհաննէս Եսայի Աղպաշեան:

Հրատարակութիւն առ ի գնահատանք

1. -«Յովհաննէս Աղպաշեան (Խիկար) Մարդը, Գրողը, Թարգմանիչը, Հրապարակագիրը, Քաղաքական Գործիչը, Երգիծագիրը» (607 էջ, Պէյրութ, 2017): Երէց զաւակը՝ Պարոյր Յովհաննէս Աղպաշեան, անոր վաստակին ու ժառանգին առ ի գնահատանք եւ հանուր հայ մտաւորականութեան գիտութեան, հրատարակեց անոր նուիրուած բերքահաւաք մը:

Աղբիւրներ

• Նոյեմբերի 29: Հայաստանի երէկն ու այսօրը / Յովհ. Աղպաշեան.
• Աղպաշեան, Հովհաննէս Եսայու, 1909-1987 (Personal Name)