Ուիքիփետիա

Սինկափուր

Սինկափուր, պաշտօնապէս` Սինկափուրի Հանրապետութիւն (անգլերէն՝ Republic of Singapore, չին.՝ 新加坡共和國, մալայ.՝ Republik Singapura, չինարեն՝ 新加坡共和國, փինյին՝ Xīnjiāpō Gònghéguó, թամ.՝ சிங்கப்பூர் குடியரசு Ciŋakappūr Kudiyarasu), ինքնիշխան քաղաք-պետութիւն եւ կղզիներ Հարաւ-Արեւելեան Ասիոյ մէջ։ Կը գտնուի Մալայեան թերակղզիի ծայրամասը, անկէ անջատուած է Ճոհորի նեղուցով: Հարաւէն սահմանակից է Ինտոնեզիայի Ռիաու կղզիներուն, իսկ հիւսիսէն` Արեւմտեան Մալեզիային: Սինկափուրի տարածքը կը կազմեն մէկ գլխաւոր կղզին եւ 62 մանր կղզեակները: Անկախութիւն ձեռք բերելէն ի վեր հողի մելիորացման շնորհիւ կղզիի տարածքը մեծցուցած են 23 %-ով (130 քմ²):

Սինկափուր
Սինկափուրի դրօշը Զինանշանը


Կը ներառնէ North East Community Development Council?, North West Community Development Council?, South East Community Development Council?, South West Community Development Council? եւ Central Singapore Community Development Council?
Պետական լեզու անգլերէն[1], մալայերեն?[1], Դասական չինարէն[1] եւ Թամիլերէն[1]
Մայրաքաղաք Սինկափուր
Օրէնսդիր մարմին Parliament of Singapore?
Երկրի ղեկավար Tharman Shanmugaratnam?
Կառավարութեան ղեկավար Lawrence Wong?
Ազգաբնակչութիւն 5 866 139 մարդ (Յուլիս 2021)[2]
Կրօնք Պուտտայականութիւն[3], Դաոսականություն?[3], քրիստոնէութիւն[3], Իսլամութիւն[3] եւ Հինտուիզմ[3]
Օրհներգ Սինգապուրի օրհներգ?
Կարգախօս Majulah Singapura եւ Onward, Singapore
Հիմնադրուած է 9 Օգոստոս 1965 թ.
Արժոյթ Սինգապուրյան դոլար?
Ազգային տօն Ամանոր, Մայիս Մէկ, National Day?, Չինական Նոր Տարին, Vesak?, Eid al-Fitr?, Կուրբան Բայրամ?, Դիուալի?, Աւագ Ուրբաթ եւ Ս․ Ծնունդ
Ժամային համակարգ UTC+8, Singapore Standard Time? եւ Asia/Singapore?[4]
Հեռաձայնային համակարգ +65
Համացանցի յղում .sg?
Մարդկային ներուժի զարգացման թիւ 0,939[5]
gov.sg​(անգլերէն)
«Էսպլանադա» թատրոնը
Սինկափուրի համայնապատկերը

Սինկափուրը առեւտրաֆինանսական ու փոխադրային համապարփակ հանգոյց է: Արդի աշխարհի միակ կղզային քաղաք-պետութիւնն է։

Բրիտանացի գաղութարար Սթեմֆորտ Ռաֆլզը 1819 թուականին հիմնադրեր է գաղութային Սինկափուրը, որպէս Բրիտանական արեւելահնդկական ընկերութեան առեւտրական կէտ: 1858 թուականին անոր լուծարումէն յետոյ, կղզիները կը փոխանցուին Բրիտանական Հնդկաստանին, որպէս թագաւորական գաղութ: Երկրորդ աշխարհամարտի ժամանակ Սինկափուրը բռնագրաւուած է Ճափոնի կողմէ: Անիկա Բրիտանիայէն անկախութիւն ձեռք բերած է 1963 թուականին, միաւորուելով բրիտանական նախկին գաղութներու հետ, սակայն գաղափարական տարբերութիւններէն մեկնելով` երկու տարի անց սինկափուրցիները կը զատուին անոնցմէ 1965 թուականին, ձեւաւորուելով որպէս ինքնիշխան ազգ: Չունենալով բնական աղբիւրներ, Սինկափուրը իր տնտեսութեամբ կը դառնայ «ասիական չորս վագրերէն» (Հարաւային Քորէա, Հոնկքոնկ, Թայուան, Սինկափուր) մէկը, հիմնուած՝ արտաքին առեւտուրի եւ աշխատուժի վրայ։ Ունի «հանդիպումներու միջազգային գլխաւոր քաղաքի», «ներդրումային լաւագոյն կարողական քաղաքի», ազգը` «գիտարուեստական ազգի» համբաւ: Սինկափուրը երրորդն է օտար ներդրումներու, ամէնամեծ ֆինանսական կեդրոն, նաւթամշակման եւ առեւտրական կեդրոն ըլլալու ցուցանիշով, եւ երկրորդը` ծովային պահեստներու առումով: Երկիրը բնորոշուեր է նաեւ որպէս «հարկային ծովախորշ»:

Սինկափուրը ՄԱԿ-ի` մարդկային զարգացման ցուցանիշով կը զբաղեցնէ 5-րդ, իսկ մէկ չնչին բաժինով ՀՆԱ-ի ցուցանիշով` երրորդ տեղը: Երկիրը բարձր դիրք կը զբաղեցնէ կրթութեան, առողջապահութեան, կեանքի որակի սպասելի բարելաւման, անձնական անվտանգութեան ու բնակարանային ապահովուածութեան ոլորտներու մէջ։ Հակառակ անոր, որ եկամտային տարբերութիւններն անհաւասար բաշխուած են, բնակարաններու 90 %-ը անձնական սեփականութիւն կը համարուի: Սինկափուրի 5.6 միլիոն բնակչութեան 38 %-ը կը համարուի օտարերկրեայ քաղաքացի: Երկրի մէջ ընդունուած է պաշտօնական 4 լեզու` անգլերէն (առաջինն է ընդհանուր տարածուածութեամբ), մալայերէն, նախնական չինարէն (մանտարին) եւ թամիլերէն: Գրեթէ բոլոր սինկափուրցիները երկու լեզու կրող են:

Սինկափուրը մենական Unitarian խորհրդարանական երկիր է` միապալատ խորհրդարանական կառավարութեան Վեսթմինիսթրեան համակարգով: «Ժողովրդական գործողութիւն» կուսակցութիւնը 1959 թուականէն ի վեր յաղթեր է բոլոր ընտրութիւններուն մէջ։ ՀՆԱ-ի եւ մամուլի ազատութեան ցուցանիշով ունի մեծ ժողովրդավարութիւն: Սինկափուրը Հարաւարեւելեան Ասիայի պետութիւններու միութեան հինգ անդամներէն մէկն է: Ան նաեւ կ'անդամակցի Ասիական եւ խաղաղովկիանոսեան տնտեսական խորհուրդին (APEC), Արեւելեան Ասիայի երկիրներու գագաթնաժողովին (EAS), Չմիացած երկիրներու շարժման եւ Ազգերու համագործակցութեան:

Անուան ծագումնաբանութիւն

Խմբագրել

Սինկափուրի անուանման անգլերէն տարբերակը երկրի հարազատ մալայերէն անուանման անգլիականացուած տարբերակն է, որ ծագում առած է սանսկր.՝ (सिंहपुर, Siṃhapura բառէն. siṃha` «առիւծ», pura` «քաղաք», հետեւաբար` «առիւծի քաղաք»[6]: Առիւծը ներառուած է ազգային շատ խորհրդանիշերուն մէջ, ինչպէս` զինանշանին մէջ։ Սակայն քիչ հաւանական է, որ երկրի մէջ երբեւէ ապրեր են առիւծներ: Մալայեական Շրիվիճայա թագաւորութեան արքայազն Սանկ Նիլա Ութաման (Sang Nila Utama, 1299-1347) ըսած է, որ կղզին ի սկզբանէ կառուցուեր եւ անուանուեր է «Սինկափուր», հաւանական է, մալայեական վագրի անունով: Կեդոնական կղզին տակաւին Ք.Ա. 3-րդ դարուն կոչուեր է նաեւ «Փուլաու Ուճոնկ», որ մալայերէնով կը նշանակէ «կղզիի վերջը»[7][8][9][10]:

Սինկափուրը յիշատակուած է նաեւ որպէս Քաղաք-այգի, քանի որ փողոցները շրջապատուած են տնկուած ծառերով, եւ անկախացումէն յետոյ կանաչապատումը մեծ թափ առած է, ինչպէս նաեւ Փոքրիկ կարմիր կէտ, քանի որ կղզի-պետութիւնն աշխարհի ու Ասիոյ շատ քարտէզներուն մէջ կարմիր կէտի տեսքով ներկայացուած է[11][12][13][14][15]:

Պատմութիւն

Խմբագրել

Հին դարաշրջան

Խմբագրել

Յոյն աշխարհագրագէտ Պտղոմէոսը (90-168) 2-րդ դարուն տեղը նշեր է «Սապանա» անունով, իսկ 3-րդ դարուն վերաբերող ամէնավաղ աղբիւրներուն մէջ յիշատակուած է Փու Լո Չունկ (蒲 罗 中) անունով, որ իր հերթին մալայեական «Փուլաու Ուճոնկ» («կղզիի վերջաւորութիւն») անուան թարգմանութիւնն է[16][17]: Հին Եաւայական «Նակարակրեթակամա» էփիքական բանաստեղծութիւնը (1365) յղում կատարած է Թումասիք (հաւանական է, կը նշանակէ «ծովային քաղաք») անունով կղզիի բնակչութեան[18][19][20]: 1299 թուականին, համաձայն մալայական գրական-պատմական յուշարձանին (Sejarah Melayu), Սինկափուրի թագաւորութիւնը կղզիին մէջ հիմնադրուեր է Սանկ Նիլա Ութամա արքային կողմէ: Մալայեական գրական վերոնշեալ յուշարձանը ակադեմիական բանավէճերու առիթ հանդիսացեր է, սակայն անիկա յայտնի է որպէս 14-րդ դարու սինկափուրեան աղբիւր, յետագային` Թեմասիք', որմէ կ'իմանանք, որ Սինկափուրը առեւտրական նաւահանգիստ եղեր է, գտնուելով Մաճապահիթայի եւ Սիամական թագաւորութեան տիրապետութեան ներքեւ, որոնք ալ իրենց կարգին եղեր են Մեծ Հնդկաստանի ազդեցութեան գօտիի մէջ։ Հնդկական այս թագաւորութիւնները բնութագրուեր են զարմանալի դիմացկունութեամբ, քաղաքական ամբողջութեամբ եւ վարչական կայունութեամբ[21][22][23][24][25][26][27][27][28][29]: Պատմական աղբիւրները նաեւ կը վկայեն, որ մօտաւորապէս 14-րդ դարու վերջաւորութեան անոր կառավարիչ արքայազն Փարամեշվարան յարձակման կ'ենթարկուի Մաճափահիթայի կամ սիամցիներուն կողմէ եւ կը հիմնէ Մալաքայի սուլթանութիւնը[30]: Հնագիտական պեղումները ցոյց կու տան, որ հիմնական բնակչութիւնը կեդրոնացած է Ֆորթ Քանինկ լեռան շուրջ եւ բնակավայրը աւերուած է այս ժամանակաշրջանին, հակառակ անոր, որ ոչ մեծ թիւով առեւտրականներ շարունակեր են որոշ ժամանակ այդտեղ մնալ[7][31]: 1613 թուականին փորթուկալցի նուաճողները ոչնչացուցած են բնակավայրը եւ յետագայ երկու դարերուն կղզին ամայի մնացեր է: Ատկէ ետք Սինկափուրը կազմեր է Ճոհորի սուլթանութեան մաս: Ծովային շրջանը եւ առեւտրական հատուածի մեծ մասը գտնուեր են վերահսկողութեան տակ[32]:

Բրիտանական գաղութացում

Խմբագրել
 
1825 թուականի քարտէզ: Սինկափուրի տնտեսական ազատ նաւահանգիստը ձեւաւորուեր էր Սինկափուր գետի մօտ: Քանինկ բլուր-ամրութիւնը (կեդրոնը) հանդիսացեր է վաղ շրջանի գաղութարարներու բնակավայրը:

Բրիտանացի գաղութարար Սթեմֆորտ Ռաֆլզը 1819 թուականի 28 Յունուար-ին ժամաներ է Սինկափուր եւ կղզին յարմար համարեր՝ նոր նաւահանգիստի համար: Կղզին կը կառավարէր Ճոհորի սուլթանը, որուն կը վերահսկէին հոլանտացիներն ու պուկիսներուի էթնիք խումբը: Սակայն սուլթանութիւնը թուլցեր էր, իսկ Թենկհու Ապտուր Ռահմանը եւ պաշտօնական այլ անձինք հաւատարիմ էին Թենկհու Ռահմանի աւագ եղբօրը` Թենկու Լոնկին, որ աքսորի մէջ էր Ռիաու կղզիին մէջ։ Թեմենկոնկը (մալայեական հին կոչում) Ռաֆլզի օգնութեամբ Թենկհու Լոնկը կը տեղափոխուի Սինկափուր: Ան կ'առաջարկէ Թենկհու Լոնկին Ճոհորի օրինական սուլթան համարել` տալով սուլթան Հուսէյն տիտղոսը եւ տրամադրելով տարեկան 5.000 տոլար աշխատավարձ, եւս 3.000 տոլար ալ` թեմենկոնկին[33]: Իր կարգին, սուլթան Հուսէյնը պէտք է բրիտանացիներուն յանձներ Սինկափուրի մէջ առեւտրական նաւահանգիստ ստեղծելու իրաւունքը: 1819 թուականի 6 Փետրուարին կը ստորագրուի պաշտօնական համաձայնագիր, որու շնորհիւ ալ հիմք կը դրուի ժամանակակից Սինկափուրին[34][35]:

 
Սթեմֆորտ Ռաֆլզի արձանը Սինկափուր գետի ափին, ուր առաջին անգամ ոտք դրեր է գաղութարարը:

Սուլթանի հետ պայմանագիր կնքելէն յետոյ, 1824 թուականին, ամբողջ կղզին, ինչպէս նաեւ թեմենկոնկը կ'անցնին Բրիտանիոյ ազդեցութեան տակ[36]: 1826 թուականին Սինկափուրը կը դառնայ բրիտանական Սթրեյթս Սեթլմենթս գաղութի մաս, որ կը գտնուէր Բրիտանական Հնդկաստանի իրաւասութեան տակ, իսկ 1836 թուականին կը դառնայ նահանգի մայրաքաղաքը[37]: Մինչեւ Ռաֆլզի գալուստը, կղզիին մէջ կը բնակէր մօտ 1.000 մարդ, որու կէսէն աւելին չինացիներ էին[36][38]: Այս վաղ ներգաղթեալներէն շատերը կ'աշխատէին տաքդեղի ու կամպիրի տնկարկաստաններուն մէջ[39]: Աւելի ուշ, 1890-ական թուականներուն, երբ Մալայեան կղզիներու ու Սինկափուրի մէջ կը հիմնուի ռեզինի արտադրութիւնը, կղզին կը դառնայ ռեզինի տեսակաւորման ու արտահանման խոշոր կեդրոն[36][40]:

Սինկափուրը չէ տուժեր Առաջին աշխարհամարտի ժամանակ, քանի որ ընդհարումին մէջ չէր ընդգրկուած հարաւարեւելեան Ասիան: Պատերազմի ընթացքին նշանակալից միակ իրադարձութիւնը1915 թուականին իսլամ սիփահիներու խռովութիւնն էր՝ բրիտանական Հնդկաստանի դէմ, որոնք կայազօր ունէին Սինկափուրն մէջ. անոնց կը փափաքէին ուղարկել Օսմանեան Թուրքիա, սակայն զինուորները կ'ընդվզին եւ կը սպաննեն իրենց սպաներն ու բրիտանացի քաղաքացիական քանի մը անձեր, մինչեւ որ խռովութիւնը կը ճնշուի ոչ իսլամական զօրքերու կողմէ (ատոնք ժամաներ էին Եոհորէն ու Պիրմայէն):

 
Ռաֆլզ հիւրանոց, հիմնադրուեր է 1887 թուականին: Կառուցեր են հայ Սարգսեան եղբայրները

Առաջին համաշխարհային պատերազմէն յետոյ բրիտանական ռազմածովային պազան կը հանդիսանայ Սինկափուրի պաշտպանութեան ռազմավարական մաս: Առաջին անգամ զայն ընդունելով 1923 թուականին, կառոյցը սկսեր է զարգանալ մինչեւ 1931 թուականին ճափոնցիներու` Մանչժուրիօ ներխուժումը: Երբ նաւամատոյցը կը ձեւաւորուի 1939 թուականին 500 միլիոն տոլարով, այդ պահուն կը հանդիսանայ աշխարհի ամէնամեծ չոր տոքը (նաւ կառուցելու վայր), երրորդ ամէնամեծ լողացող տոքը` ունենալով վառելիքի բազմաթիւ բակեր, որ վեց ամիս կը բաւարարէր բրիտանական ծովուժը: Անիկա պաշտպանուած էր Սիլոսօ, Քանինկ եւ Լապրատոր ամրութիւններու 15-տիւյմանոց ծանր ռազմածովային զէնքերով: Ուինսթոն Չերչիլը զայն համարեր է «Արեւելքի Ճիբրալթար» եւ «Արեւելքի Սուեզ»: Սակայն այդ եղեր է պազա` առանց օդուժի: Բրիտանական օդուժը հաստատուեր էր Եւրոպայի մէջ եւ անգլիացիները չէին կրնար իրենք իրենց թոյլ տալ երկրորդ օդուժը հիմնելու: Ծրագիրն այն էր, որ օդուժը կարողանար արագ տեղաշարժուիլ Սինկափուրէն դէպի անհրաժեշտ վայրը: Երկրորդ աշխարհամարտէն յետոյ, որ սկսաւ 1939 թուականին, օդուժն ամբողջութեամբ զբաղուած էր Բրիտանիայի պաշտպանութեամբ[41]:

Երկրորդ աշխարհամարտ

Խմբագրել
 
Սինկափուրի ռազմածովային պազա. կազմաւորուեր է 1938 թուականին:

Երկրորդ աշխարհամարտի ժամանակ կայսերական ճափոնական բանակը ներխուժեր է բրիտանական Մալայներ, որու գագաթնակէտը դարձեր է Սինկափուրի համար ճակատամարտը: Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Ուինսթոն Չերչիլը պարտութիւնն անուաներ է «բրիտանական պատմութեան վատթարագոյն աղէտը եւ մեծագոյն աձնատուութիւնը»[42]: Բրիտանացիները կորսնցուցին Սինկափուրի ռազմական գործողութիւններու ընթացքին, որու հետեւանքով 1942 թուականի15 Փետրուարին յանձնուեր են մօտ 40.000 զինծառայողներ: Անոնցմէ մօտ 5.000-ը, որուն մեծամասնութիւնը աւստրալացիներ էին, սպաննուեր կամ վիրաւորուեր են[43]: Ճափոնական կորուստները Սինկափուրի ռազմական գործողութիւններու ժամանակ կազմեր են 1.714 սպաննուածներն ու 3.778 վիրաւորները[44]: Գրաւումը բեկումնային նշանակութիւն ունեցեր է քանի մը երկիրներու, ներառեալ` Ճափոնի, Մեծ Բրիտանիայի եւ այն ժամանակ գաղութային Սինկափուրի համար: Սինկափուրը վերանուանուեր է Սյոնան թո (昭南島 Shōnan-tō), որ կը նշանակէ Արեւելքի լոյս[45][46]: 5.000-25.000 էթնիք չինացի սպաննուեր է Սուքա Չինկի սպանդի ժամանակ[47]:

Բրիտանական զօրքերը կը ծրագրէին Սինկափուրը ազատագրել 1945 թուականին, սակայն պատերազմը կ'աւարտի, նախքան այդ գործողութիւններու իրականացումը: Այնուհետեւ զայն կրկին գրաւած է բրիտանական, հնդկական ու աւստրալական ուժերը Սեպտեմբերին, ճափոնական զօրքերուն կողմէ իրականացուած գրաւումէն յետոյ: Այս ընթացքին Թոմոյուքի Եամաշիտան Սինկափուրի եւ Մալայներու մէջ իրականացուցած ռազմական յանցանքի մեղադրանքով կը դատուի ԱՄՆ-ի ռազմական դատարանին կողմէ. ան դատապարտուեր է մահապատիժի եւ 1946 թուականի 23 Փետրուարին կախաղան բարձրացուեր է Ֆիլիփիններու մէջ:

Յետպատերազմեան շրջան

Խմբագրել
 
Բրիտանական գաղթականները 1945 թուականին ճափոնական գրաւումէն յետոյ: Քալանկայի օդակայանի աշտարակը պահպանուեր է:

Դաշնակիցներուն կողմէ ճափոնական գրաւումէն յետոյ 15 Օգոստոս1945-ին, Սինկափուրը կ'ենթարկուի կարճաժամկէտ բռնութիւններու ու անկարգութիւններու. լայն տարածում կը գտնէ թալանն ու սպանութիւնները: Բրիտանական զօրքերը դաշնակիցներու զօրքերու` հարաւարեւելեան Ասիայի զօրքերու գլխաւոր հրամանատար լորտ Լուի Մաունթպաթենի գլխաւորութեամբ կը վերադառնան Սինկափուր, որպէսզի ստանան ճափոնական զօրքերու պաշտօնական գրաւումը Կեներալ Իթակակի Սեյշիրոյի կողմէ 12 Սեպտեմբեր1945-ին: Ենթակառուցուածքներու մեծ մասը աւերակ դարձեր էր պատերազմի ժամանակ, ներառեալ Սինկափուրի նաւահանգստային կառոյցները: Կար նաեւ արտադրանքի, սնունդի սղութիւն, տարածուած էին հիւանդութիւնները, յանցագործութիւնն ու բռնութիւնները: Մեծ թիւ կը կազմէր գործազրկութիւնը, իսկ աշխատաւորներու դժգոհութիւնները 1947 թուականին հասցուցին ծառայութիւններու ու հասարակական փոխադրական աշխատողներու գործադուլին: 1947 թուականի վերջին տնտեսութիւնն աստիճանաբար կը սկսի վերականգնուիլ, սակայն կը պահանջուէր քանի մը տարի, մինչեւ տնտեսութիւնը կը վերադառնար մինչպատերազմեան մակարդակին[48]:

Բրիտանացիներու պարտութիւնը Սինկափուրի պաշտպանութեան ժամանակ, իրենց հեղինակութեան անկման պատճառ կը դառնայ: Պատերազմէն տասնամեակ անց տեղի բնակչութեան շրջանին մէջ կը նկատուին քաղաքական զարթօնք եւ հակագաղութային ու ազգայնական տրամադրութիւններ, որոնք կը մարմնաւորեն «Մերտեքա» լոզունգով, որ մալայերէնով կը նշանակէ «անկախութիւն»: Բրիտանացիներն աստիճանաբար կը մեծցնեն Սինկափուրի ու Մալայան կղզիներու ինքնակառավարումը[48]: 1946 թուականի Ապրիլ 1-ին կը լուծարուի Սթրեյթս Սեթլմենթսը, իսկ Սինկափուրը կը դառնայ առանձին գաղութ, որ կը ղեկավարուէր նահանգապետին կողմէ: 1947 թուականի Յուլիսին կը ստեղծուին օրենսդիր եւ գործադիր առանձին խորհուրդներ, իսկ յաջորդ տարի կ'ընտրուին խորհուրդներու վեց անդամներ[49]:

 
Սինգափուրի առաջին վարչապետ Դեւիդ Մարշալ, պաշտօնավարած է մեկ տարի:

1950-ական թուականներուն չինացի կոմունիստները սերտ կապեր կը պահէին արհմիութիւններու հետ, իսկ չինական դպրոցները փարթիզանական կռիւ կը մղէին կառավարութեան դէմ, որուն հետեւանքով Մալայան կղզիներուն մէջ հասցուց արտակարգ իրադրութեան: 1954 թուականի ազգային ծառայութիւններու, հանրակառքային ցանցի ու դպրոցներու խռովութիւնները Սինկափուրին մէջ կապուած էին այս իրադարձութիւններուն հետ[50]: Առաջին համընդհանուր ընտրութիւններու շնրոհիւ 1955 թուականին առաջնորդ կը դառնայ լեյպորիսթական թեւի ներկայացուցիչ Տեւիտ Մարշալը: Ան կը գլխաւորէ Լոնտոն ուղեւորուած պատուիրակութիւնը, սակայն Մեծ Բրիտանիան կը մերժէ լիարժէք անկախութեան անոր պահանջը: Մարշալը կը հեռացուի եւ 1956 թուականին զինք կը փոխարինէ Լիմ Եէ Հոքը, որուն վարած քաղաքականութիւնը կը ստիպէ Բրիտանիան՝ Սինգափուրին տրամադրել ինքնիշխանութիւն արտաքին եւ ներքին գործերուն մէջ[51]:

1959 թուականի Մայիսին կայացած ընտրութիւններուն Ժողովրդական կուսակցութիւնը ցնցող յաղթանակ կը տանի: Սինկափուրը կը դառնայ ներքին ինքնակառավարում ունեցող պետութիւն, իսկ Լի Քուան Եուն կը դառնայ անոր առաջին վարչապետը[52]: 1959 թուականին համազգային քուէարկութեան շնորհիւ, Սինկափուրը անկախ կը դառնայ բրիտանական իշխանութիւններէն, սակայն դեռ ձեռք չէր բերած լիարժէք անկախութիւն. բրիտանացիները նախկինին պէս կը կառավարէին արտաքին քաղաքականութիւնը: Նահանգապետ սըր Ուիլիըմ Ալմոնտ Քոտրինկթոն Կուտը կը դառնայ նահանգի առաջին ղեկավարը (մալայերէն` Եանկ տի փերթուան նեկարա), որ կը նշանակէ նախագահ Եուսոֆ պին Իսհաքի կողմէ[53]:

Միաւորման արշաւ

Խմբագրել
 
Ժամանակակից Սինկափուրի հիմնադիր հայր Լի Քուան Եուն 1963 թուականի 16 Սեպտեմբերին յայտարարել է Մալեզիայի Ֆեդերացիայի ստեղծման մասին Սինկափուրի մէջ` Սապահի ու Սարավաքի հետ նշելով այդ:

Հակառակ Սինկափուրը ղեկավարողներու յաջողութիւններուն, PAP առաջնորդները կը հաւատային, որ Սինկափուրի ապագան Մալայներու հետ է, քանի որ երկու երկիրները սերտ առնչութիւններ ունէին: Կը համարուի, որ միաձուլումը օգուտ կը բերէր տնտեսութեան, ստեղծելով ընդհանուր շուկայ. ատոր շնորհիւ կը լուծուէին գործազրկութեան հարցերը Սինկափուրի մէջ։ Սակայն PAP-ի կոմունիստամէետ թեւը սկզբունքայնօրէն դէմ էր միաւորման, վախնալով ազդեցութեան կորուստէն, քանի որ Մալայներու կառավարող Միաւորուած մալեզիական ազգային կազմակերպութիւն (United Malays National Organisation, UMNO) կուսակցութիւնը հակակոմունիստական էր եւ կ'աջակցէր PAP-ի ոչ կոմունիստական թեւին: UMNO-ն, որն ի սկզբանէ կասկածանքով կը վերաբերէր միաւորման, քանի որ չէր վստահեր PAP-ի ղեկավարութեան եւ անհանգստացած էր այն հարցով, որ Սինկափուրի չինացի բնակչութիւնը փոխեր էր ցեղերու հաւասարակշռութիւնը, որմէ կախուած էր անոնց քաղաքական ուժը, փոխեր է իր կարծիքը միաւորման մասին: Մայիս 27-ին մալայներու վարչապետ Թունքու Ապտուլ Ռահմանը առաջ կը քաշէ Մալայական Դաշնութեան գաղափարը, որ իր մէջ կը ներառէր Սինկափուրը, Պրունեյը, Բրիտանական Պորնէոյի տարածք հանդիսացող Հիւսիսային Պորնէոն եւ Սարավաքը[54]: UMNO-ի առաջնոդները կ'ենթադրեն, որ Պորնէոյի մալայեական բնակչութիւնը կը փոխհատուցէ Սինկափուրի չինական բնակչութեան: Բրիտանական կառավարութիւնը իր կարգին կը կարծէր, որ միաւորումը թոյլ կու տայ Սինկափուրին դառնալ կոմունիզմի թաքստոց[55]:

Սինկափուրը Մալեզիայի հետ

Խմբագրել
 
Սինկափուրի վարչապետ Լի Քուան Եու
 
Մալեզիայի վարչապետ Թունքու Ապտուլ Ռահման

1962 թուականի 16 Սեպտեմբերին տեղի ունեցած միաւորման հանրաքուէի շնորհիւ, Սինկափուրը միաւորուեցաւ Մալեզիայի Դաշնութեան եւ Սարավաքի ու հիւսիսային Պորէոյի հետ ձեւաւորեց Մալեզիան` համաձայն Մալեզիայի համաձայնագրի դրոյթներուն: Հաշուի առնելով բնական սահմանափակ աղբիւրները, նշուած էր, որ Մալայներու հետ միաւորումը կ'ապահովէ Սինկափուրի աւելի աշխոյժ տնտեսական զարգացումը: Միաւորումը նաեւ կ'ապահովէր PAP-ի օրինաւոր ըլլալը` ապահովելով Սինկափուրը կոմունիստական ազդեցութենէն[56]: Սակայն միաւորումէն քիչ անց Սինկափուրի կառավարութիւնը իր համաձայնութիւնը չ'արտահայտեր քաղաքական ու տնտեսական շատ հարցերու վերաբերեալ, իսկ հասարակական պայքարը կ'աւարտի 1964 թուականին, զանգուածային անկարգութիւններով:

1965 թուականի 10 Մարտին ինտոնեզիացի հրահրիչներու դրած ռումբը կը պայթի ՄաքՏոնալտ հաստատութեան մէջ, որու հետեւանքով կը սպաննուին 3 եւ կը վիրաւորուին 33 մարդ: Ատիկա ամէնէն մեծ մահերով միջադէպն էր 42 ռումբերու պայթիւններու մէջ, որոնք տեղի ունեցեր են առճակատման ընթացքին[57], որուն հետեւանքով, ինտոնեզական բանակային խումբի ծովային զօրամասի երկու անդամներ` Օսման պըն Հաջի Մոհամետ Ալին եւ Հարուն պըն Սաիդը վերջնականապէս մեղադրուեր ու գնդակահարուեր են յանցանքի համար, իսկ ՄաքՏոնալտը վնասի փոխհատուցում ստացեր է 250.000 տոլարի չափով[58][59][60]:

Երկու կառավարութիւններու միջեւ գաղափարական բազմաթիւ հակառակութիւններ եղած են նոյնիսկ տնտեսական ճակատին վրայ։ Հակառակ ընդհանուր շուկայի մասին աւելի վաղ ձեռք բերուած պայմանաւորուածութեան` Սինկափուրը նախկինինպէս կ'առնչուէր Մալեզիայի մնացած հատուածին հետ, առեւտուրի սահմանափակումներուն: Ի պատասխան` Սինկափուրը չի տարածեր Սապահի ու Սարավաքի վրայ պարտքով ձեռք բերուած ողջ գումարը` արեւելեան այդ երկու նահանգներուն հետ ձեռք բերուած տնտեսական համագործակցութեան համաձայն: Իրադրութիւնը կը սրուի այն աստիճան, որ բանակցութիւնները շուտով կը խզուին եւ երկու կողմերէն ալ կը տարածուին սպառնալիքներ: Ստեղծուած իրադրութեան պատճառով, 1965 թուականի Օգոստոս 7-ին Մալեզիայի այն ժամանակուայ վարչապետ Թունքու Ապտուլ Ռահմանը, հնարաւոր արիւնահեղութիւնը կանխելու այլընտրանք չտեսնելով, Մալեզիայի խորհրդարանին կ'առաջարկէ Սինկափուրը հեռացնել Մալեզիայի Դաշնութեան կազմէն[61]: 1965 թուականի Օգոստոսի 9-ին Մալեզիայի խորհրդարանը 123 կողմ ձայնով (Սինկափուրի պատուիրակները չէին մասնակցեր նիստին) կ'ընդունին սահմանադրութեան մէջ փոփոխութիւն կատարելու օրինագիծը, որու համաձայն Սինկափուրը կարող էր առանձնացուեր Մալեզիայի Դաշնութենէն[51][62][63][64]:

Սինկափուրի Հանրապետութիւն

Խմբագրել
 
Սինկափուրի գործարար թաղամաս, 2010

Սինկափուրը իր անկախութիւնը ստացեր է 1965 թուականի Օգոստոս 9-ին, որպէս Սինկափուրի Հանրապետութիւն (երբ կը շարունակէր մնալ Ազգերու համագործակցութեան կազմին մէջ): Երկրի նախագահը Եուսոֆ պին Իշաքն էր, իսկ վարչապետը` Լի Քուան Եուն: 1969 թուականին դարձեալ սկիզբ կ'առնէ ցեղական խժդժութիւններ[65]: 1967 թուականին երկիրը կը դառնայ հարաւարեւելեան Ասիոյ պետութիւններու միութեան (Association of Southeast Asian Nations, ASEAN) համահիմնադիր երկիր: Լի Քուան Եուն կը դառնայ վարչապետ եւ երկիրը կը դառնայ առաջին աշխարհի երկիրներէն մէկը: Լի Քուան Եունի առանձնայատուկ ուշադրութիւնը տնտեսական արագ աճին, ձեռնարկատիրական գործունէութեան հովանաւորութեան եւ ներքին դեմոկրատական սահմանափակման ձեւաւորուեցաւ Սինկափուրի յետագայ կէս դարու քաղաքականութիւնը[66]: Յետագայ տնտեսական աճը շարունակուեցաւ 1980-ական թուականներուն, երբ գործազրկութեան մակարդակը նուազեցաւ մինչեւ 3 %, իսկ ՀՆԱ-ի աճը` միջինը 8 % մինչեւ 1999 թուական: 1980-ական թուականներուն Սինկափուրը անցում կատարեց արդիւնաբերութեան, բարձր գիտարուեստականներու ճիւղին, որպէսզի մրցունակութիւն ապահովէ դրացի երկիրներուն հետ, որոնք ունէին աւելի աժան աշխատուժ: 1981 թուականին բացուեր է Սինկափուրի Չանգի օդանաւակայանը, եւ ստեղծուեր է Singapore Airlines օդանաւային ընկերութիւնը[67]: Սինկափուրի նաւահանգիստը դարձաւ ամէնածանրաբեռնուած նաւահանգիստներէն մէկը աշխարհի վրայ, զգալի աճ արձանագրած են նաեւ ծառայութիւններու ու զբօսաշրջութեան ոլորտները: Սինկափուրը կը դառնայ փոխադրական կարեւոր հանգոյց եւ զբօսաշրջային կարեւոր ուղղութիւն:

Որոշ գործօն քաղաքական ջատագովներ եւ ընդդիմադիր քաղաքական գործիչներ PAP-ի կառավարումը անուաներ են ինքնավար, քանի որ երկրի ղեկավարութեան կողմէ քաղաքական ու լրատուական գործունէութիւնը համարած են քաղաքական իրաւունքի խախտում[68]: Ի պատասխան, Սինկափուրի կառավարութիււնը բաւական փոփոխութիւններ կատարած է: «Խորհրդարանի ոչ սահմանադրական անդամներ» (Non-constituency Member of Parliament, NCMP) ընդդիմադիր ուժը կազմաւորուեր է 1984 թուականին ընդդիմադիր կուսակցութիւններու` ընտրութիւններուն չյաղթած երեք անդամներու կողմէ: 1988 թուականին ձեւաւորուեր է Խորհրդարանական ներկայացուցչական խումբը (Group Representation Constituency, GRC) ընտրողներու բազմանդամ ենթակառուցուածքներու ստեղծման համար, որոնց նպատակն էր խորհրդարանին մէջ ներկայացնել փոքրամասնութիւնը[69][70]: 1991 թուականին Սինկափուրի սահմանադրութեան մէջ փոփոխութիւններ կատարուած են, որոնցմով կը նախատեսուի երկրի նախագահի ընտրութիւնը, որ ունի վեթոյի իրաւունք ազգային պահեստներու օգտագործման եւ պետական պաշտօնեաներու նշանակման գործին մէջ[71]: Ընդդիմադիր կուսակցութիւնները բողոքեր են, որ GRC-ի համակարգը դժուարացուցած է նախագահական ընտրութիւններուն հաստատուիլը, իսկ քուէարկման համակարգը միտում ունի բացառելու փոքրամասնութիւններու կուսակցութիւնները[72]:

 
Սինկափուրի 3-րդ վարչապետ Լի Սյանլուն (2004-)
 
Սինկափուրի 2-րդ վարչապետ Կո Չոք Թոնկ (1990-2004)

1990 թուականին Կո Չոք Թոնկը փոխարիներ է Լի Քուանին` դառնալով Սինկափուրի 2-րդ վարչապետը[73]: Թոնկի կառավարման ընթացքին երկրի մէջ որոշակի ճգնաժամ կը նկատուի, օրինակ` 1997 թուականի ասիական ֆինանսական ճգնաժամը եւ 2003 թուականին սուր անակնկալ շնչառական համախտանիշի տարածումը[74]:

2004 թուականին Լի Սյանլունը` Լի Քուան Եուի աւագ որդին, կը դառնայ երկրի երրորդ վարչապետը: Անոր կառավարման ժամանակը կ'առանձնանայ 2008 թուականի տնտեսական ճգնաժամով, մալայեական երկաթուղիի շուրջ վէճերով եւ համարկուած առողջարաններու ներմուծումով[75]: Հակառակ տնտեսական բացառիկ աճին` Ժողովրդական գործողութիւն կուսակցութիւնը (ԺԳԿ) 2011 թուականի ընտրութիւններուն ամէնավատ ցուցանիշը կ'արձանագրէ` ձայներու 60 %-ը: Ամէնաքննարկուող հարցերէն էին օտարերկրացիներու աշխատուժի մեծ ներհոսքը եւ կենսամակարդակը: 2015 թուականի Մարտ 23-ին կը մահանայ Լի Քուան Եուն անկախութեան 50-րդ տարին. կը յայտարարուի հասարակական մէկ շաբաթեայ սուգ[76]: ԺԳԿ-ն սեպտեմբերեան համընդհանուր ընտրութիւններուն կը հաստատէ իր գերակայութիւնը, ստանալով ընտրողներու ձայներու 69.9 %-ը, որ երկրորդ արդիւնքն էր 2001 թուականի ընտրութիւններու 75.3 % ցուցանիշէն յետոյ:

Կառավարում եւ քաղաքականութիւն

Խմբագրել
 
Սինկափուրի խորհրդարանը Սինկափուր գետի ափին

Սինկափուրը խորհրդարանական հանրապետութիւն է` միապալատ խորհրդարանային կառավարման Վեստմինսթերեան համակարգով: Երկրի սահմանադրութիւնը կը հռչակէ ներկայացուցչական դեմոկրատիան որպէս քաղաքական համակարգ[77]: Գործադիր իշխանութիւնը կը պատկանի կառավարութեան, որ կը գլխաւորէ վարչապետը եւ աւելի քիչ` նախագահը[53]: Նախագահը կ'ընտրուի համաժողովրդական քուէարկութեամբ եւ ունի վեթոյի իրաւունք՝ գործադիր որոշ որոշումներու վրայ, ինչպիսիք են ազգային պահեստի օգտագործումը, դատերու նշանակումը, սակայն գլխաւորապէս ներկայացուցչական գործառոյթ ունի[78]:

Օրէնսդիր մարմինը խորհրդարանն է[53]: Անոր անդամները` պատգամաւորները, կ'ընտրուին խորհրդարանի համեմատական մեծամասնութեան սկզբունքով եւ ընտրական տեղամասը կը ներկայացնեն մէկ ներկայացուցիչով կամ խումբերով[79]: Ժողովրդական գործողութիւն կուսակցութիւնը զբաղեցուցած է խորհրդարանի մեծամասնութիւնը բոլոր ընտրութիւններուն,1959 թուականին ինքնակառավարում ստանալէն յետոյ[80]:

Հակառակ որ ընտրութիւնները արդար կ'անցնին, սակայն չկայ ընտրական անկախ իշխանութիւն եւ կառավարութիւնը խիստ ազդեցութիւն կ'ունենայ Զանգուածային Լրատուական ԶԼՄ-ներու վրայ։ Freedom House ոչ կառավարական կազմակերպութիւնը «Ազատութիւնն աշխարհի մէջ» զեկոյցի մէջ Սինկափուրը յայտարարեր է մասամբ ազատ երկիր, իսկ The Economist շաբաթաթերթը Սինկափուրը կը համարէ վատ դեմոկրատիայով երկիր` դեմոկրատիայի ցուցանիշով չորս միաւորնոց համակարգին դասելով երկրորդ տեղը[81][82]: Վերջին ընտրութիւնները տեղի ունեցեր են 2015 թուականին, ուր ԺԳԿ-ը 89 տեղերէն զբաղեցուցած է 83-ը` շահելով ընտրողներու ձայնի 70 %-ը:

 
Գերագոյն դատարանի հին եւ նոր շէնքերը: Վերաքննիչ դատարանը կը զբաղեցնէ վերին սկաւառակը եւ կը ներկայացնէ իրաւադատութեան վերին օղակը:

Սինկափուրի իրաւական համակարգը հիմնուած է անգլիական իրաւունքի վրայ որոշակի տարբերութիւններով, պայմանաւորուած՝ տեղական բնոյթով: Երդուեալներու դատարանի կառոյցը փոփոխուած է 1970 թուականին` դատական որոշումներն ամբողջովին ձգելով դատարաններու իրաւասութեան[83]: Սինկափուրի մէջ կան պատիժի տեսակներ, որոնք ֆիզիքական, մարմնական բնոյթ կը կրեն. ատոնք կը սահմանուին այնպիսի օրինախախտումներու համար, ինչպիսիք են բռնաբարութիւնը, անկարգութիւնը, բարբարոսութիւնը եւ որոշ այլ յանցատեսակներ[84][85]: Սինկափուրի մէջ կը գործէ մահապատիժ սպանութեան, նաեւ թմրանիւթերու ու զէնքի ապօրինի շրջանառութեան համար[86]:

Amnesty International միջազգային կազմակերպութիւնը յայտարարեր է, որ սինկափուրեան համակարգի իրաւական որոշ դրոյթներ կը հակասեն անմեղսունակութեան սկզբունքին, քանի դեռ չէ ապացուցուեր մեղքը եւ Սինկափուրը «կատարման ամէնաբարձր մակարդակը ունի բնակչութեան թիւի ցուցանիշով»[87]: Կառավարութիւնը համաձայն չէ կազմակերպութեան ներկայացուցած տուեալներուն[88]: Սինկափուրի դատական համակարգը ամէնէն յուսալիներէն մէկն է ամբողջ Ասիոյ մէջ[89]:

 
Խօսնակներու անկիւն Չինական թաղամաս: Այստեղ կարելի է կազմակերպել ցոյցեր եւ ներկայացնել ազատ խօսք, ինչ որ սահմանափակուած է կղզիի միւս անկիւններուն մէջ:

Սինկափուրը Transparency International միջազգային ոչ կառավարական կազմակերութեան տուեալներով, ամէնէն քիչ փտածութեան երկիրներէն մէկն է ամբողջ աշխարհի վրայ[90]: Երկրի ուժեղ, գրեթէ Ինքնավար կառավարութիւնը մտաւորական բնակչութեան շեշտադրումով եւ լաւ կառավարմամբ ճանչցուած է որպէս «Սինկափուրեան մոտել օրինակ» եւ կը համարուի երկրի քաղաքական կայունութեան, տնտեսական աճի ու հասարակակամ ներդաշնակ կառավարման գլխաւոր բանալին[91][92]: 2011 թուականին World Justice Project անկախ կազմակերպութիւնը իրաւական ցուցիչի աստիճանով Սինկափուրը դասեր է աշխարհի լաւագոյն երկիրներու շարքին «կարգ ու կանոնի եւ անվտանգութեան», «փտածութեան բացակայութեան», «արդիւնաւէտ արդարադատութեան» չափանիշներով: Սակայն երկիրը աւելի ցած հեղինակութիւն ունի «խօսքի ազատութիւն» եւ «երկրի ազատութիւն» ցուցանիշներով[93]: Հինգ կամ աւելի մարդկանց հրապարակային հանդիպումը կը պահանջէ ոստիկանութեան արտօնութիւնը, իսկ բողոքները կարելի է կազմակերպել միայն յատուկ ձեւաւորուած խօսնակներու անկիւններուն մէջ[94]:

2017 թուականին Հալիմա Յակոբը եղեր է Սինկափուրի առաջին կին նախագահը: Ան յաղթեր է ընտրութիւններուն, քանի որ մնացած բոլոր թեկնածուները ճանչցուեր են ընտրուելու իրաւունքէն զուրկ[95]:

Արտաքին կապեր

Խմբագրել

Սինկափուրի արտաքին քաղաքականութիւնն ուղղուած է հարաւարեւելեան Ասիոյ եւ յարակից տարածքներու անվտանգութեան: Գլխաւոր սկզբունքը քաղաքական ու տնտեսական կայունութիւնն է տարածաշրջանին մէջ[96]: Անիկա դիւանագիտական յարաբերութիւններ ունի աւելի քան 180 ինքնիշխան պետութիւններու հետ[97]:

Որպէս Հարաւարեւելեան Ասիոյ պետութիւններու միութիւն (ՀԱՊԱ) հիմնադիր հինգ երկիրներէն մէկը, կը համարուի ազատ տնտեսական գօտիի կողմնակից, քանի որ Սինկափուրի տնտեսութիւնն ընդհանուր առմամբ սերտօրէն կապուած է տարածաշրջանի տնտեսութեան[98]: Նախկին վարչապետ Կո Չոք Թոնկը առաջարկեր է ստեղծել ՀԱՊԱ-ի տնտեսական համաձայնութիւնը` զայն միացնելով ընդհանուր շուկային: Այդ համաձայնացուեր է 2007 թուականին 2015 թուականին իրագործելու նպատակով: Տարածքային ուրիշ կազմակերպութիւններ կարեւոր են Սինկափուրի համար եւ ան կը հանդիսանայ ՀԱՊԱ-ի քարտուղարութեան առաջատարը: Սինկափուրը կ'անդամակցի տարածաշրջանային այլ կազմակերպութիւններուն եւս, ինչպիսիք են Ասիական-եւրոպական խորհուրդը, Արեւելեան Ասիոյ եւ Լատինական Ամերիկայի համագործակցութեան երկիրներու ֆորումը, Հնդկական ովկիանոսի աւազանի միութիւնը[96][99][100]: Ան կը հանդիսանայ նաեւ «Միաւորման ու համագործակցութեան շարժման» անդամ: Հակառակ Սինկափուրը պաշտօնապէս չի հանդիսանար Մեծ 20-եակի անդամ, բայց 2010 թուականէն կը հրաւիրուի մասնակցելու անոր գործընթացին[101]:

Ընդհանուր առմամբ, ՀԱՊԱ-ի անդամ այլ երկիրների հետ երկկողմ յարաբերութիւններն ուժեղ են, սակայն տարաձայնութիւններ առաջացեր են դրացի Մալեզիայի եւ Ինտոնեզիայի մէջ, որոնք երբեմն բաւական լարուեր են[102]: Մալեզիան եւ Սինկափուրը առճակատուեր են Սինկափուրին խմելու ջուր մատակարարելու եւ Սինկափուրեան զինուած ուժերու` Մալեզիայի տարածքով անցնելու հարցերուն մէջ[103]: Սահմանային հարցեր առկայ են Մալեզիայի ու Ինտոնեզիայի մէջ, որոնք երկուքն ալ հրաժարած են Սինկափուրին ծովային աւազ վաճառելէն` կապուած հողային տարածքներու վէճերու հետ[104]: Նախկին որոշ վէճեր, ինչպիսին, օրինակ, Փետրա Պրանքա կղզիի շուրջ եղած բանավէճն է, լուծուեր են միջազգային դատարանով[104][105][106]: Մալակայի ծոցին մէջ ծովահէնութիւնը կը մտահոգէ երկու կողմերն ալ: Պրունեյի հետ առկայ են տնտեսական ամուր կապեր եւ անոնք բաժնեկից են դրամանիշի արժէքը երկու երկիրներու միջեւ կնքուած արժոյթի մասին համաձայնութեամբ, որմով Պրունեյի տոլարն ու Սինկափուրի տոլարը կը գործարկուին երկու երկիրներուն մէջ ալ[107][108]:

Չինաստանի հետ դիւանագիտական յարաբերութիւններու առաջին փորձերը տեղի ունեցեր են 1970-ական թուականներուն, իսկ լիարժէք յարաբերութիւնները ձեւաւորուեր են 1990-ական թուականներուն: Այդ ժամանակէն ի վեր երկու երկիրները դարձեր են Հարաւարեւելեան Ասիոյ պետութիւններու միութիւն եւ Չինաստանի միջեւ համագործակցութեան հիմնական դերակատարները, պահպանելով սերտ յարաբերութիւնները, ինչ որ պայմանաւորուած է նաեւ ասիական-խաղաղ ովկիանեան շրջանին մէջ Չինաստանի զգալի ազդեցութեամբ: Սինկափուրի իշխանութիւնները կը կարծեն, որ Չինաստանի հետ իրենց հետաքրքրուածութիւնն աւելի մեծ է, քան տարաձայնութիւնները: Բացի այդ, Սինկափուրը Չինաստանի կառուցողական մասնակցութեան ու խաղաղ զարգացման վճռական կողմնակիցն է շրջանին մէջ։ Չինաստանը դարձեր է Սինկափուրի ամէնախոշոր առեւտրական համագործակցողը 2013 թուականէն` գերազանցելով Մալեզիան[109][110][111][112][113]:

Սինկափուրն ու ԱՄՆ-ը հինէն ունին սերտ յարաբերութիւններ, մասնաւորապէս պաշտպանութեան, տնտեսութեան, առողջապահութեան եւ կրթութեան ոլորտներուն մէջ: Սինկափուրը աշխուժացուցեր է տարածաշրջանին մէջ իր գործունէութիւնը, ահաբեկչութեան դէմ պայքարի գործին մէջ` երկրին մէջ վճռական պայքարելով ատոր դէմ: Այս նպատակով երկիրը աշխուժացուցեր է իր համագործակցութիւնը ՀԱՊԱ-ի անդամ երկիրներու եւ Չինաստանի հետ` ամրացնելու համար տարածքային անվտանգութիւնը[114]: Երկիրը մասնակցեր է ծովային առաջին համատեղ զինավարժութիւններուն։ Ան սատարած է ԱՄՆ-ի ձեւաւորած առժամեայ միութեան` յանուն ահաբեկչութեան դէմ պայքարի, զէնքի տարածման եւ համատեղ զօրավարժութիւններու կազմակերպման հարցերուն մէջ:

Ռազմական ուժեր

Խմբագրել
 
Սինկափուրի ռազմական ուժերու Strike Eagle-ի F-15SG մոտելը: Օդաչուներն օդային տարածքի խիստ սահմանափակ ըլլալուն պատճառով ռազմամարզական վարժութիւնները կը կատարեն Աւստրալիոյ, Ֆրանսայի եւ ԱՄՆ-ի մէջ

Սինկափուրեան զինուած ուժերը, հաւանական է, Հարաւարեւելեան Ասիոյ մէջ արուեստագիտականօրէն առաւել զարգացածներէն են[115]: Անոր կազմին մէջ կը մտնեն Սինկափուրի Հանրապետութեան բանակը, ռազմածովային եւ ռազմաօդային ուժերը: Երկրի ռազմական ուժերը կը հանդիսանան երկրի անկախութեան երաշխաւորը[116]: Այս սկզբունքը վերաճեր է մշակոյթի. երկրի պաշտպանութեան գործին մէջ ընդգրկուած են երկրի բոլոր քաղաքացիները[117]: Երկրի կառավարութիւնը ՀՆԱ-ի 4.9 %-ը կը ծախսէ ռազմական նպատակներով. պետական ծախսերու իւրաքանչիւր 4-րդ տոլարը կը ծախսուի պաշտպանութեան վրայ[115][118]:

Սինկափուրի անկախացումէն ետք երկրին մէջ եղեր է հետեւակային երկու գունդ` բրիտանական սպաներու հսկողութեամբ: Այդ ուժը բաւական փոքր էր նոր երկրի անվտանգութիւնն ապահովելու համար, այդ իսկ պատճառով զինուած ուժերու զարգացմանն առաջնահերթութիւն տրուած է[119]: Բրիտանիան իր զօրքերը Սինկափուրէն դուրս բերեր է 1971 թուականի Սեպտեմբերին` ձգելով միայն բրիտանական, աւստրալիական եւ նորզելանտական ոչ մեծ բանակ, որպէս ռազմական ներկայութեան խորհրդանշան: Բրիտանական վերջին զինուորը Սինկափուրը լքած է 1976 թուականի Մարտին, Նոր Զելանտիայի զօրքերը հեռացեր են 1989 թուականին[120]:

Նախնական աջակցութիւնը Սինկափուրը ստացեր է Իսրայելէն` երկրէ մը, որ ճանչցուած չէ դրացի իսլամ պետութիւններու` Մալեզիայի, Ինտոնեզիայի եւ Պրունեյի կողմէ[119][121][122][123]: Երկրի անկախացումէն ետք սպառնացող մեծագոյն վտանգը Մալեզիայի ներխուժումը եղեր է: Իսրայէլի պաշտպանութեան բանակի հրամանատարներուն յանձնարարուած եղեր է զերօյէն ստեղծել Սինկափուրեան զինուած ուժեր, իսկ իսրայէլեան մասնագէտները ուսումնական փորձը փոխանցեր են Սինկափուրի զինուորներուն: Ռազմական դասընթացները կազմակերպուեր են իսրայէլեան մոտելի հիմքով: Սինկափուրը նախկինին պէս կը պահպանէ ռազմական ուժեղ կապերը Իսրայէլի հետ եւ կը համարուի իսրայէլական զէնքի խոշոր գնորդներէն մէկը[119][124]: Հակաթանկային «Մաթատոր» զէնքը սինկափուր-իսրայէլեան նոր համագործակցութեան օրինակ է[125]:

 
Սինկափուրի զինուժը 2010 թուականի զօրավարժութիւններու ընթացքին

Սինկափուրի օդային ուժերը կը մշակէ հարցերու լայն շրջանակ՝ ինչպէս աւանդական, այնպես ալ ոչ աւանդական պատերազմներու հարցերով: Պաշտպանական գիտարուեստի ու գիտութեան գործակալութիւնը պատասխանատուութիւն կը կրէ ռազմական աղբիւրներու գնման մասով[126]: Սինկափուրի աշխարհագրական սահմանափակ հնարաւորութիւնները կը նշանակեն, որ անոր օդային ուժերը պէտք է նախատեսեն յարձակման հնարաւորութիւնը այն պարագային, երբ իրենք չեն կրնար նահանջել եւ վերախմբաւորուիլ: Բնակչութեան սահմանափակ թիւը, ուր աշխոյժ ուժերը քիչ են, իսկ պահեստայինը` շատ, նոյնպէս նպաստեր է ռազմավարական ծրագիրներու մշակման[117]:

Սինկափուրի մէջ կը զորակոչուին ծառայութեան պիտանի բոլոր տղամարդիկ, որոնց 18-ը լրացեր է` բացառութեամբ այն մարդոց, որոնք ունին դատուածութիւն եւ ովքեր կրնան ապացուցել, որ իրենց բացակայութիւնը դժուարութիւններ կը յարուցէ ընտանիքի մէջ։ Այն տղաները, ովքեր դեռ չեն վերջացուցեր նախաբուհական կրթութիւնը կամ քաղծառայութեան թոշակ կը ստանան, կրնան հրաժարիլ ծրագիրէն: Թէեւ կանանց ծառայութիւնը պարտադիր չէ, բայց Սինկափուրի զինուած ուժերուն մէջ անոնց թիւը կ'աւելնայ. 1989 թուականէն անոնց արտօնուած է ռազմական մասնագիտութեամբ զբաղուիլ: Մինչեւ զինուորական ծառայութեան անցնիլը նորակոչիկը 9 շաբաթ կը վերապատրաստուի զինուորական պատրաստութեան պազայի մէջ[127]:

 
Սինկափուրի ուժերուն կողմէ դրօշի իջեցում Աֆղանիստանի մէջ

Գլխաւոր կղզիի բաց հողատարածքներու սակաւութեան պատճառով զինավարժութիւնները յաճախ տեղի կ'ունենան ոչ մեծ կղզիներու մէջ, որոնք արգիլուած են քաղաքացիական մուտքի համար: Այդ կ'օգնէ նաեւ խուսափիլ գլխաւոր կղզիի ու քաղաքի նկատմամբ եղած վտանգներէն: Սակայն վտանգաւոր կը համարուի մեծածաւալ զինավարժութիւններու կատարումը շրջանին մէջ. ատոնք 1975 թուականէն ի վեր կը կատարուին Թայուանի մէջ։ Զօրավարժութիւններ կը կատարուին նաեւ տասնեակ այլ երկիրներու մէջ[127]։ Ընդհանուր առմամբ, օտար ուժերու հետ զինավարժութիւններ տեղի կ'ունենան շաբաթը 1-2 անգամ[117]:

Կղզիի սահմանափակ տարածքին պատճառով, Սինկափուրի ռազմաօդային ուժերն ունին շարք մը պազաներ Աւստրալիայի, ԱՄՆ-ի եւ Ֆրանսայի մէջ։ Ռազմաօդային ուժերու 130 էսքատրիլիաներ տեղակայուած են Արեւմտեան Աւստրալիոյ մէջ, իսկ 126 էսքատրիլիաներ` Քվինսլենտի մէջ[128]: Սինկափուրն ունի մէկ էսքատրիլիա Ֆրանսայի հարաւը, ինչպէս նաեւ քանի մը ջոկատներ ԱՄՆ-ի` Սան Տիեկոյի մէջ, Գալիֆորնիոյ, Արիզոնայի, Կրանտ Փրերիի, Թեքսասի եւ այլ վայրերու մէջ[129][130][131]:

Սինկափուրի զինուած ուժերը օգնութեան մեկներ են այլ երկիրներ, օրինակ` Իրաք եւ Աֆղանիստան։ Տարածաշրջանը Սինկափուրը օգներ է կայունացնելու իրավիճակը Արեւելեան Թիմորի մէջ. օգներ է 2004 թուականին երկրաշարժէն ու ցունամիէն տուժած Ինտոնեզիայի Աչեհ նահանգին: 2014 թուականին Սինկափուրի զինուած ուժերը երկու նաւ մտցուցեր են Ատենի ծոց, որպէսզի օգնեն ծովահէններու դէմ պայքարին: Օգնութիւն ցուցաբերեր են նաեւ Քաթրինա եւ Հայյան թայֆուն փոթորիկներէն տուժածներուն: Սինկափուրը հինգ երկիրներու պաշտպանութեան համաձայնագրի անդամ է՝ Աւստրալիայի, Մալեզիայի, Նոր Զելանտիայի եւ Միացեալ Թագաւորութեան հետ[132][133]:

Աշխարհագրութիւն

Խմբագրել
 
Սինկափուրի եւ շրջակայ կղզիներու ու ջրային ուղիներու ծրագիր

Սինկափուրը բաղկացած է 63 կղզիներէ՝ ներառեալ գլխաւոր կղզին՝ Փուլաու Ուճոնկը[134]: Կան երկու խոշոր միաւորումներ Ճոհորի ու Մալեզիայի հետ՝ Ճոհոր-Սինկափուրեան Քաուզվէյը հիւսիսը եւ Թուասա երկրորդ ջրանցքը արեւմուտքին: Ճուրոնգ կղզին, Փուլաու Թեքոնկը, Փուլաու Ուպինը եւ Սենթոսան Սինկափուրի փոքր կղզիներէն ամէնամեծերն են: Բնական ամէնէն մեծ բարձունքը Պուքիթ Թիմահ բլուրն է` 163.63 մ բարձրութեամբ[135]:

Սինկափուրի մակերեսը ընդարձակուեր է 581.5 քմ²-էն 1960-ական թուականներուն, դառնալով 721.5 քմ², իսկ 2018 թուականին` 23 %-ով (130 քմ²)[136]: Կանխատեսումներու համաձայն` 2030 թուականին երկրի տարածքը կը հասնի 766 քմ²-ի[137]: Որոշ նախագիծեր կ'ենթադրեն ոչ մեծ կղզիներու օգտագործումը՝ հողերը բարուոքելու միջոցով. նմանատիպ աշխատանքները աւարտած են Եուրոունկ կղզիին մէջ[138]:

Բնութիւն

Խմբագրել

Սինկափուրի քաղաքայնացումը կը նշանակէ, որ ան կորսնցուցած է իր պատմական անտառներու 95 %-ը[139]: Ներկայիս անոր բնաշխարհի կենդանատեսակներու ու բուսատեսակներու կէսէն աւելին առկայ են բնական արգելոցներու մէջ, ինչպիսիք են Պուքիթ Թիման եւ Արեւային Պուլոթի արգելոցները, որոնք կը կազմեն Սինկափուրի տարածքի 0.25 %-ը միայն[139]: Որպէսզի պայքարին նման անկման դէմ, 1967 թուականին կառավարութիւնը ներդրած է Սինկափուրը քաղաք-այգիի վերածելու ծրագիրը, որ ուղղուած է քաղաքայնացման խստութիւնը մեղմացնելուն եւ կեանքի որակի բարձրացման[140][141]: Այդ ժամանակէն ի վեր Սինկափուրի տարածքի 10 %-ը յատկացուեր է արգելոցներու ու արգելանոցներու համար[142]: Կառավարութիւնը կը ծրագրէ նաեւ պահպանել չխաթարուած վայրի բնութիւնը[143]:

Սինկափուրի նշանաւոր այգիները կը ներառեն Սինկափուրի բուսաբանական այգին, 150-ամեայ արեւադարձային անտառը, որ Սինկափուրի մէջ ԵՈՒՆԵՍՔՕ-ի համաշխարհային ժառանգութեան առաջին վայրը կը հանդիսանայ, ծովածոցի այգիները, որոնք զբօսաշրջային կարեւոր ուղղութիւն են[144]:

Կլիմայ

Խմբագրել

Սինկափուրն ունի արեւադարձային կլիմայ` առանց յատուկ ընդգծուած եղանակներու, հաւասարաչափ ջերմաստիճանով եւ ճնշմամբ, բարձր խոնաւութեամբ եւ յորդառատ անձրեւներով: Ջերմաստիճանը սովորաբար կը կազմէ 22-35 °C: Հակառակ ջերմաստիճանը տարուայ ընթացքին շատ չի տարբերիր, Նոյեմբեր-Յունուար ամիսներուն առկայ է վեցամսեայ հով՝ Հնդկաց Ովկիանոսի աւելի խոնաւ եղանակ[145]:

Յուլիս-Հոկտեմբեր ամիսներուն յաճախ մշուշ կը տիրէ, որ հետեւանքն է դրացի Ինտոնեզիայի թփուտներու հրդեհներով, ինչ որ շատ յաճախ կը նկատուի Սումաթրա կղզիին մէջ[146]: Թէեւ Սինկափուրի մէջ չի նկատուիր ամառային ժամանակ, բայց կը համընկնի ժամսլաքի ուղղութեամբ GMT+8 ժամանակային գօտիով մէկ ժամով աւելի շուտ, քան բնորոշ աշխարհագրական անձրեւին[147]:

Տնտեսութիւն

Խմբագրել
 
Բրիտանական օդուժի կարմիր նետերը Սինկափուրի ծովածոցի այգիներուն մօտ

Սինկափուրը ունի զարգացած շուկայական տնտեսութիւն, որ պատմականօրէն հիմնուած է ընդլայնուած առեւտուրի վրայ։ Հոնկքոնկի, Հարաւային Քորէայի եւ Թայուանի հետ Սինկափուրը կը համարուի ասիական 4 վագրերէն մէկը, սակայն կը գերազանցէ անոնց մէկ բնակիչին բաժին ինկող ՀՆԱ-ով: 1965-1995 թուականներուն աճի թեմփը կազմեր է տարեկան 6 %, ինչ որ համապատասխաներ է բնակչութեան կեանքի մակարդակին.[148]: Սինկափուրեան տնտեսութիւնը կը համարուի ամէնատինամիք, տնտեսութեան համար ամէնէն յարմարաւէտ, ամէնէն որակական, ամէնէն ազատական, ամէնէն մրցունակ տնտեսութիւններէն մէկը[149][150][151][152][153]: Տնտեսական ազատութեան իմաստով, 2015 թուականին Սինկափուրի տնտեսութիւնը երկրորդ ամէնէն մեծ տնտեսութիւնը եղեր է աշխարհի վրայ, իսկ տնտեսութիւն սկսելու պարզութեամբ վերջին տասնամեակին ամէնէն պարզ տեղը համարուեր է Սինկափուրը[154]: Համաձայն փտածութեան ընդունման գործակիցի` Սինկափուրը բարձր կը գնահատուի, որպէս աշխարհի ամէնէն քիչ փտածութեան ունեցող երկիրներէն մէկը, Նոր Զելանտիայի եւ սքանտինաւեան երկիրներու հետ: 2016 թուականին Սինկափուրը Economist Intelligence Unit ընկերութեան հետազօտութիւններով, երրորդ անգամ անընդմէջ համարուեր է աշխարհի ամէնէն թանկ քաղաքը[155][156]:

 
Մարինա Պէյ Սենտս հանգստավայրը, որ բացուեր է 2010 թուականին, աշխարհի ամէնէն շատ լուսանկարուած շինութիւններէն է:

Քանի մը տարի շարունակ Սինկափուրը եղեր է այն քիչ երկիրներէն մէկը, որ վարկային հեղինակութեամբ մտեր է մեծ եռեակի մէջ եւ ասիական միակ երկիրը, որ հասեր է այդ վարկանիշին[157]: Սինկափուրը դէպի զինք կը գրաւէ մեծ չափով օտար ներդրումներ` շնորհիւ իր աշխարհագրական դիրքին, ցած հարկերու, մասնագիտացուած աշխատուժի, զարգացած ենթակառուցուածքներու եւ փտածութեան զերօ մակարդակին[158][159][160]: Սինկափուրը ունի նաւթի` աշխարհի մէջ ամէնէն մեծ պահեստը եւ մէկ բնակիչին բաժին ինկող ամենէն մեծ օտար ներդրումը[161][162]: Սինկափուրի մէջ կան մօտ 7.000 ազգային ընկերութիւն ԱՄՆ-էն, Ճափոնէն եւ Եւրոպայէն: Կան մօտաւորապէս 1.500 ընկերութիւններ Չինաստանէն եւ մօտ այդքան ալ Հնդկաստանէն: Սինկափուրեան աշխատուժի մօտ 44 %-ը կը կազմեն ոչ սինկափուրցիները[163]: Ստորագրուեր է ազատ առեւտուրի մասին մօտ 10 համաձայնագիր այլ երկիրներու ու շրջաններու հետ[102]: Հակառակ շուկայի ազատութեան` Սինկափուրի կառավարութեան գործողութիւնները մեծ բաժին ունին Սինկափուրի տնտեսութեան մէջ, ինչ որ կը կազմէ ՀՆԱ-ի 22 %-ը[164]:

Սինկափուրը Հնդկաստանի մեծութեամբ երկրորդ ներդրողն է[165]: Ան խոշորագոյն 14-րդ ներմուծողն է եւ 15-րդ խոշորագոյն արտահանողը աշխարհի վրայ[166][167]:

Տնտեսութեան վիճակագրութիւն։ 2011-2014 թուականներ
[168][169][170][171][172][173][174][175]
Year GDP
Nominal
(Billion) 		GDP
Nominal
Per Capita 		GDP Real
(Billion) 		GNI
Nominal
(Billion) 		GNI
Nominal
Per Capita 		Foreign
Reserves
(Billion) 		Avg.
Exchange Rate
(1 US$ to S$]]
2011 S$ 346.353 S$ 66,816 S$ 342.371 S$ 338.452 S$ 65,292 S$ 373.960 S$ 1.2573
2012 S$ 362.332 S$ 68,205 S$ 354.061 S$ 351.765 S$ 66,216 S$ 324.081 S$ 1.2498
2013 S$ 378.200 S$ 70,047 S$ 324.592 S$ 366.618 S$ 67,902 S$ 344.729 S$ 1.2513
2014 S$ 390.089 S$ 71,318 S$ 380.585 S$ 378.329 S$ 69,168 S$ 340.438 S$ 1.2671
 
Սինկափուրեան օդանաւային ուղիները կը տօնեն իրենց ոսկեայ յոբելեանը

Սինկափուրի արժոյթը սինկափուրեան տոլարն է (S$), որ կը թողարկէ Սինկափուրի արժոյթի վարչութիւնը (ՍԱՎ)[176]: Անիկա փոխադարձ փոխարինելի է Պրունէյի տոլարի հետ արժէքային արտայայտութեամբ 1967 թուականէն, պատմական սերտ յարաբերութիւններով պայմանաւորուած[177]: ՍԱՎ-ի վարած դրամավարկային քաղաքականութիւնը կը տարբերի կեդրոնական շատ դրամատուներու վարած քաղաքականութենէն, որոնք կ'օգտագործեն տոկոսադրոյքները քաղաքականութիւնը կառավարելու համար[178]:

Վերջին տարիներուն երկիրը կը նոյնականացուի օֆշորային գօտիներու հետ, քանի որ կը մեծնան օտար ներդրումները: Աւստրալացի միլիոնատէր Պրեթ Պլանտին եւ Ֆեյսպուքի համահիմնադիր միլիարդատէր Էտուարտօ Սավերինը օրինակներ են հարուստ մարդոց, որոնք հաստատուեր են Սինկափուրի մէջ (Պլանտին` 2013 թուականին, Սավերինը` 2012 թուականին)[179]: 2009 թուականին Սինկափուրը վերցուեր է հարկային «ստուերային ցուցակէն», բայց զբաղեցուցած է չորրորդ տեղը ֆինանսական գաղտնիութեան գործակիցով, հարկային իրաւաբանական ցանցի համաշխարհային օֆշորային ֆինանսական ծառայութիւններուն մէջ[180]: 2016 թուականի Օգոստոսին The Straits Times ամսագիրը հաղորդեր է, որ Ինտոնեզիան որոշեր է հարկային փախստարան ստեղծել Սինկափուրի հարեւանութեամբ գտնուող երկու կղզիներու մէջ, որպէսզի ինտոնեզական դրամագլուխը վերադարձուի հարկային դաշտ[181][182]: 2016 թուականի Հոկտեմբերին Սինկափուրի արժոյթի վարչութիւնը բացայայտեր ու տուգաներ է UBS եւ DBS ընկերութիւններուն եւ դրամատնային արտօնագրէն զրկել Falcon Private բանկը` Մալեզիայի ինքնիշխան հիմնադրամի գայթաղկութեան մէջ անոնց ենթադրեալ մասնակցութեան համար[183][184]:

Միլիոնատէրերու թիւով Սինկափուրը ունի ամէնէն բարձր տոկոսը աշխարհի վրայ, ընդ որում վեց տնատէրերէն մէկը ամէնափոքր հաշիւով ունի մէկ միլիոն ԱՄՆ տոլար: Այդ ցուցանիշի մէջ ներառուած չեն գոյքը, ձեռնարկութիւնները, պերճանքի առարկաները[185]: Սինկափուրի մէջ սահմանուած չէ նուազագոյն աշխատավարձ` ակնածելով, որ այդ կ'ազդէ մրցունակութեան վրայ։ Երկիրը եկամուտներու ամէնէն մեծ անհաւասարութիւնը ունի զարգացած երկիրներու շրջանակին մէջ[186][187]:

Զբաղուածութիւն

Խմբագրել

Սինկափուրն աւանդաբար գործազրկութեան ամէնացած մակարդակն ունեցող երկիրներու թիւին կը պատկանի. այդ մակարդակը 2005-2014 թուականներու ընթացքին չի գերազանցերլ 4 %-ը` առաւելագոյն ցուցանիշին հասնելով 2005 թուականին (3.1 %), իսկ 2009 թուականի համընդհանուր ֆինանսական ճգնաժամի ժամանակ` 3 %: 2015 թուականի առաջին եռամսեակին գործազրկութիւնն իջեր է` հասնելով 1.8 %-ի[188]:

Կառավարութիւնը տուն չունեցողներուն ու կարիքաւորներուն օգնելու բազմաթիւ ծրագիրներ կը ներկայացնէ ընտանիքի ու հասարակական զարգացման նախարարութեան միջոցով, այդ պատճառով աղքատութիւնը ցած է: Որոշ ծրագիրներ կը ներառեն տնային տնտեսութեամբ զբաղողներու ապահովում, բժշկական անվճար ծառայութիւն՝ պետական հիւանդանոցներու մէջ եւ երեխաներու կրթութեան վճարում, երեխաներու նպաստի վճարում մինչեւ 166.000 տոլար ծնած իւրաքանչիւր քաղաքացիի համար, բնակավայրի տնտեսութեան յատուկ՝ վերաբերող վճարներու մուծում եւ այլն[189][190][191][192][193][194][195][196]:

Հակառակ որ ընդունուած է, որ այս գործընթացն ընդհանուր առմամբ որոշիչ դեր ունի երկրի համար, կառավարութիւնը կը դիտարկէ այս աշխատողներու սահմանափակման հարցը, քանի որ օտարերկրեայ աշխատուժը կը կազմէ 80 % շինարարութեան ոլորտին եւ 50 % ծառայութիւններու ոլորտին մէջ[197][198][199]: Արտագաղթածներու վարչութիւնը եւ հսկիչ անցակէտերը շարք մը պահանջներ կը ներկայացնեն մշտական բնակութեան իրաւունք ստանալու համար[200]:

 
Համայնապատկեր կեդրոնական պիզնես շրջանի, Սինկափուրի եւ նաւերու




Արտադրական հատուած

Խմբագրել
 
Հոլիվուտեան Universal Studio-ի սրահը Սենթոսա կղզիին մէջ

Ամբողջ աշխարհի մէջ Սինկափուրը կը համարուի տնտեսական հատուածի առաջատար, ունենալով մեծութեամբ երրորդ արժութային կեդրոնը, առաջատար երրորդ ֆինանսական կեդրոնը, գազինօներու ու ազարթային խաղերու` մեծութեամբ երկրորդ կեդրոնը՝ շուկայի: Անիկա առեւտուրի ու նաւթավերամշակման` մեծութեամբ երրորդ կեդրոնն է, աշխարհի վրայ առաջատարն է հորատող սարքերու արտադրութեամբ եւ նաւավերանորոգման կայաններով, կարեւորագոյն գործողութիւններու կեդրոն է[201][202][203][204][205][206][207]:

Սինկափուրի տնտեսութիւնը բազմազան է. անոր կարեւոր ուղղութիւններէն են ֆինանսական ծառայութիւնները, արտադրութիւնը, նաւթավերամշակումը[208]: Կարեւորագոյն ուղղութիւնն է համակարգիչներու, համակրուած ծրագիրներու կատարելագործումը, որոնք 2010 թուականին կազմեր են երկրի ՀՆԱ-ի 27 %-ը եւ կը ներառեն էլեքթրոնիքայի, նաւթավերամշակման, քիմիքաթներու, մեքենաշինութեան եւ բժշկական գիտութիւններու ոլորտները: 2006 թուականին Սինկափուրի մէջ արտադրուեր է կիսահաղորդչային սարքերու կիսաֆապրիքաթ հանդիսացող սկաւառակներու 10 %-ը[209]:

Սինկափուրի մէջ կը գործեն հեռահաղորդակցութեան, դրամատնային ոլորտի, փոխադրական (թրանսփորթային) ու արտադրական խոշոր ընկերութիւններ: Ատոնցմէ են Սինկափուրեան հեռահաղորդակցութիւն (Singapore Telecommunications), ST Engineering, Keppel Corporation, OCBC Bank, DBS Bank, United Overseas Bank ընկերութիւնները: 2011 թուականին ֆինանսական համընդհանուր ճգնաժամի պայմաններու մէջ Bloomberg-ի հարցումներով OCBC, DBS եւ UOB դրամատուները համարուեր են 1-ին, 5-րդ եւ 6-րդ ամէնաուժեղ դրամատուները աշխարհի մէջ[210]:

«Սինկափուրեան օդանաւային ուղիներ» ընկերութիւնը, Չանկի օդանաւակայանը եւ Սինկափուրի նաւահանգիստը արդիւնաբերութեան համապատասխան ճիւղի առաջատարներն են: «Սինկափուրեան օդանաւային ուղիներ» ընկերութիւնը ամէնահանրաճանաչ ընկերութիւնն է Ասիոյ մէջ, Fortune ամսագրի` 2015 թուականին տրուած հարցումներուն համաձայն: Անիկա աշխարհի մէջ ամէնայայտնի օդանաւային ընկերութիւնն է` 20 տարի շարունակ ամերիկեան Travel + Leisure-ի կատարած հարցախոյզերուն համաձայն[211][212]: Չանկի օդանաւակայանը կը միացնէ 100 օդանաւային ընկերութիւններ, աւելի քան 300 քաղաքներ: Ռազմավարական նշանակութեան միջազգային օդանաւային այդ կեդրոնը ամէնանշանաւոր օդանաւակայանն է աշխարհի մէջ[213]:

Զբօսաշրջութիւնը երկրի տնտեսութեան մէջ նշանակալից դեր ունի. 2014 թուականին աւելի քան 15 միլիոն զբօսաշրջիկ այցելեր է քաղաք-պետութիւն[214]: Որպէսզի ընդլայնեն ճիւղը, 2005 թուականին օրինականացուած է քազինօներու գործունէութիւնը, սակայն «համալիր հանգստավայրերու» ընդամէնը երկու արտօնագիր տրուած է դրամի լուացման ու թմրամոլութեան դէմ պայքարի նկատառումներով[215]: Տարեկան մօտ 200.000 զբօսաշրջիկ կ'այցելէ Սինկափուր, բժշկական ծառայութիւններէն օգտուելու համար[216]: Այստեղ բժշկական ծառայութիւնները միտուած են ցուցանիշի մը, որու համաձայն տարեկան պէտք է սպասարկեն մօտ 1 միլիոն օտար հիւանդի, ապահովելով տարեկան մօտ 3 միլիարդ տոլար եկամուտ: 2015 թուականին Lonely Planet եւ The New York Times ամսագրերը Սինկափուրը համարեր են աշխարհի մէջ լաւագոյն 6-րդ երկիրը բժշկական սպասարկման ոլորտի մէջ[217]:

Սինկափուրը կրթական կեդրոն է, ուր 2006 թուականին կրթութիւն ստացեր է մօտ 80.000 օտարերկրացի ուսանող[218]: Օրական 5.000 մալեզիացի ուսանող կ'օգտագործէ Ճոհոր-Սինկափուր երկաթգիծը, որ կ'անցնի ջրային տարածքով, Սինկափուրի դպրոցներուն մէջ կրթութիւն ստանալու նպատակով[219]: 2009 թուականին Սինկափուրի ուսանողներու մօտ 20 %-ը եղեր է օտարերկրացի, որու հիմնական մասը եղեր են չինացիներ, հնդիկներ[220]:

Ենթակառուցվածքներ

Խմբագրել

Տեղեկատվութիւն եւ հաղորդակցութիւն

Խմբագրել
 
Տեղեկատուութեան ու հաղորդակցութեան նախարարութեան շէնքը

Տեղեկատվական տեխնոլոգիաներու ոլորտը Սինկափուրի տնտեսական յաջողութեան յենասիւներէն է: Սինկափուրի կառավարութիւնը կը ղեկավարէ զանգուածային հաղորդակցութեան ցանցը՝ Սինկափուրի մէջ, ներառեալ՝ հեռուստատեսային ու հեռախօսային ցանցերը: Երբ Սինկափուրն առաջին անգամ ծածկոյթ ձեռք բերած է, Սինկափուրցիները կրնային կիրառել հեռակապը իրար հետ շփվելու նպատակով, սակայն զայն չէին կրնար կիրառել քաղաք-պետութեան տարածքէն դուրս գտնուողներու հետ հաղորդակցուելու նպատակով. այդ առիթով The Wall Street Journal-ի որոշ հրատարակումներ ենթարկուած են գրաքննութեան[221]:

«Ինտելիկենդ կղզի» արտայայտութիւնը կիրառուած է 1990-ական թուականներուն` բնութագրելու համար կղզիի բնակչութեան վերաբերմունքը համացանցին[221]: Այս եզրը յիշատակուած է Ուիլիըմ Կիպսոնի «Տիզնեյլենտը մահավճիռի հետ» էսսէին մէջ[222]:

Համաշխարհային տնտեսական համաժողովին (2015) «Կլոպալ տեխնոլոգիական հաշուետուութիւն» զեկոյցին մէջ նշուած է, որ Սինկափուրցիները ամէնէն տեխնոլոգիական ազգն են: Ատիկա պատկերացում կու տայ երկրին մէջ ցանցի տարածուածութեան մասին շուկայական, քաղաքական ու կառավարուող ենթակառուցուածքներու տեսանկիւնէն: Սինկափուրը 2009-2013, 2015 թուականներուն գլխաւորած է Վասեդայի համալսարանի միջազգային էլեկտրոնային կառավարման վարկանիշը[223]:

Սինկափուրը Deloitte եւ Google Consumer Barometer ընկերութիւններու` 2014 թուականին հրապարակած տուեալներով սմարթֆոներու տարածուածութեան ամէնաբարձր ցուցանիշն ունի աշխարհի մէջ` 85-89 %[224][225][226]: Բջիջային հեռախօսներու տարածուածութեան առումով իւրաքանչիւր 100 բնակիչին բաժին կ'իյնայ 148 բաժնետէր[227]:

Համացանցը Սինկափուրի մէջ կը տրամադրեն պետական Singtel, մասամբ պետական Starhub եւ M1 Limited ընկերութիւնները[228]:

Equinix եւ անոր կրտսեր համագործակից Singapore Internet Exchange ընկերութիւնները կը համարուին համացանցի բաշխման կէտերը, ուր անոնք ծառայութիւններ կը տրամադրեն իրենց բաժանորդներուն համացանցի միջոցով:

 
Toa Payoh-ի համայնապատկերը վերէն դիտուած

Փոխադրամիջոց

Խմբագրել
 
Էլեկտրոնային ճանապարհային ծածկոյթ ծովափնեայ ճանապարհին

Քանի որ Սինկափուրը տարածքով փոքր կղզի է` բնակչութեան մեծ խտութեամբ, մասնաւոր մեքենաներու քանակը ճանապարհներուն վրայ սահմանափակուած է, կեղտոտուածութենէն ու խցանումներէն խուսափելու նպատակով: Ինքնաշարժ գնողները պէտք է վճարեն մեքենայի շուկայական արժէքէն 1.5 անգամ աւելի գումար եւ իրաւունքի արտօնագիր, որ կ'արտօնէ ճանապարհներուն վրայ աշխատիլ մէկ տասնամեակ: Արտօնագրի իրաւունք ստանալու սինկափուրեան արժէքով ԱՄՆ-ի մէջ կարելի է գնել Porsche Boxster մեքենայ: ինքնաշարժներու գիները Սինկափուրի մէջ էականօրէն բարձր են անգլիախօս երկիրներու մէջ առկայ գիներէն[229]: Երկրի մէջ փոխադրամիջոցները, ինչպէս նաեւ հետիոտները, ձախ երթեւեկութեան կը հետեւին[230]:

 
Երկաթուղային թրանսբորդ

Սինկափուրի բնակիչները կ'երթեւեկեն նաեւ հեծանիւներով, հանրակառքերով, թաքսիներով, երկաթուղագիծով (գնացքով): Երկաթուղային փոխադրամիջոցը կը ղեկավարեն երկու ընկերութիւններ` SBS Transit եւ SMRT Corporation: Չորս ընկերութիւններ` Go-Ahead, Tower-Transit, SBS Transit եւ SMRT Corporation կը ղեկավարեն հասարակական փոխադրամիջոցը «հանրակառքերու կայացման մոտելով», որու համաձայն վարորդները իրենք կ'առաջարկեն երթուղիներ: Կը գործէ թաքսիներու 6 ընկերութիւն, որոնք միասին ճանապարհ կը ձգեն մօտ 28.000 թաքսի[231]: Թաքսին հասարակական երթեւեկութեան տարածուած միջոց է[232]:

Սինկափուրի մէջ ճանապարհներու ընդհանուր տարածքը կը կազմէ մօտ 3.356 քմ, որ կը ներառէ նաեւ 161 քմ երկարութեամբ արագընթաց ինքնավար մայրուղիները[233][234]: Սինկափուրի մէջ արտօնագրման մեքենականութիւնը ներդրուած է 1975 թուականին, դառնալով գնագոյացման կուտակման առաջին մեքենականացումը աշխարհի մէջ, որ կը ներառէ լրացուցիչ այլ չափանիշներ[235][236]: Անիկա վերամշակուեր է 1998 թուականին, երբ ներդրուեր է էլեկտրոնային համակարգը, տեսահսկման գիտարուեստը[237]:

 
Չանկի օդանաւակայանը կը շարունակէ ընդարձակուիլ

Սինկափուրը միջազգային փոխադրամիջոցային խոշոր հանգոյց է Ասիոյ մէջ, որ կը սպասարկէ ծովային ու օդային ամէնաբանուկ առեւտրական ճանապարհները: Չանկի օդանաւակայանը օդանաւային խոշոր կեդրոն է հարաւարեւելեան Ասիոյ մէջ եւ տարանցիկ կէտ՝ Սիտնի-Լոնտոն ճանապարհին վրայ[238]:

Երկրին մէջ կը գործեն հետեւեալ օդանաւակայանները.

  • Սելեթար (Seletar Airport)
  • Գալան (Kallang Airport)
  • Փայա Լեպար (Paya Lebar Air Base)
  • Թենկահ Tengah (Air Base)
  • Սեմպավանկ (Sembawang Air Base)
  • Չանկի (Changi Air Base)
  • Չանկի արեւելեան (Changi Air Base (East))
  • Չանկի օդանաւակայան (Singapore Changi Airport)

Սինկափուրի Չանկի օդանաւակայանը կը սպասարկէ աւելի քան 100 օդանաւային ընկերութիւններու, որոնք կը կապեն Սինկափուրը 70 երկիրներու 300 քաղաքներու հետ, ամբողջ աշխարհի մէջ[239]: Skytrax ընկերութեան տուեալներով, 2006 թուականին լաւագոյնը եղած է աշխարհի մէջ[240]: Ազգային փոխադրողը «Սինկափուրեան օդանաւային ուղիներ» ընկերութիւնն է[241]:

Սինկափուրի նաւահանգիստը կը կառավարուի PSA International եւ Jurong Port ընկերութիւններուն կողմէ: 2005 թուականին եղած է ամէնածանրաբեռնուած երկրորդ նաւահանգիստը աշխարհի մէջ, սպասարկուող թոննաներու քանակով` 1.15 միլիարդ թոն, որմէ 23.2 թոնը բաժին կ'իյնայ բեռնախցիկներուն: Անիկա աշխարհի ամէնաբանուկ երկրորդ նաւահանգիստն է` այս ցուցանիշով զիջելով միայն Շանհայի նաւահանգիստին: Անիկա աշխարհի մէջ բեռնատար փոխադրամիջոցով ամէնածանրաբեռնուած նաւահանգիստն է եւ վառելիքով վերալիցքաւորման խոշորագոյն կեդրոնը[242]:

 
Սինկափուրի նաւահանգստի համայնապատկեր

Ջրամատակարարում

Խմբագրել

Ջրամատակարարումը հասանելի է, արդիւնաւէտ եւ բարձրորակ: Ներդրուած է ջուրի օգտագործման արդիւնաւէտ մեքենականութիւնը, որ կը ներառէ ջուրի կրկնակի օգտագործում, քաղաքային անձրեւաջուրերու կիրառում, ծովի ջուրի քաղցրահամ դարձնելը աղազրկումով` փոքրացնելով իր ջրային կախուածութիւնը դրացի երկիրներէն, մասնաւորապէս Մալեզիայէն[243]:

Սինկափուրեան մօտեցումը չ'ենթադրեր բացառապէս ֆիզիքական ենթակառուցուածք. անիկա ամրագրուած է օրէնսդրութեամբ եւ օրինաչափութիւններով, ջուրի գնագոյացմամբ, պետական կրթական հետազօտութիւններով եւ ծրագիրներու մշակմամբ[244]:

Ժողովրդագրութիւն

Խմբագրել
 
Չինացի ու մալայացի կանայք Սինկափուրի մէջ, 1890

2015 թուականի տուեալներով, Սինկափուրի բնակչութիւնը կազմեր է 5.535.000 մարդ, որմէ 3.375.000-ը (60.98 %) եղեր են երկրի քաղաքացիներ, իսկ 3.375.000-ը (39.02 %)` մշտական բնակիչներ` օտար քաղաքացիներ, որոնք ուսանող եւ աշխատաւորներ եղեր են: Համաձայն 2010 թուականի մարդահամարի` Սինկափուրի բնակիչներու մօտ 23 %-ը եղեր են օտարերկրացիներ (քաղաքացիներ ու մշտական բնակիչներ, ինչ որ կը նշանակէ, որ Սինկափուրի քաղաքացիներուն մօտ 10 %-ը եղեր են երկրի սահմաններէն դուրս ծնած քաղաքացիներ), ոչ հպատակներ. բնակչութեան ընդհանուր թիւի մօտ 43 %-ը եղեր է օտարերկրացի[245][246]:

Բնակիչներու 74.1 %-ը չինական ծագում ունի, 13.4 %-ը` մալայեական, 9.2 %-ը` հնդկական եւ 3.3 %-ը` այլ ծագման` ներառեալ եւրասիական[245]: Մինչեւ 2010 թուականի մարդահամարը, ամէն մարդ կրնար արձանագրուիլ որպէս մէկ ցեղի կամ հօրական ցեղի կրող: 2010 թուականէն ետք մարդիկ կրնան արձանագրուիլ բազմացեղ դասակարգմամբ, որու շնորհիւ կրնան ընտրել մէկ հիմնական եւ մէկ երկրորդական ցեղ, բայց ոչ երկու ցեղէն աւելի[247]:

 
Բարձրայարկ HDB բնակարաններ Սինկափուրի մէջ

Քաղաքացիներու 90.3 %-ը կը բնակի իր սեփական տան մէջ, որու անդամներուն միջին քանակը կը կազմէ 3.43 մարդ (ներառեալ այն մարդիկ, ովքեր քաղաքացի կամ մշտական բնակիչ չեն համարուիր)[248]: Սակայն սակաւ հողատարածքի պատճառով բնակիչներու 80.4 %-ն կ'ապրի Սինկափուրի օժանդակուած պետական բազմաբնակարան շէնքերուն մէջ, որոնք կը կոչուին HDB բնակարաններ (Housing and Development Board), քանի որ կը գտնուին կառավարութեան ենթակայութեան տակ, որ պատասխանատու է երկրին մէջ պետական բնակարաններուն[248][249]: Բացի այդ, HDB բնակարաններուն մէջ տնտեսվարող բնակիչներու 75.9 %-ն ունի մօտ 4 սենեակ (3 ննջասենեակ եւ 1 հիւրասենեակ): Սինկափուրի մէջ յաճախ կը հանդիպին օտարերկրացի տնային աշխատողներ. 2013 թուականի Դեկտեմբերի տուեալներով հաշուարկուած է մօտ 224.500 օտարերկրեայ տնային աշխատակից[250]:

Սինկափուրի բնակչութեան միջին տարիքը կը կազմէ 40.5 տարեկան (2017), ծնելիութեան մակարդակը մէկ կնոջ հաշիւով` 0.8 երեխայ (2014), ինչ որ ամէնացած ցուցանիշն է աշխարհի վրայ. բնակչութեան վերարտադրման համար անհրաժեշտ է 2.1 երեխայ[251][252]: Որպէսզի յաղթահարեն այդ խնդիրը, Սինկափուրի կառավարութիւնը վերջին քանի մը տասնամեակներու ընթացքին կը խրախուսէ օտարերկրացիներու ներգաղթը: Եւ անոնց հաշուին ալ կրճատուեր է Սինկափուրի բնակչութեան թիւի անկումը[253]:

Դաւանանք

Խմբագրել
 
Բարի հովիւի եկեղեցին Սինկափուրի կաթոլիկ արքեպիսկոպոսութեան տաճարն է:
 
Սինկափուրի հայկական եկեղեցին

Սինկափուրի մէջ ամէնէն տարածուած կրօնը պուտտայականութիւնն է. այդպէս յայտարարեր է բնակչութեան 33 %-ը վերջին մարդահամարի ժամանակ: Յաջորդ ամէնէն տարածուած կրօնը քրիստոնէութիւնն է, որուն կը յաջորդեն իսլամութիւնը, տաոսականութիւնը եւ հինտուիզմը: Բնակչութեան 17 %-ը կրօնական որեւէ դաւանութեան չի հետեւիր: 2000-2010 թուականներուն մեծցեր է քրիստոնեաներու, տաոսականներու եւ կրօնական որեւէ դաւանութեան չհետեւողներու թիւը մօտ 3-ական տոկոսով, իսկ պուտտայականութեան հետեւորդներու թիւն անկում ապրած է[254]: Pew հետազօտական կեդրոնի տուեալներուն համաձայն` Սինկափուրի բնակչութիւնը աշխարհի ամէնակրօնացուած ազգութիւնն է[255][256]:

Սինկափուրի մէջ կան վանքեր եւ Տհարմա կեդրոններ, որոնցմէ երեքը աւանդաբար պուտտիստական կեդրոններ են` Թերավատա, Մահայանա եւ Վայրայանա: Պուտտայականութեան հետեւորդներու մեծ մասը ծագումով չինացիներ են, որոնք կը հետեւին Մահայանայի աւանդոյթներուն. ատիկա հետեւանքն է այն բանին, որ քանի մը տասնամեակ միսիոնարները երկիր մտեր են Թայուանէն ու Չինաստանէն[257]: Թայլանտական Թհերավատա պուտտայականութիւնը վերջին տասնամեակին տարածուած է բնակչութեան (ոչ միայն չինացիներու) շրջանակներու մէջ։ Պուտտայական միջազգային Soka Gakkai International կազմակերպութիւնը, որ ճափոնական կազմակերպութիւն է, կը համագործակցի Սինկափուրի շատ մարդոց հետ, որոնք գլխաւորապէս չինական ծագում ունին: Վերջին տարիներուն թիպեթական պուտտայականութիւնը դանդաղօրէն զարգացում ապրած է երկրին մէջ[258]: Այսպիսով, դաւանանքը Սինկափուրի մէջ 2015 թուականի տուեալներով հետեւեալ պատկերը ունեցեր է.

  • Պուտտայականութիւն - 33.2 %
  • Քրիստոնէութիւն - 18.8 %
  • Դաւանանք չունեցողներ - 18.5 %
  • Իսլամ - 14.0 %
  • Տաոսականութիւն եւ ազգային կրօններ - 10.0 %
  • Հինտուիզմ - 5.0 %
  • Այլ կրօններ - 0.6 %

Լեզուներ

Խմբագրել
 
Բազմալեզու գրութիւն` Սինկափուրի պաշտօնական չորս լեզուներով

Սինկափուրը ունի պաշտօնական չորս լեզու` անգլերեն, մալայերեն, չինական մանդարին եւ թամիլերեն[259]: Անգլերէնը ընդհանուր լեզու է. պիզնեսի եւ դպրոցներուն մէջ ուսումնառութեան լեզուն է[260][261]: Սինկափուրի պետական մարմինները, պետական ծառայութիւնները, իրենց գրագրութիւնը կը վարեն անգլերէնով եւ նոյնիսկ պետական այլ լեզուներով գրուած փաստաթուղթերը, որպէս կանոն, պէտք է թարգմանուին անգլերէնի[262]:

Սինկափուրի սահմանադրութիւնը եւ մնացած բոլոր օրէնքները գրուած են անգլերէնով, իսկ թարգմանիչներն անհրաժեշտ են, եթէ Սինկափուրի դատարան կը դիմեն այլ լեզուով[263]: Անգլերէնը մայրենի լեզու է բնակչութեան միայն մէկ երրորդին համար. ընդ որում, Սինկափուրեան մալայեացիներու մօտ մէկ քառորդը, սինկափուրեան չինացիներու մէկ երրորդը եւ սինկափուրեան հնդիկներու կէսը անգլերէնը կը համարեն մայրենի լեզու[264]: Սինկափուրցիներու 20 %-ը չի կրնար գրել կամ կարդալ անգլերէնով[254][265]:

Սինկափուրցիները գլխաւորաբար երկու լեզու կրող են, ընդ որում անգլերէնը կը համարուի ընդհանուր լեզու եւ որպէս երկրորդ մայրենի լեզու կը համարուի, որմով կը դասաւանդուին դպրոցներու մէջ` ամէն մարդու էթնիք ինքնաբաւութիւնն ու արժեհամակարգը պահպանելու համար: Սինկափուրցիներու շրջանակի պաշտօնական լեզուներ են անգլերէնը (80 % գրագիտութիւն), չինական մանտարինը (65 % գրագիտութիւն), մալայերէնը (17 % գրագիտութիւն) եւ թամիլերէնը (4 % գրագիտութիւն)[254][266]: Սինկափուրեան անգլերէնը յենուած է բրիտանական անգլերէնի վրայ, որ կը դրսեւորուի թէ՛ նախնական ձեւով եւ թէ՛ խօսակցական ձեւով, որ յայտնի է սինկլիշ (Singlish) անունով[267][268]:

ԱնգլերԷնը այն լեզուն է, որմով Սինկափուրցիներու մեծամասնութիւնը կը խօսի տան մէջ `36.9 %` այդ ցուցանիշով գերազանցելով նոյնիսկ չինարէնը[269][270]: Մօտ կէս միլիոն մարդ կը խօսի չինարէնի տարբերակներով` չաոշ, քանթոն, հոքիեն, թէեւ ատոնց կիրառումը կը նուազի ի հաշիւ մանտարինի եւ անգլերէնի[271]: Սինկափուրեան հիերոկլիֆները չինական հիերոկլիֆներու պարզեցուած տարբերակն են[272]: Սինկափուրի ընտանիքներուն մէջ կիրառուող լեզուներու վիճակագրութիւնը հետեւեալն է.

  • անգլերէն - 36.9 %
  • մանտարին - 34.9 %
  • մալայերէն - 10.7 %
  • թամիլերէն - 3.3 %
  • այլ - 14.2 %:

Սինկափուրի կառավարութիւնը մալայերէնը պետական լեզու ընդուներ է 1960-ական թուականներուն` Բրիտանիայէն անկախութիւն ստանալէն ետք, որպէսզի խուսափի դրացի մալայախօս երկիրներու` Ինտոնեզիայի ու Մալեզիայի միջեւ անջրպետի առաջացումէն[273]: Անիկա աւելի շատ ունի խորհրդանշական, քան գործառական բնոյթ[259][274][275]: Մալայերէնը օգտագործուած է ազգային օրհներգին մէջ (Majulah Singapura)[276]: Ընդհանուր առմամբ, մալայերէն կը խօսին սինկափուրեան մալայեական համայնքին մէջ, ընդ որում Սինկափուրցիներու միայն 17 %-ն կը տիրապետէ այդ լեզուին, եւ 12 %-ն է այն կը կիրառէ որպէս մայրենի լեզու[269][277][278]: Թէեւ Սինկափուրեան մալայերէնը պաշտօնապէս կը գրուի լատինատառ (Rumi script), շատ սինկափուրցիներ կ'ուսումնասիրեն արաբերէնի վրայ հիմնուած տարբերակը (Jawi script)[279]:

Մօտ 100.000 սինկափուրցիներ կամ բնակչութեան 3 %-ը կը խօսի թամիլերէնով, որպէս իր մայրենի լեզուն[269]: Թամիլերէնը Սինկափուրի մէջ պաշտօնական կարգավիճակ ունի եւ փորձ չէ եղած խոչընդոտել հնդկական այլ լեզուներու կիրառումը[280]:

Կրթութիւն

Խմբագրել
 
Կառավարման համալսարանը հասարակական վեց բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւններէն (բուհերէն) մէկն է Սինկափուրի մէջ:

Նախնական, միջնակարգ եւ բարձրագոյն կրթութեան հոգ կը տանի գլխաւորաբար պետութիւնը: Բոլոր հաստատութիւնները` պետական եւ մասնաւոր, պէտք է արձանագրուին կրթութեան նախարարութեան մէջ[281]: Անգլերէնը կը համարուի պետական բոլոր դպրոցներու ուսումնառութեան լեզուն. բոլոր նիւթերը կ'ուսուցանուին անգլերէնով, բացի մայրենի լեզուէն[282][283]: Հակառակ մայրենի լեզու հասկացութիւնը ընդհանուր առմամբ կը վերաբերի միջազգային առաջին լեզուին, սակայն անիկա կը կիրառուի երկրորդ լեզուն մատնանշելու համար, քանի որ առաջին լեզուն անգլերէնն է[284][285]: Այն ուսանողները, որոնք որոշ ժամանակ եղեր են օտար երկիր, կամ որոնք կը պայքարին իրենց մայրենի լեզուին համար, կրնան ընտրել աւելի պարզ ուսումնական ծրագիր կամ հրաժարիլ դասաւանդուած նիւթէն[286][287]:

Ուսումնառութիւնը կը կատարուի երեք փուլով` նախնական, միջին, մինչ բուհական: Պարտադիր է միայն առաջին փուլը: Նախնական դպրոց կ'ընդունուին վեց տարեկանէն, որ բաղկացած է հիմնական քառամեայ դասընթացքէ եւ երկամեայ նախընտրութենէն: Կրթական ծրագիրները միտուած են անգլերէնի, մայրենի լեզուի, ուսողութեան (մաթեմաթիկայի) ու բնական գիտութիւններու զարգացման[288][289]: Միջին դպրոցին մէջ ուսումնառութիւնը կը տեւէ 4-5 տարի եւ կը բաժնուի յատուկ, չփոփոխուող, արագ (ակադեմիական) եւ օրինաչափական (արուեստագիտական) հոսքերու ամէն դպրոցի մէջ` կախուած ուսանողի ընդունակութիւններէն[290]: Դասընթացքի բաղադրիչները գրեթէ այնպիսին են, ինչպէս նախնական դպրոցին մէջ, հակառակ դասարանները աւելի մասնագիտացուած են[291]: Մինչդեռ բուհական կրթութիւնը կը տեւէ 2-3 տարի աւագ դպրոցներու մէջ, որոնք մեծ մասամբ կը կոչուին կրտսեր քոլէճներ[292]:

 
Hwa Chong հիմնարկը չինական առաջին հիմնարկն է Հարաւարեւելեան Ասիոյ մէջ, 1919

Պետական քննութիւնները նոյնականացուած են բոլոր դպրոցներուն մէջ, ընդ որում քննութիւն տեղի կ'ունենայ ամէն փուլէ յետոյ[288]: Կրթութիւն ստանալու առաջին վեց տարիներէն յետոյ ուսանողները քննութիւն կ'անցընեն սկզբնական մակարդակէն, որ կ'որոշէ անոնց ընդգրկումը միջին դպրոցին մէջ։ Երկրորդ փուլի վերջը կը յանձնեն GCE «O» կամ «N» մակարդակի քննութիւնները, իսկ յաջորդ մինչ բարձրագոյն ուսումնական կրթութեան վերջը` GCE «A» մակարդակի քննութիւնները[293][294]: Որոշ դպրոցներ ունին իրենց ուսումնական ծրագիրներու որոշակի ազատութիւն եւ յայտնի են որպէս ինքնավար դպրոցներ[290]:

Միջնակարգ կրթութենէն յետոյ ուսումը կը ներառեն ճարտարագիտական 5 հիմնարկներ, հասարակական վեց համալսարան, որոնցմէ են Սինկափուրի Ազգային համալսարանը եւ Նանյանիի Գիտարուեստական համալսարանը կը մտնեն աշխարհի լաւագոյն 20 համալսարաններուն մեջ[295]:

Սինկափուրի ուսանողները մեծ յառաջադիմութիւն ցոյց կու տան ուսուղութեան (mathematic), գիտութեան ու ընթերցանութեան կրթական միջազգային քննութիւններուն: 2015 թուականին ինչպէս նախնական, այնպէս ալ միջին դպրոցներու աշակերտները բարձր վարկանիշ դրսեւորեր են Տնտեսական համագործակցութեան եւ զարգացման կազմակերպութեան 76 երկիրներու մէջ[296][297]: 2016 թուականին Սինկափուրի ուսանողները գլխաւորած են Ուսանողներու կրթական ձեռքբերումներու գնահատման միջազգային ծրագիրը (PISA) եւ ուսողական (մաթեմաթիկական) ու բնագիտական կրթութեան միջազգային հսկողութեան (TIMSS)[298][299][300][301][302][303][304]:

2015 թուականին 107 երկիրներուն մէջ տեղի ունեցած քննութիւններուն մէջ, Սինկափուրի ուսանողները ամէնէն լաւ արդիւնքը դրսեւորած են[305]: Անգլերէնի իմացութեան իմաստով, որ 2016 թուականին ստուգուած է 72 երկիրներու մէջ, Սինկափուրը զբաղեցուցած է 6-րդ տեղը` դառնալով ասիական միակ երկիրը, որ տեղ զբաղեցուցած է լաւագոյն տասնեակին մէջ[306][307][308][309]: Սինկափուրի` գրականութեան ոլորտի ուսանողները սկսած 1987 թուականէն (բացի` 2000 թուականէն) ամէն տարի Քեմպրիճի կազմակերպած քննութիւններուն մէջ կը շահին Անկուս Ռոսի մրցանակը, որ կը տրուի անգլիական գրականութեան` Բրիտանիայի սահմաններէն դուրս գտնուող լաւագոյն գիտակին: Մրցոյթին կը մասնակցին մօտ 12.000 մասնակից` տարբեր ազգութիւններէ[310][311]:

Առողջապահութիւն

Խմբագրել
 
Սինկափուրի Ընդհանուր հիւանդանոցային թանգարանը Պոյեր Պլոքի մէջ

Սինկափուրը ընդհանուր առմամբ ունի առողջապահական արդիւնաւէտ համակարգ, հակառակ այդ ոլորտին մէջ անոր ծախսերը համեմատաբար ցած են զարգացած երկիրներու համեմատ[312]: Առողջապահութեան համաշխարհային կազմակերպութիւնն աշխարհի առողջապահութեան մասին իր զեկոյցին մէջ նշեր է, որ Սինկափուրի առողջապահական համակարգը չորրորդ տեղը կը զբաղեցէ աշխարհի վրայ[313]: Ընդհանուր առմամբ, վերջին երկու տասնամեակներուն Սինկափուրը մանկան մահացութեան ամէնացած ցուցանիշը ունի աշխարհի վրայ[314]: Կեանքի տեւողութիւնը կը կազմէ 80 տարի տղամարդկանց եւ 85 տարի կանանց համար, ինչ որ կեանքի տեւողութեան առումով չորրորդ ցուցանիշն է աշխարհի վրայ։ Գրեթէ ողջ բնակչութեան հասանելի են բարելաւուած ջրամատակարարումը եւ առողջապահական պայմանները: 100.000 բնակիչին բաժին կ'իյնայ ՄԻԱՎ-ով 10 վարակակիր: Ճարպակալումը տարեցներու մօտ ցած է 10 %-ից[315]: Economist Intelligence Unit ընկերութիւնը 2013 թուականի ծնելիութեան ցուցանիշով, Սինկափուրը կեանքի որակով կը համարուի լաւագոյնը Ասիոյ մէջ եւ վեցերորդը աշխարհի վրայ[316]:

Կառավարութեան առողջապահական համակարգը հիմնուած է 3M ձեւաչափի վրայ.

  • Medifund, որ կ'ապահովէ համակարգը այն մարդոց համար, ովքեր չեն կրնար իրենք իրենց արտօնել բժշկաառողջապահական օգնութիւն:
  • Medisave - բժշկական խնայողական հաշիւներու ազգային պարտադիր համակարգ: Այն կ'ընդգրկէ բնակչութեան մօտ 85 %-ը:
  • Medishield - կառավարութեան ֆինանսաւորած բժշկական ապահովագրութեան ծրագիր[312]:

Սինկափուրի մէջ պետական հիւանդանոցները ունին ինքնավարութիւն իրենց կառավարման որոշումներուն մէջ եւ կը մրցակցին իրար հետ: Գոյութիւն ունի օժանդակութեան ծրագիր՝ ցած եկամուտ ունեցողներու համար[317]: 2008 թուականին առողջապահութեան 32 %-ը վճարուեր է կառավարութեան կողմէ: Այդ կը կազմէ Սինկափուրի ՀՆԱ-ի մօտաւորապէս 3.5 %-ը[318]:

Մշակոյթ

Խմբագրել
 
Սուլթան Հուսէյնի մզկիթը

Հակառակ ոչ մեծ տարածքին` Սինկափուրի մէջ առկայ են բազմազան մշակոյթներ, լեզուներ, կրօնական դավանանք[319]: Սինկափուրի նախկին վարչապետներ՝ Լի Քուան Եուն եւ Կո Չոք Թոնկը յայտարարեր են, որ Սինկափուրի ազգը չի համապատասխաներ ազգի մասին աւանդական պատկերացումներուն, մատնանշելով որ Սինկափուրցիները չեն խօսիր մէկ լեզուով, չունին նոյն դաւանանքը եւ սովորոյթները[319][320]: Հակառակ այն բանին, որ անգլերէնը կը համարուի ազգութեան առաջին լեզուն, 2010 թուականի մարդահամարի տուեալներով սինկափուրցիներու 20 %-ն անգրագէտ է անգլերենէն: Սակայն այդ ցուցանիշը բարելաւուած է, քանի որ 1990 թուականին սինկափուրցիներու 40 %-ը անգրագէտ եղած է անգլերենէն[321][322]:

 
Զարդաքանդակներ Չայնաթաունի մէջ գտնուող Շրի Մարիամանի տաճարի գագաթին. տաճարը հինտուիստական հին տաճարն է Սինկափուրի մէջ, 1827:

1819 թուականէն Սինկափուրը եղեր է բրիտանական նաւերու առեւտրական նաւահանգիստը, Հնդկաստան երթալու ճանապարհին: Ըլլալով գլխաւորաբար առեւտրական կեդրոն եւ անմիջապէս սահմանակից ըլլալով Մալեզիային, Սինկափուրը ենթարկուեր է օտար բազմաթիւ ազդեցութիւններու, ինչպէս Մեծ Բրիտանիայի, այնպէս ալ ասիական երկիրներու: Չինացի եւ հնդիկ աշխատաւորները Սինկափուր տեղափոխուեր են ծովածոցի մէջ աշխատելու նպատակով: Երկիրը Բրիտանիայի գաղութը եղեր է մինչեւ 1942 թուականը[323]:

Երբ Սինկափուրը 1963 թուականին անկախութիւն ձեռք բերաւ Բրիտանիայէն, Սինկափուրի քաղաքացիներէն շատերը եղեր են անգրագէտ մարդիկ, որ Սինկափուր հաստատուեր են Մալեզիայէն, Չինաստանէն եւ Հնդկաստանէն` ցանկանալով աշխատիլ եւ չեն մտադրած այնտեղ երկար մնալ: Տեղի բնակիչներէն միջին խաւի մարդիկ բաւական քիչ եղեր են, որոնք յայտնի են եղեր որպէս փերանականներ կամ պապա-նիոնյեներ` 15-16-րդ դարու չինական ներգաղթեալներ: Բացի փերանականներէն, որոնք խոստացեր էին հաւատարիմ մնալ Սինկափուրին, աշխատաւորներու մեծ մասը կ'ենթարկուէր հարազատ Մալեզիային, Չինաստանին եւ Հնդկաստանին: Անկախութիւն նուաճելէն ետք կառավարութիւնը կը սկսի սինկափուրեան մշակոյթի ստեղծման նպաստող գործունէութիւն ծաւալել:

 
Մշակոյթներու միաւորումը կարեւոր դեր խաղցեր է էթնիքական բարբառներու ու մշակութային աւանդոյթներու պահպանման գործին մէջ

Սինկափուրեան ամէն ազգութեան վարք ու բարքի եւ կեցութեան վրայ, այլ հանգամանքներէն բացի, կ'ազդեն լեզուին ու դաւանանքին[324]: Անգլերէնը որպէս մայրենի կրող սինկափուրցիները հակուած են արեւմտեան մշակոյթին, մինչդեռ չինարէնը որպէս մայրենի կրողները` չինական մշակոյթին ու Confucianism կոնփուկիոսեանութեան: Մալայերէնով խօսող սինկափուրցիները հակուած են մալայեական մշակոյթին, որ սերտօրէն առնչութիւն ունի իսլամական մշակոյթին:

Ցեղային ու կրօնական ներդաշնակութիւնը սինկափուրցիներու յաջողութեան գրաւականն է, Սինկափուրի յաջողութեան մասը, որ որոշակի դեր ունեցեր է սինկափուրցիի ձեւաւորման վրայ:

Սինկափուրի ազգային ծաղիկը հիպրիտային խոլորձն է` Վանտա միսս Ճոակիմը, որն այդպէս անուանուեր է ի պատիւ Սինկափուրի մէջ ծնած ծագումով հայ կնոջ, որ 1893 թուականին Թանճոնկ Փակարի իր այգիին մէջ խաչասերման միջոցով ստացեր է ծաղիկը[325]: Ազգային շատ մը խորհրդանիշերուն մէջ, ինչպէս են Սինկափուրի զինանշանը եւ Մերլայընը, տեղ գտեր է առիւծը, քանի որ Սինկափուրը յայտնի է որպէս «Առիւծի քաղաք»: Կրօնական հիմնական տօները տօնական օրեր են:

Սինկափուրը տայաք-պետութեան հեղինակութիւն ունի (քաղաքականութիւնը կամ կառավարութիւնը չափազանց կը պաշտպանէ կամ կը խառնուի անհատներւ ընտրութեան), սակայն ամէն դէպքի մէջ, կառավարութիւնը մեծ ուշադրութիւն կը դարձնէ մերիթոքրաթիային, որու համաձայն ամէն մէկը իր տեղը կը գտնէ իր ունակութիւններուն համապատասխան, անկախ հասարակական ծագումէն ու ֆինանսական վիճակէն[326][327][328]:

  •  
    Տեսարան Չայնաթաունի փողոցային շուկայէն, ուր կը նշուի չինական նոր տարին:
  •  
    Հինտուիստական Թայփուսամի տօնակատարութիւն
  •  
    Սուրբ Էնտրուի անգլիկան եկեղեցին հիմնադրուեր է 1836 թուականին:

Սնունդ

Խմբագրել
 
Սնունդի բացօթեայ կէտ Սինկափուրի մէջ

Երկրի բազմազան սնունդը կը գովազդուի որպէս երկրի այցեքարտերէն մէկը, իսկ սննդամթերքի բազմազանութիւնը, որ կը կիրառեն էթնիքական տարբեր խումբերը, երկրի կառավարութիւնը կը դիտարկէ որպէս բազմամշակոյթի խորհրդանիշ[329][330]:

Հանրամատչելի մշակոյթի մէջ սննդամթերքի տարբեր տեսակները կը վերաբերին էթնիքական որոշակի խումբերու` վառ ընդգծուած չինական, մալայեական եւ հնդկական խոհանոցներով: Խոհանոցի բազմազանութիւնն աւելի մեծցեր է, շնորհիւ տարբեր խոհանոցներու աւադոյթներու հիպրիտացման, օրինակ` փերենաքա խոհանոցը չինական ու մալայեական խոհանոցներու խառնուրդն է[329]:

Արուեստ

Խմբագրել
 
Էսպլանադա կեդրոն

1990-ական թուականներէն կառավարութիւնը կը զարգացնէ Սինկափուրը, որպէս արուեստի ու մշակոյթի կեդրոն: Ուշադրութիւն կը դարձուի կատարողական արուեստին: Սինկափուրը համաշխարհայնական երկիր է, «արեւելքի ու արեւմուտքի միջեւ ինկած դարպաս»[331]: Մշակութային կարեւոր կեդրոններէն ու միջոցառումներէն են.

  • Էսփլանատա - բացուեր է 2002 թուականի Հոկտեմբերին, թատերական արուեստի կեդրոն է[332]
  • Սինկափուրի ազգային սիմֆոնիք նուագախումբ
  • Սինկափուրեան արուեստի ամէնամեայ փառատօն - կը կազմակերպուի Արուեստի ազգային խորհուրդին կողմէ
  • Սթենտափ հումորային ներկայացումներ` շաբաթը մէկ անգամ, բաց խօսափողերով[333]

Մարմնամարզ եւ ժամանց

Խմբագրել
 
Սինկափուրի ազգային մարզադաշտը Քալանկի մէջ

Սինկափուրցի նաւավարները որոշակի յաջողութիւններու հասեր են միջազգային մրցասպարէզներուն մէջ, իսկ անոնց «Օփթիմիսթ» թիմը լաւագոյններէն մէկը կը համարուի աշխարհի վրայ։ Նշանաւոր նաւավարներէն են Քոլին Չենկը եւ Քելի Չանը:

Սինկափուրի ֆութպոլի լիկան մեկնարկեր է 1996 թուականին եւ ներկայիս բաղկացած է 9 թիմերէ, ներառեալ` երկու օտարերկրեայ[334]: Փրոֆեսիոնալ պասքէթպոլի Singapore Slingers թիմը հանդէս կու գայ Աւստրալիայի պասքէթպոլի ազգային լիկային մէջ եւ առաջատարներէն մէկն է պասքէթպոլի Ասիական լիկային մէջ, որ հիմնադրուեր է 2009 թուականի Հոկտեմբերին[335]:

Սինկափուրը 2008 թուականին սկսեր է մասնակցիլ Ֆորմուլա 1 մրցաշարքերուն եւ կազմակերպել Սինկափուրի Կրան փրի[336]: Մրցաշարքը կը կայանայ Մարինա Պէյ Սթրիթ մրցուղիին վրայ. անիկա եղեր է Ֆորմուլա 1-ի` Ասիոյ մէջ կայացած առաջին մրցաշարքը[337]: Ըստ կնքուած պայմանագիրին` Սինկափուրը մրցաշարքին մէջ կը մնայ մինչեւ 2021 թուականը, նախորդ պայմանագիրը ստորագրուեր էր 2012 թուականին` ընդգրկելով մինչեւ 2017 թուականը[338][339]:

2010 թուականին Սինկափուրի մէջ տեղի ունեցեր են առաջին պատանեկան Ողլիմպիական խաղերը[340]:

Սինկափուրի մէջ կը կազմակերպուին Ասիոյ մէջ խոշորագոյն ընդհանուր մենամարտերը` ONE Championship անունով[341]: Գովազդային գործերու ցանկին մէջ նշանաւոր այնպիսի մարտիկներ են, ինչպէս Պեն Ասքրենը, Ռոճըր Կրեյսին, Պրենտոն Վերան եւ Սինիա Աոքին:

Զանգուածային լրատուական միջոցներ

Խմբագրել

Կառավարութեան հետ կապ ունեցող ընկերութիւնները կը հսկեն հայրենական ԶԼՄ-ները Սինկափուրի մէջ[342]: MediaCorp ընկերութիւնը կը ղեկավարէ անվճար հեռուստաընկերութիւններու եւ ռատիոկայաններու մեծամասնութիւնը երկրին մէջ։ Ընդհանուր առմամբ, կը տրամադրուի անվճար եօթ հեռուստաալիք[343][344]: Starhub Cable Vision ընկերութիւնը կը տրամադրէ քապելային հեռուստաալիքներ ողջ աշխարհէն, իսկ Mio TV, Singtel's Mio TV եւ IPTV [345]ընկերութիւնները կը մատուցեն թուային ծառայութիւններ[346] : Singapore Press Holdings կազմակերպութիւնը, որ սերտօրէն կապուած է կառավարութեան, կը վերահսկէ մամուլի մեծ մասը Սինկափուրի մէջ[347]:

ԶԼՄ-ները Սինկափուրի մէջ յաճախ կ'ենթարկուին քննադատութեան չափէն դուրս կառավարուելու եւ իրաւապաշտպան խումբերու ազատութեան բացակայութեան համար[342]: Կ'ըսեն, որ ինքնաքննադատութիւնը լրագրողներու շրջանակին մէջ համընդհանուր բնոյթ կը կրէ: Սինկափուրը 2014 թուականին, ֆրանսացի լրագրողներու ուսումնասիրութիւններուն համաձայն, ամէնացած վարկանիշը ունեցեր է մամուլի ազատութեան չափանիշով[348]: ԶԼՄ-ներու զարգացման վարչութիւնը կը վերահսկէ Սինկափուրեան ԶԼՄ-ները` պահանջելով հեռացնել վնասաբեր նիւթերը[349]:

Արգիլուած է արբանեակային ալեհաւաքներու մասնաւոր սեփականութիւնը[347]: 2016 թուականին Սինկափուրի մէջ կար համացանցի մօտ 4.7 միլիոն օգտատէր, որ կը կազմէ բնակչութեան ընդհանուր թիւի 82.5 %-ը[350]: Սինկափուրի կառավարութիւնը չի մասնակցիր համացանցային կայքերու գրաքննութեան, սակայն մօտ 100 կայք արգելափակուած է «որպէս Սինկափուրեան հասարակութեան համար անցանկալի եւ վնասակար բովանդակութիւն ունեցող կայքեր»[351][352]: Քանի որ արգիլուած կայքերը անհասանելի են միայն տնային պայմաններով, օգտատէրերը նախկինին պէս կրնան այդ կայքերը մտնել իրենց գրասենեկային համակարգիչներէն[353]:

Քաղաքական կուսակցութիւններ

Խմբագրել
  • Ժողովրդական գործողութեան կուսակցութիւն (ԺԳԿ)
  • Սինկափուրի սոցիալիստական ճակատ
  • Բանուորական կուսակցութիւն
  • Միացեալ ժողովրդական ճակատ
  • Սինկափուրի դեմոկրատական կուսակցութիւն

Տե՛ս նաեւ

Խմբագրել

Ծանօթագրութիւններ

Խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 153A // https://sso.agc.gov.sg/Act/CONS1963?ProvIds=pr153A-#pr153A — 1965.
  2. ↑ https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/singapore/
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 https://www.singstat.gov.sg/-/media/files/visualising_data/infographics/c2020/c2020-religion.pdf
  4. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
  5. ↑ Human Development Report — Միավորված ազգերի կազմակերպության զարգացման ծրագիր, 2022.
  6. ↑ «Singapore»։ bartleby.com։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 11 April 2001-ին։ արտագրուած է՝ 14 April 2006 
  7. ↑ 7,0 7,1 C.M. Turnbull (30 October 2009)։ A History of Modern Singapore, 1819–2005։ NUS Press։ էջեր 21–22։ ISBN 978-9971694302 
  8. ↑ John N. Miksic (15 November 2013)։ Singapore and the Silk Road of the Sea, 1300_1800։ NUS Press։ էջեր 151–152։ ISBN 978-9971695743 
  9. ↑ «Sang Nila Utama»։ Singapore Infopedia։ National Library Board։ 2016։ արտագրուած է՝ 29 May 2017 
  10. ↑ Xu Yunqiao, History of South East Asia, 1961 Singapore World Publishing Co. 许云樵 《南洋史》 星洲世界书局 1961年
  11. ↑ inc Encyclopaedia britannica, (1991)։ The New Encyclopædia Britannica. (15th հրտրկթն․)։ Chicago, Ill.: Encyclopædia Britannica։ էջ 832։ ISBN 0852295294։ «"Singapore, known variously as the 'Lion City,' or 'Garden City,' the latter for its many parks and tree-lined streets)» 
  12. ↑ «Singapore's nicknames»։ CNN (անգլերեն)։ 6 August 2015։ «The Lion City. The Garden City. The Asian Tiger. The 'Fine' City. All venerable nicknames, but the longtime favorite is the 'Little Red Dot' » 
  13. ↑ «How Singapore gained its independence»։ The Economist (անգլերեն)։ 6 August 2015։ «citizens of 'the little red dot'..» 
  14. ↑ «A little red dot in a sea of green»։ The Economist (անգլերեն)։ 16 July 2015։ «..with a characteristic mixture of pride and paranoia, Singapore adopted 'little red dot' as a motto» 
  15. ↑ Post The Jakarta։ «Editorial: The mighty red dot»։ The Jakarta Post (անգլերեն) 
  16. ↑ Hack Karl։ «Records of Ancient Links between India and Singapore»։ National Institute of Education, Singapore։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 26 April 2006-ին։ արտագրուած է՝ 4 August 2006 
  17. ↑ «Singapore: History, Singapore 1994»։ Asian Studies @ University of Texas at Austin։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 23 March 2007-ին։ արտագրուած է՝ 7 July 2006 
  18. ↑ Victor R Savage, Brenda Yeoh (15 June 2013)։ Singapore Street Names: A Study of Toponymics։ Marshall Cavendish։ էջ 381։ ISBN 9789814484749 
  19. ↑ Dr John Leyden and Sir Thomas Stamford Rffles (1821)։ Malay Annals։ էջ 43 
  20. ↑ John N. Miksic (15 November 2013)։ Singapore and the Silk Road of the Sea, 1300_1800։ NUS Press։ էջ 154։ ISBN 978-9971695743 
  21. ↑ John N. Miksic (15 November 2013)։ Singapore and the Silk Road of the Sea, 1300–1800։ NUS Press։ էջեր 183–185։ ISBN 978-9971695743 
  22. ↑ Robert M. W. Dixon, Y. Alexandra, Adjective Classes: A Cross-linguistic Typology , page 74, Oxford University Press, 2004, 0-19-920346-6
  23. ↑ Matisoff, James (1990), «On Megalocomparison», Language 66 (1): 106–120, doi:10.2307/415281 
  24. ↑ Enfield, N. J. (2005), «Areal Linguistics and Mainland Southeast Asia», Annual Review of Anthropology 34: 181–206, doi:10.1146/annurev.anthro.34.081804.120406 
  25. ↑ RJ LaPolla, The Sino-Tibetan Languages, La Trobe University
  26. ↑ Kenneth R. Hal (1985)։ Maritime Trade and State Development in Early Southeast Asia։ University of Hawaii Press։ էջ 63։ ISBN 978-0-8248-0843-3 
  27. ↑ 27,0 27,1 «As in Heaven, So on Earth: The Politics of Visnu Siva and Harihara Images in Preangkorian Khmer Civilisation»։ academia edu։ արտագրուած է՝ 23 December 2015 
  28. ↑ «Results of the 1995–1996 Archaeological Field Investigations at Angkor Borei, Cambodia»։ University of Hawai'i-Manoa։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 23 September 2015-ին։ արտագրուած է՝ 5 July 2015 
  29. ↑ Pierre-Yves Manguin, “From Funan to Sriwijaya: Cultural continuities and discontinuities in the Early Historical maritime states of Southeast Asia”, in 25 tahun kerjasama Pusat Penelitian Arkeologi dan Ecole française d'Extrême-Orient, Jakarta, Pusat Penelitian Arkeologi / EFEO, 2002, p. 59-82.
  30. ↑ John N. Miksic (15 November 2013)։ Singapore and the Silk Road of the Sea, 1300–1800։ NUS Press։ էջեր 155–163։ ISBN 978-9971695743 
  31. ↑ Borschberg P. (2010)։ The Singapore and Melaka Straits. Violence, Security and Diplomacy in the 17th century։ Singapore: NUS Press։ էջեր 157–158։ ISBN 978-9971-69-464-7 
  32. ↑ «Country Studies: Singapore: History»։ U.S. Library of Congress։ արտագրուած է՝ 1 May 2007 
  33. ↑ «Singapore – Founding and Early Years»։ U.S. Library of Congress։ արտագրուած է՝ 18 July 2006 
  34. ↑ Jenny Ng (7 February 1997)։ «1819 – The February Documents»։ Ministry of Defence (Singapore)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 17 July 2017-ին։ արտագրուած է՝ 18 July 2006 
  35. ↑ «Milestones in Singapore's Legal History»։ Supreme Court, Singapore։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 27 September 2007-ին։ արտագրուած է՝ 18 July 2006 
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 «Founding of Modern Singapore»։ Ministry of Information, Communications and the Arts։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 8 May 2009-ին։ արտագրուած է՝ 13 April 2011 
  37. ↑ «East & South-East Asia Titles: Straits Settlements Annual Reports (Singapore, Penang, Malacca, Labuan) 1855–1941»։ Cambridge University Press։ արտագրուած է՝ 31 July 2012 
  38. ↑ «The Malays»։ National Heritage Board 2011։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 23 February 2011-ին։ արտագրուած է՝ 28 July 2011 
  39. ↑ Mrs Reginald Sanderson (1907)։ Wright, Arnold and Cartwright, H.A., խմբգր․։ Twentieth century impressions of British Malaya: its history, people, commerce, industries, and resources։ էջեր 220–221 
  40. ↑ «First Rubber Trees are Planted in Singapore – 1877»։ History SG։ National Library Board Singapore 
  41. ↑ Kevin Tan (2008)։ Marshall of Singapore: A Biography։ ISBN 9789812308788 
  42. ↑ «On This Day – 15 February 1942: Singapore forced to surrender»։ BBC News։ 15 February 1942։ արտագրուած է՝ 1 May 2007 
  43. ↑ «Battle of Singapore»։ World History Group։ արտագրուած է՝ 8 May 2015 
  44. ↑ Wigmore, 1957, էջ 382
  45. ↑ Abshire Jean (2011)։ The History of Singapore։ ABC-CLIO։ էջ 104։ ISBN 031337743X 
  46. ↑ Blackburn Kevin, Hack Karl (2004)։ Did Singapore Have to Fall?: Churchill and the Impregnable Fortress։ Routledge։ էջ 132։ ISBN 0203404408 
  47. ↑ Leitch Lepoer Barbara (1989)։ «Singapore, Shonan: Light of the South»։ Library of Congress Country Studies։ Washington, D.C.: Government Printing Office։ արտագրուած է՝ 29 January 2011 
  48. ↑ 48,0 48,1 «Singapore – Aftermath of War»։ U.S. Library of Congress։ արտագրուած է՝ 18 June 2006 
  49. ↑ «Towards Self-government»։ Ministry of Information, Communications and the Arts, Singapore։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 13 July 2006-ին։ արտագրուած է՝ 18 June 2006 
  50. ↑ «Communism»։ Thinkquest։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 7 February 2012-ին։ արտագրուած է՝ 29 January 2012 
  51. ↑ 51,0 51,1 «Country studies: Singapore: Road to Independence»։ U.S. Library of Congress։ արտագրուած է՝ 2 July 2011 
  52. ↑ «Headliners; Retiring, Semi»։ The New York Times։ 2 December 1990։ արտագրուած է՝ 27 December 2008 
  53. ↑ 53,0 53,1 53,2 «The Singapore Legal System»։ Singapore Academy of Law։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 3 June 2011-ին։ արտագրուած է՝ 26 June 2011 
  54. ↑ «MCA: Wipe out extremists»։ Singapore Standard։ 18 February 1959 
  55. ↑ «Appeal To Singapore»։ The Straits Times (Singapore)։ 28 March 1962։ էջ 10 
  56. ↑ «Singapore becomes part of Malaysia»։ HistorySG։ արտագրուած է՝ 6 February 2017 
  57. ↑ «Record of the Wreckers»։ The Straits Times (Singapore)։ 16 May 1965 
  58. ↑ «Mac Donald House blast: Two for trial»։ The Straits Times (Singapore)։ 6 April 1965 
  59. ↑ Tan Lay Yuan։ «MacDonald House bomb explosion»։ Singapore Infopedia։ National Library Board։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 15 December 2011-ին 
  60. ↑ «Mac Donald House suffered $250,000 bomb damage»։ The Straits Times (Singapore)։ 9 October 1965 
  61. ↑ «Road to Independence»։ AsiaOne։ 1998։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 13 October 2013-ին 
  62. ↑ Leitch Lepoer Barbara (1989)։ «Singapore as Part of Malaysia»։ Library of Congress Country Studies։ Washington, D.C.: Government Printing Office։ արտագրուած է՝ 29 January 2011 
  63. ↑ «A Summary of Malaysia-Singapore History»։ europe-solidaire։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 29 May 2012-ին։ արտագրուած է՝ 29 January 2012 
  64. ↑ «Singapore separates from Malaysia and becomes independent – Singapore History»։ National Library Board։ արտագրուած է՝ 12 May 2017։ «Negotiations were, however, done in complete secrecy... (Tunku moved) a bill to amend the constitution that would provide for Singapore's departure from the Federation. Razak was also waiting for the fully signed separation agreement from Singapore to allay possible suggestions that Singapore was expelled from Malaysia.» 
  65. ↑ Sandhu Kernial Singh, Wheatley Paul (1989)։ Management of Success: The Moulding of Modern Singapore (անգլերեն)։ Institute of Southeast Asian Studies։ էջ 107։ ISBN 9789813035423 
  66. ↑ Terry McCarthy, "Lee Kuan Yew." Time 154: 7–8 (1999). online
  67. ↑ «History of Changi Airport»։ Civil Aviation Authority of Singapore։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 29 June 2006-ին 
  68. ↑ «Singapore elections»։ BBC։ 5 May 2006 
  69. ↑ «Parliamentary Elections Act»։ Singapore Statutes Online։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 13 October 2007-ին։ արտագրուած է՝ 8 May 2006 
  70. ↑ Ho Khai Leong (2003) Shared Responsibilities, Unshared Power: The Politics of Policy-Making in Singapore. Eastern Univ Pr. 978-981-210-218-8
  71. ↑ «Presidential Elections»։ Elections Department Singapore։ 18 April 2006։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 27 August 2008-ին 
  72. ↑ Chua Beng Huat (1995). Communitarian Ideology and Democracy in Singapore. Taylor & Francis, 978-0-203-03372-2
  73. ↑ Encyclopedia of Singapore. (http://eservice.nlb.gov.sg/item_holding_s.aspx?bid=12751459 հրտրկթն․)։ Singapore: Tailsman Publishing։ 2006։ էջ 82։ ISBN 9810556675 
  74. ↑ «Goh Chok Tong»։ National Library Board։ արտագրուած է՝ 6 February 2017 
  75. ↑ «Country profile: Singapore»։ BBC News։ 15 July 2009։ արտագրուած է՝ 22 April 2010 
  76. ↑ «Lee Kuan Yew: Our chief diplomat to the world»։ The Straits Times (Singapore)։ 25 March 2015 
  77. ↑ «World Factbook – Singapore»։ U.S. Central Intelligence Agency։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 15 December 2018-ին։ արտագրուած է՝ 12 June 2011 
  78. ↑ «The President»։ Singapore Government։ 19 December 2010։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 11 June 2011-ին։ արտագրուած է՝ 26 June 2011 
  79. ↑ «Members of Parliament»։ Government of Singapore։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 17 April 2011-ին։ արտագրուած է՝ 12 June 2011 
  80. ↑ «Freedom in the World 2010 – Singapore»։ Freedom House։ արտագրուած է՝ 12 June 2011 
  81. ↑ «Democracy index 2010»։ The Economist։ 2010։ արտագրուած է՝ 19 February 2011 
  82. ↑ «Singapore»։ Freedom House։ 2013։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 3 May 2014-ին։ արտագրուած է՝ 28 May 2014 
  83. ↑ «The Singapore Legal System»։ Singapore Academy of Law։ 25 September 2007։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 23 January 2011-ին։ արտագրուած է՝ 10 June 2011 
  84. ↑ «Judicial caning in Singapore, Malaysia and Brunei»։ World Corporal Punishment Research։ September 2012։ արտագրուած է՝ 12 December 2015 
  85. ↑ Kuntz, Tom (26 June 1994)։ «Ideas & Trends; Beyond Singapore: Corporal Punishment, A to Z»։ The New York Times 
  86. ↑ «Singapore country specific information»։ U.S. Department of State։ 19 March 2010։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 30 December 2004-ին 
  87. ↑ «Singapore: The death penalty – A hidden toll of executions»։ Amnesty International USA։ 2003։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 13 January 2012-ին։ արտագրուած է՝ 1 May 2011 
  88. ↑ «The Singapore Government's Response To Amnesty International's Report 'Singapore – The Death Penalty: A Hidden Toll Of Executions'» (Press release)։ Ministry of Home Affairs (Singapore)։ 30 January 2004։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 14 November 2007-ին։ արտագրուած է՝ 22 April 2010 
  89. ↑ «Hong Kong has best judicial system in Asia: business survey»։ ABS-CBN News (Quezon City)։ Agence France-Presse։ 15 September 2008։ արտագրուած է՝ 24 November 2016 
  90. ↑ «Corruption Perceptions Index 2015»։ Transparency International։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 13 November 2019-ին։ արտագրուած է՝ 20 August 2016 
  91. ↑ Ortmann Stephan, Thompson Mark R (January 2016)։ «China and the "Singapore Model"»։ Journal of Democracy 27 (1): 39–48։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 4 November 2016-ին։ արտագրուած է՝ 24 November 2016 
  92. ↑ Huff W G (1995)։ «What is the Singapore model of economic development?»։ Cambridge Journal of Economics 19: 735–759։ արտագրուած է՝ 24 November 2016 
  93. ↑ «Singapore»։ Washington DC: World Justice Project։ n.d.։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 1 January 2014-ին։ արտագրուած է՝ 5 July 2013 
  94. ↑ «Singapore to toughen protest laws ahead of APEC meet»։ Reuters։ 17 January 2009։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 4 November 2015-ին։ արտագրուած է՝ 31 July 2012 
  95. ↑ «Halimah Yacob named Singapore's first female president»։ aljazeera։ 13 September 2017։ արտագրուած է՝ 13 September 2017 
  96. ↑ 96,0 96,1 «Singapore country brief»։ Department of Foreign Affairs and Trade։ արտագրուած է՝ 15 November 2016 
  97. ↑ «Singapore Missions Overseas»։ Ministry of Foreign Affairs։ արտագրուած է՝ 27 January 2014 
  98. ↑ «Overview»։ ASEAN։ 2009։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 9 January 2008-ին։ արտագրուած է՝ 18 February 2011 
  99. ↑ «NAM Member States»։ The Non-Aligned Movement։ 23 January 2002։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 9 December 2010-ին։ արտագրուած է՝ 18 February 2011 
  100. ↑ «Member States»։ Commonwealth Secretariat։ արտագրուած է՝ 18 February 2011 
  101. ↑ «G20»։ Ministry of Foreign Affairs 
  102. ↑ 102,0 102,1 «Australia – New Zealand Free Trade Agreement (AANZFTA)»։ New Zealand Government։ 4 December 2008։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2 August 2009-ին։ արտագրուած է՝ 18 February 2011 
  103. ↑ «World Factbook – Field Listing: International disputes»։ Central Intelligence Agency (USA)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 14 May 2011-ին։ արտագրուած է՝ 18 February 2011 
  104. ↑ 104,0 104,1 Gifford Rob (18 September 1998)։ «Malaysia and Singapore: A rocky relationship»։ BBC News 
  105. ↑ Lloyd Parry Richard (17 March 2007)։ «Singapore accused of land grab as islands disappear by boatload»։ The Times (London)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 10 May 2011-ին։ արտագրուած է՝ 28 January 2020 (subscription required)
  106. ↑ «Court awards islet to Singapore»։ BBC News։ 23 May 2008։ արտագրուած է՝ 6 September 2017 
  107. ↑ Reading Room։ «Currency Interchangeability Agreement - Brunei Notes and Coins» 
  108. ↑ «Brunei Foreign and Trade Relations: ASEAN»։ New Zealand Ministry of Foreign Affairs and Trade։ 14 January 2009։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 8 September 2009-ին։ արտագրուած է՝ 18 February 2011 
  109. ↑ «Singapore Business Federation aims for over 100 local firms to take part in first China International Import Expo»։ The Straits Times (անգլերեն)։ 22 February 2018 
  110. ↑ «Singapore, China leaders laud deep, growing ties»։ TODAYonline (անգլերեն) 
  111. ↑ «Singapore and China's common interest ‘greater than any occasional difference of views’: DPM Teo»։ Channel NewsAsia։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2018-02-25-ին։ արտագրուած է՝ 2020-01-28 
  112. ↑ «Singapore a 'strong supporter' of China's peaceful development»։ The Straits Times (անգլերեն)։ 25 May 2017 
  113. ↑ Zhang Xuegang (20 November 2007)։ «Opening "window of opportunity" for China-Singapore cooperation»։ People's Daily (Beijing)։ արտագրուած է՝ 31 July 2012 
  114. ↑ «Asean to step up terror fight, hold naval drill with China»։ The Straits Times (անգլերեն)։ 7 February 2018 
  115. ↑ 115,0 115,1 Moss Trefor (18 January 2010)։ «Buying an advantage»։ Jane's Defence Review (London)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 23 January 2010-ին 
  116. ↑ «SAF remains final guarantor of Singapore's independence»։ Channel NewsAsia (Singapore)։ 1 July 2007։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 16 May 2011-ին։ արտագրուած է՝ 19 February 2011 
  117. ↑ 117,0 117,1 117,2 «Lunch Talk on "Defending Singapore: Strategies for a Small State" by Minister for Defence Teo Chee Hean» (Press release)։ Ministry of Defence։ 21 April 2005։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 24 October 2007-ին։ արտագրուած է՝ 19 February 2011 
  118. ↑ «S'pore to boost expenditure, raise defence spending»։ AsiaOne (Singapore)։ 13 October 2011։ արտագրուած է՝ 13 October 2011 
  119. ↑ 119,0 119,1 119,2 Barzilai Amnon։ «A Deep, Dark, Secret Love Affair»։ University of Wisconsin (originally published by Haaretz, July 2004)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 3 May 2017-ին։ արտագրուած է՝ 19 February 2011 
  120. ↑ Marsita Omar, Chan Fook Weng (31 December 2007)։ «British withdrawal from Singapore»։ National Library Board։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 21 June 2012-ին։ արտագրուած է՝ 24 August 2012 
  121. ↑ «Israel alarm at UN force members»։ BBC News։ 18 August 2006։ արտագրուած է՝ 12 October 2011 
  122. ↑ Rosenberg, Matt։ «Diplomatic and Foreign Relations of Israel»։ About.com։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 15 January 2012-ին։ արտագրուած է՝ 12 October 2011 
  123. ↑ «Malaysian FA apologises to Benayoun over racist abuse»։ BBC News։ 29 July 2011։ արտագրուած է՝ 12 October 2011 
  124. ↑ «Jewish Virtual History Tour: Singapore»։ Jewish Virtual Library։ n.d.։ արտագրուած է՝ 13 October 2011 
  125. ↑ «THE ISRAELI ARSENAL DEPLOYED AGAINST GAZA DURING OPERATION CAST LEAD»։ Institute of Palestine Studies։ էջ 186։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 28 September 2011-ին։ արտագրուած է՝ 10 July 2012 
  126. ↑ «Speech by Minister for Manpower and Second Minister for Defence Dr Ng Eng Hen» (Press release)։ Ministry of Defence։ 18 February 2008։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 30 December 2016-ին։ արտագրուած է՝ 19 February 2011 
  127. ↑ 127,0 127,1 «Singapore – Recruitment and Training of Personnel»։ Country-data.com։ December 1989։ արտագրուած է՝ 19 February 2011 
  128. ↑ «RAAF Base Pearce»։ Royal Australian Air Force։ 2011։ արտագրուած է՝ 12 October 2011 
  129. ↑ «Opening Ceremony of the RSAF Helicopter Detachment in Oakey, Australia» (Press release)։ Ministry of Defence։ 20 August 1999։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 13 March 2006-ին։ արտագրուած է՝ 5 July 2013 
  130. ↑ «Beyond Limits – Jet Training in France»։ Ministry of Defence։ 2011։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 25 June 2007-ին։ արտագրուած է՝ 12 October 2011 
  131. ↑ «Equipment – Republic of Singapore Air Force»։ GlobalSecurity։ 2011։ արտագրուած է՝ 12 October 2011 
  132. ↑ Reif, Jasmine (23 November 2009)։ «Singapore celebrates Peace Carvin V partnership with U.S. Air Force»։ U.S. Air Combat Command։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 14 November 2012-ին։ արտագրուած է՝ 5 July 2013 
  133. ↑ Chua Chin Hon (13 July 2010)։ «PM gets feel of RSAF's new jet at US base»։ The Straits Times (Singapore)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 5 July 2013-ին։ արտագրուած է՝ 5 July 2013 
  134. ↑ Savage Victor R., Yeoh Brenda S.A. (2004)։ Toponymics: A Study of Singapore's Street Names։ Singapore: Eastern Universities Press։ ISBN 978-981-210-364-2 
  135. ↑ «Bukit Timah Hill»։ National Heritage Board։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 9 April 2015-ին։ արտագրուած է՝ 11 January 2015 
  136. ↑ «Such quantities of sand»։ The Economist (London)։ 28 February 2015 
  137. ↑ «MND Land Use Report»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2013-02-04-ին։ արտագրուած է՝ 2020-01-29 
  138. ↑ «Earthshots: Satellite Images of Environmental Change: Singapore»։ Earthshots։ արտագրուած է՝ 14 April 2015 
  139. ↑ 139,0 139,1 Brook Barry W., Navjot S. Sodhi, Peter K. L. Ng (24 July 2003)։ «Catastrophic extinctions follow deforestation in Singapore»։ Nature 424 (6947): 420–426։ ISSN 0028-0836։ PMID 12879068։ doi:10.1038/nature01795 
  140. ↑ «"Garden City" vision is introduced»։ History SG։ արտագրուած է՝ 16 November 2016 
  141. ↑ «Singapore, A City in a Garden»։ National Parks Board։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 24 March 2014-ին 
  142. ↑ «Speech by MOS Desmond Lee at the Asia for Animals Conference Gala Dinner»։ National Development Ministry։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 10 July 2014-ին։ արտագրուած է՝ 17 January 2014 
  143. ↑ «National Initiatives»։ National Biodiversity Reference Center։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 5 October 2007-ին։ արտագրուած է՝ 26 September 2009 
  144. ↑ «Singapore Botanic Gardens declared UNESCO World Heritage Site»։ Channel NewsAsia (en-US)։ 4 July 2015։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 15 November 2017-ին։ արտագրուած է՝ 15 November 2017 
  145. ↑ «Singapore National Environment Agency Weather Statistics»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 31 October 2016-ին։ արտագրուած է՝ 24 November 2016 
  146. ↑ Bond Sam (2 October 2006)։ «Singapore enveloped by Sumatran smog»։ Edie newsroom։ արտագրուած է՝ 2 June 2011 
  147. ↑ Mok Ly Yng (22 September 2010)։ «Why is Singapore in the 'Wrong' Time Zone?»։ National University of Singapore։ արտագրուած է՝ 2 June 2011 
  148. ↑ Baten, Jörg (2016)։ A History of the Global Economy. From 1500 to the Present.։ Cambridge University Press։ էջ 292։ ISBN 9781107507180 
  149. ↑ Li Dickson (1 February 2010)։ «Singapore is most open economy: Report»։ Asiaone (Singapore)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 7 February 2010-ին։ արտագրուած է՝ 10 May 2011 
  150. ↑ «Singapore ranked 7th in the world for innovation»։ The Straits Times (Singapore)։ 5 March 2010։ արտագրուած է՝ 23 August 2010 
  151. ↑ «The Global Competitiveness Index 2009–2010 rankings and 2008–2009 comparisons»։ World Economic Forum։ 2010։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 1 October 2009-ին։ արտագրուած է՝ 18 February 2011 
  152. ↑ «Singapore jumps to top of Global Dynamism Index»։ The Straits Times (Singapore)։ 29 October 2015 
  153. ↑ «Singapore top paradise for business: World Bank»։ AsiaOne (Singapore)։ Agence France-Presse։ 26 September 2007։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 7 July 2009-ին։ արտագրուած է՝ 22 April 2010։ «For the second year running, Singapore tops the aggregate rankings on the ease of doing business in 2006 to 2007.» 
  154. ↑ «Economy rankings»։ Doingbusiness.org։ 27 October 2015։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 6 February 2015-ին։ արտագրուած է՝ 28 October 2015 
  155. ↑ Ungku Fathin, Teo Hillary (11 March 2017)։ «Water price hike sparks rare public protest in Singapore»։ Reuters։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 12 March 2017-ին։ արտագրուած է՝ 11 March 2017 
  156. ↑ Lee Yen Nee (10 March 2016)։ «Singapore ranked world's most expensive city for 3rd year running»։ Today (Singapore)։ արտագրուած է՝ 11 March 2017 
  157. ↑ «The AAA-rated club: which countries still make the grade?»։ The Guardian (London)։ 15 October 2014 
  158. ↑ Ogg, Jon C. (8 August 2011)։ «Remaining countries with AAA credit ratings»։ NBC News։ արտագրուած է՝ 12 October 2011 
  159. ↑ «CPIB Corruption Statistics 2015»։ World Bank։ 2 April 2015։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 22 March 2016-ին 
  160. ↑ Official Foreign Reserves, Monetary Authority of Singapore.
  161. ↑ «Statistics Singapore -IMF SDDS – Economic and Financial»։ Singstat.gov.sg։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 9 October 2013-ին։ արտագրուած է՝ 14 October 2013 
  162. ↑ «Based on USD/SGD rate of 1.221»։ Xe.com։ արտագրուած է՝ 14 October 2013 
  163. ↑ "44 Percent of Workforce Are Non-Citizens" (our estimate) Archived 21 February 2016 at the Wayback Machine.. Your Salary in Singapore.
  164. ↑ Seung-yoon Lee (9 April 2014)։ «Ha-Joon Chang: Economics Is A Political Argument»։ The Huffington Post։ արտագրուած է՝ 18 July 2014 
  165. ↑ Ramesh, S. (14 January 2011)։ «S'pore is India's second-largest foreign investor»։ Channel NewsAsia (Singapore)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 22 July 2012-ին 
  166. ↑ «Singapore - Export Britain»։ Export Britain 
  167. ↑ Perspectives On The Security Of Singapore: The First 50 Years 978-9-814-68933-5 p. 128
  168. ↑ «Gross Domestic Product (US$)»։ World Bank։ արտագրուած է՝ 18 September 2015 
  169. ↑ «Gross Domestic Product (S$)»։ International Monetary Fund։ արտագրուած է՝ 18 September 2015 
  170. ↑ «Gross Domestic Product Per Capita (US$)»։ World Bank։ արտագրուած է՝ 18 September 2015 
  171. ↑ «Gross Domestic Product Per Capita (S$)»։ Department of Statistics, Singapore։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 7 August 2015-ին։ արտագրուած է՝ 18 September 2015 
  172. ↑ «Gross National Income (US$)»։ World Bank։ արտագրուած է՝ 18 September 2015 
  173. ↑ «Foreign Reserves»։ Monetary Authority Of Singapore։ արտագրուած է՝ 18 September 2015 
  174. ↑ «Exchange Rates»։ Department Of Statistics Singapore։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 27 September 2015-ին։ արտագրուած է՝ 18 September 2015 
  175. ↑ «Real Gross Domestic Product (S$), Gross National Income (S$), GNI Per Capita (S$)»։ Department Of Statistics Singapore։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 1 July 2015-ին։ արտագրուած է՝ 18 September 2015 
  176. ↑ Low Siang Kok (22 June 2002)։ «Chapter 6: Singapore Electronic Legal Tender (SELT) – A Proposed Concept»։ The Future of Money։ Paris: Organisation for Economic Co-operation and Development։ էջ 147։ ISBN 978-92-64-19672-8։ արտագրուած է՝ 28 December 2007 
  177. ↑ «The Currency History of Singapore» (Press release)։ Monetary Authority of Singapore։ 9 April 2007։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2 February 2010-ին։ արտագրուած է՝ 22 April 2010 
  178. ↑ «This Central Bank Doesn't Set Interest Rates»։ Bloomberg։ 13 April 2015 
  179. ↑ Andrew Heathcote (15 April 2013)։ «Tax havens: Brett Blundy latest to join the Singapore set»։ Business Review Weekly։ Digital Media։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 14 April 2013-ին։ արտագրուած է՝ 18 April 2013 
  180. ↑ Nooten Carrie (4 April 2013)։ «Pourquoi Cahuzac a-t-il placé son argent à Singapour?»։ Slate (French)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 14 November 2016-ին։ արտագրուած է՝ 13 November 2016 
  181. ↑ «Financial Secrecy Index – 2015 Results: Narrative Report on Singapore»։ Tax Justice Network։ 2015։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 1 October 2016-ին։ արտագրուած է՝ 23 November 2016 
  182. ↑ «Jakarta plans tax haven on two islands near Singapore»։ The Straits Times։ 14 August 2016։ արտագրուած է՝ 13 November 2016 
  183. ↑ Anshuman Daga, Joshua Franklin (11 October 2016)։ «Singapore shuts Falcon bank unit, fines DBS and UBS over 1MDB»։ Reuters։ արտագրուած է՝ 13 November 2016 
  184. ↑ «UBS et Falcon sanctionnés à Singapour dans le scandale 1MBD»։ Bilan.ch (French)։ 11 October 2016։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2 May 2018-ին։ արտագրուած է՝ 13 November 2016 
  185. ↑ Mahtani, Shibani (1 June 2012)։ «Singapore No. 1 For Millionaires – Again»։ Wall Street Journal Southeast Asia blog (New York) 
  186. ↑ «Minimum wage not a solution»։ MyPaper (Singapore)։ 12 January 2011։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 20 January 2013-ին 
  187. ↑ «Countries with the Biggest Gaps Between Rich and Poor»։ Yahoo։ 16 October 2009։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 8 October 2011-ին 
  188. ↑ «Unemployment»։ Ministry of Manpower։ 2015։ արտագրուած է՝ 25 December 2015 
  189. ↑ «Assistance»։ Ministry of Social and Family Development։ 26 October 2014։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 26 October 2014-ին 
  190. ↑ «The stingy nanny»։ The Economist (London)։ 16 October 2009 
  191. ↑ «Welfare in Singapore: Singapore government response»։ The Economist (London)։ 17 February 2010 
  192. ↑ «ActiveSG$100 for Singaporeans to play sport»։ Today (Singapore)։ 26 April 2014։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 23 June 2016-ին։ արտագրուած է՝ 13 July 2016 
  193. ↑ «NEU PC Plus Programme»։ Infocomm Development Authority of Singapore։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 19 January 2016-ին։ արտագրուած է՝ 13 July 2016 
  194. ↑ «250,000 Public Transport Vouchers to Help Needy Families Cope with Fare Adjustment»։ Ministry of Transport։ 21 January 2015։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 29 May 2016-ին։ արտագրուած է՝ 13 July 2016 
  195. ↑ «Numbers and profile of homeless persons»։ Ministry of Social and Family Development։ 13 August 2012։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 13 May 2016-ին։ արտագրուած է՝ 13 July 2016 
  196. ↑ «Singapore Budget 2014 – Measures For Households»։ Government of Singapore։ արտագրուած է՝ 13 July 2016 
  197. ↑ «Singapore may cap low-skilled foreign workers»։ TV New Zealand։ 2 February 2010։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 4 February 2010-ին։ արտագրուած է՝ 11 April 2011 
  198. ↑ «Executive summary»։ Building and Construction Authority։ արտագրուած է՝ 11 April 2011 
  199. ↑ Sudderuddin Shuli (22 February 2009)։ «Singapore's phantom workers»։ The Straits Times (Singapore)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 25 February 2009-ին։ արտագրուած է՝ 11 April 2011 
  200. ↑ «ICA - Immigration & Checkpoints Authority of Singapore»։ www.ica.gov.sg 
  201. ↑ «Singapore Edges Ahead of Hong Kong as No. 3 Financial Center»։ Bloomberg (New York)։ 8 April 2016 
  202. ↑ «Hong Kong overtaken by Singapore as third leading global financial centre»։ South China Morning Post (Hong Kong)։ 7 April 2016 
  203. ↑ Adam, Shamim (10 August 2011)։ «Singapore Miracle Dimming as Income Gap Widens Squeeze by Rich»։ Bloomberg (New York)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 16 August 2011-ին 
  204. ↑ Facts and Figures – Singapore Economic Development Board. Archived 20 July 2012 at the Wayback Machine.
  205. ↑ Burton, John (10 April 2006)։ «Singapore economy grows 9.1% in first quarter»։ Financial Times (London) 
  206. ↑ «Facts and Figures»։ Singapore Economic Development Board։ 30 January 2012։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 18 April 2012-ին։ արտագրուած է՝ 21 April 2012 
  207. ↑ Yang Huiwen (7 November 2007)։ «Singapore ranked No. 1 logistics hub by World Bank»։ The Straits Times (Singapore)։ էջ 69 
  208. ↑ «Gross Domestic Product by Industry»։ Singapore Statistics։ 2007։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 24 June 2008-ին։ արտագրուած է՝ 22 April 2010 
  209. ↑ «Xilinx Underscores Commitment To Asia Pacific Market At Official Opening Of New Regional Headquarters Building In Singapore» (Press release)։ Xilinx։ 14 September 2007։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 29 March 2008-ին։ արտագրուած է՝ 22 April 2010 
  210. ↑ «Singapore's OCBC Strongest Bank as Canadians Dominate»։ Bloomberg Business (New York)։ 10 May 2011։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 16 October 2015-ին 
  211. ↑ «SIA tops Asian list among 50 most admired global firms»։ The Straits Times (Singapore)։ 26 February 2015։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 22 September 2015-ին 
  212. ↑ «The world's best airlines»։ Fortune (New York)։ 7 July 2015 
  213. ↑ «Lee Kuan Yew, truly the father of Changi airport»։ The Business Times (Singapore)։ 12 September 2015 
  214. ↑ «Statistics Singapore – Latest Data – Tourism»։ Singapore Department of Statistics։ 2014։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 29 November 2015-ին։ արտագրուած է՝ 20 April 2015 
  215. ↑ «Proposal to develop Integrated Resorts – Statement by Prime Minister Lee Hsien Loong» (Press release)։ Ministry of Trade and Industry։ 18 April 2005։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 27 November 2007-ին 
  216. ↑ Dogra Sapna (16 July 2005)։ «Medical tourism boom takes Singapore by storm»։ Express Healthcare Management (Mumbai)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 26 October 2005-ին 
  217. ↑ «52 Places to Visit in 2015»։ The New York Times։ 1 January 2015։ արտագրուած է՝ 11 December 2015 
  218. ↑ «Developing Asian education hubs»։ EU-Asia Higher Education Platform։ 2011։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 23 October 2011-ին։ արտագրուած է՝ 12 October 2011 
  219. ↑ «The long, long ride»։ New Straits Times (Kuala Lumpur)։ 7 May 2006։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 15 June 2013-ին։ արտագրուած է՝ 12 October 2011 
  220. ↑ «Foreign Students in Singapore»։ Ministry of Education։ 2011։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 9 April 2009-ին։ արտագրուած է՝ 12 October 2011 
  221. ↑ 221,0 221,1 Sandfort Sandy (April 1993)։ The Intelligent Island։ Wired 
  222. ↑ Gibson William (April 1993)։ Disneyland with the Death Penalty։ Wired 
  223. ↑ «Global Information Technology Report 2015»։ World Economic Forum։ 15 April 2015։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 20 October 2015-ին։ արտագրուած է՝ 29 January 2020 
  224. ↑ «Smartphone penetration in Singapore the highest globally: Survey»։ TODAYonline։ 11 February 2015 
  225. ↑ «Deloitte Mobile Consumer 2014»։ Deloitte Australia։ 25 November 2014։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 5 August 2018-ին։ արտագրուած է՝ 29 January 2020 
  226. ↑ «6 top things that Singaporeans do when using their smartphones»։ Asiaone։ 6 November 2014։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 26 January 2016-ին։ արտագրուած է՝ 29 January 2020 
  227. ↑ «Statistics Singapore – Latest Data – Social Indicators»։ Singapore Department of Statistics։ 2014։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 29 November 2015-ին։ արտագրուած է՝ 26 April 2015 
  228. ↑ «ViewQwest 2Gbps FAQ»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 21 October 2015-ին։ արտագրուած է՝ 2 November 2015 
  229. ↑ Aquino Kristine (17 February 2011)։ «BMW Costing $260,000 Means Cars Only for Rich in Singapore as Taxes Climb»։ Bloomberg L.P. (New York)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 20 February 2011-ին։ արտագրուած է՝ 2 July 2011 
  230. ↑ «Once you're here: Basic Road Rules and Regulations»։ Expat Singapore։ 16 August 2009։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 15 December 2014-ին։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  231. ↑ «Taxi info»։ Land Transport Authority։ 2015։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 5 June 2015-ին։ արտագրուած է՝ 24 May 2015 
  232. ↑ «Getting A Taxi»։ Land Transport Authority։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 27 May 2016-ին։ արտագրուած է՝ 13 July 2016 
  233. ↑ «Public transport ridership»։ Land Transport Authority։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 16 February 2010-ին։ արտագրուած է՝ 2 July 2011 
  234. ↑ «Tracing our steps»։ Land Transport Authority։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 5 June 2011-ին։ արտագրուած է՝ 2 July 2011 
  235. ↑ Small, Kenneth A., Verhoef, Erik T. (2007)։ The Economics of Urban Transportation։ London: Routledge։ էջ 148։ ISBN 978-0-415-28515-5 
  236. ↑ Cervero Robert (1998)։ The Transit Metropolis։ Washington DC: Island Press։ էջ 169։ ISBN 1-55963-591-6։ Chapter 6/The Master Planned Transit Metropolis: Singapore 
  237. ↑ «Electronic Road Pricing»։ Land Transport Authority։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 10 April 2008-ին։ արտագրուած է՝ 16 April 2008 
  238. ↑ Marks Kathy (30 November 2007)։ «Qantas celebrates 60 years of the 'Kangaroo Route'»։ The Independent (London) 
  239. ↑ «About Changi Airport»։ Changiairport.com։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 21 November 2014-ին։ արտագրուած է՝ 13 July 2016 
  240. ↑ «2006 Airport of the Year result»։ World Airport Awards։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 31 December 2006-ին։ արտագրուած է՝ 1 June 2006 
  241. ↑ Yap Jimmy (30 January 2004)։ «Turbulence ahead for Singapore flag carrier»։ BrandRepublic (London: Haymarket Business Media) 
  242. ↑ «Singapore remains world's busiest port»։ China View (Beijing)։ Xinhua։ 12 January 2006։ արտագրուած է՝ 22 April 2010 
  243. ↑ Public Utilities Board (2018)։ «Singapore Water Story»։ արտագրուած է՝ 17 March 2018 
  244. ↑ Ivy Ong Bee Luan (2010)։ «Singapore Water Management Policies and Practices»։ International Journal of Water Resources Development 26 (1): 65–80։ doi:10.1080/07900620903392190 
  245. ↑ 245,0 245,1 «Census of population (pages 13 to 16 of the pdf file)»։ Singapore Department of Statistics։ 2010։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 5 July 2012-ին։ արտագրուած է՝ 2 July 2011 
  246. ↑ "Trends in international migrant stock: The 2008 revision", United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2009).
  247. ↑ Hoe Yeen Nie (12 January 2010)։ «Singaporeans of mixed race allowed to 'double barrel' race in IC»։ Channel NewsAsia (Singapore)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 6 February 2010-ին։ արտագրուած է՝ 18 February 2011 
  248. ↑ 248,0 248,1 «Statistics Singapore – Latest Data – Households & Housing»։ Statistics Singapore։ 2014։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 29 November 2015-ին։ արտագրուած է՝ 20 April 2015 
  249. ↑ «HDB InfoWEB: HDB Wins the 2010 UN-HABITAT Scroll of Honour Award :»։ Hdb.gov.sg։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 11 December 2011-ին։ արտագրուած է՝ 14 October 2013 
  250. ↑ «More than 1.3 million foreigners working in Singapore: Tan Chuan-Jin»։ Channel NewsAsia (Singapore)։ 5 August 2014։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 14 September 2014-ին։ արտագրուած է՝ 26 October 2014 
  251. ↑ «Statistics Singapore – Latest Data – Resident Population Profile»։ Statistics Singapore։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 29 November 2015-ին։ արտագրուած է՝ 15 March 2018 
  252. ↑ «The World Factbook»։ Central Intelligence Agency։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 28 October 2009-ին։ արտագրուած է՝ 24 October 2014 
  253. ↑ Ng Julia (7 February 2007)։ «Singapore's birth trend outlook remains dismal»։ Channel NewsAsia (Singapore)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 13 January 2010-ին։ արտագրուած է՝ 22 April 2010 
  254. ↑ 254,0 254,1 254,2 «Census of population 2010: Statistical Release 1 on Demographic Characteristics, Education, Language and Religion» (Press release)։ Singapore Statistics։ 12 January 2011։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 24 January 2011-ին։ արտագրուած է՝ 16 January 2011 
  255. ↑ «Global Religious Diversity»։ Pew Research։ 4 April 2014։ արտագրուած է՝ 15 April 2014 
  256. ↑ Pew Research Center's Religion & Public Life Project: Singapore Archived 2018-08-17 at the Wayback Machine.. Pew Research Center. 2010.
  257. ↑ Khun Eng Kuah (2009)։ State, society, and religious engineering: toward a reformist Buddhism in Singapore։ Singapore: Institute of Southeast Asian Studies։ ISBN 978-981-230-865-8։ արտագրուած է՝ 1 November 2010 
  258. ↑ «Modernity in south-east Asia»։ Informaworld։ 2 December 1995։ արտագրուած է՝ 1 November 2010 
  259. ↑ 259,0 259,1 «Republic of Singapore Independence Act, s.7»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2014-04-20-ին։ արտագրուած է՝ 2020-01-29 
  260. ↑ «Education UK Partnership – Country focus»։ British Council։ October 2010։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2 April 2011-ին։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  261. ↑ «Speech by Mr S. Iswaran, Senior Minister of State, Ministry of Trade and Industry and Ministry of Education»։ Ministry of Education։ 19 April 2010։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 19 May 2011-ին 
  262. ↑ [1]
  263. ↑ «Constitution of the Republic of Singapore. Part I»։ 2010։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 13 July 2002-ին։ արտագրուած է՝ 2 July 2011 
  264. ↑ «What do I do if I can't speak English?»։ Singapore Subordinate Courts։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 9 July 2010-ին։ արտագրուած է՝ 11 October 2011 
  265. ↑ «Census of Population»։ Singapore Statistics։ 2010։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 20 February 2011-ին։ արտագրուած է՝ 19 February 2011 
  266. ↑ «Census of Population 2010»։ Singapore Statistics։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 28 February 2011-ին։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  267. ↑ «What are some commonly misspelled English words?»։ Singapore: National Library Board։ 18 April 2008։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 3 March 2012-ին։ արտագրուած է՝ 18 February 2011 
  268. ↑ Tan Hwee Hwee (22 July 2002)։ «A war of words is brewing over Singlish»։ Time (New York)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 6 August 2013-ին։ արտագրուած է՝ 18 February 2011 
  269. ↑ 269,0 269,1 269,2 «General Household Survey 2015»։ 2015։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 15 December 2017-ին։ արտագրուած է՝ 15 November 2016 
  270. ↑ Oi Mariko (5 October 2010)։ «Singapore's booming appetite to study Mandarin»։ BBC News։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  271. ↑ «Chapter 2 Education and Language»։ General Household Survey 2005, Statistical Release 1: Socio-Demographic and Economic Characteristics։ Singapore Statistics։ 2005։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 5 July 2012-ին։ արտագրուած է՝ 11 November 2010 
  272. ↑ Fagao Zhou (1986)։ Papers in Chinese Linguistics and Epigraphy։ Chinese University Press։ էջ 56։ ISBN 9789622013179։ արտագրուած է՝ 31 January 2017 
  273. ↑ Lee Lee Kuan Yew (2000)։ From Third World to First։ Singapore: Marshall Cavendish 
  274. ↑ Afendras Evangelos A., Kuo Eddie C.Y. (1980)։ Language and society in Singapore։ Singapore University Press։ ISBN 978-9971-69-016-8։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  275. ↑ Ammon Ulrich, Dittmar Norbert, Mattheier Klaus J. (2006)։ Sociolinguistics: An international handbook of the science of language and society 3։ Berlin: Walter de Gruyter։ ISBN 978-3-11-018418-1։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  276. ↑ Կաղապար:Singapore legislation
  277. ↑ «Literacy and Language»։ Singapore Statistics։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 15 March 2010-ին։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  278. ↑ Cook Vivian, Bassetti Benedetta (2005)։ Second Language Writing Systems։ Multilingual Matters։ էջ 359։ ISBN 9781853597930 
  279. ↑ «Update Change of Name in IC»։ Immigration and Checkpoints Authority։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2 February 2017-ին։ արտագրուած է՝ 29 January 2017 
  280. ↑ «Returning Singaporeans – Mother-Tongue Language Policy»։ Ministry of Education։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 8 April 2008-ին։ արտագրուած է՝ 13 October 2010 
  281. ↑ «Private Education in Singapore»։ Ministry of Education։ 2011։ արտագրուած է՝ 2 July 2011 
  282. ↑ «International Student Admissions: General Information on Studying in Singapore»։ Ministry of Education։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 4 March 2011-ին։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  283. ↑ «ASEAN Scholarships: Frequently Asked Questions»։ Ministry of Education։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 6 April 2008-ին։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  284. ↑ «Speech by Tharman Shanmugaratnam, Senior Minister of State for Trade & Industry and Education at the Seminar on "The Significance of Speaking Skills For Language Development", organised by the Tamil Language and Culture Division of Nie On 15 February 2003» (Press release)։ Ministry of Education։ 2 January 2008։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 15 May 2011-ին։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  285. ↑ «Mandarin is important but remains a second language in S'pore MM Lee»։ Channel NewsAsia (Singapore)։ 26 June 2010։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 30 June 2017-ին։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  286. ↑ «Returning Singaporeans – Mother-Tongue Language Policy»։ Ministry of Education։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 8 April 2008-ին։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  287. ↑ «Refinements to Mother Tongue Language Policy» (Press release)։ Ministry of Education։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 24 February 2011-ին։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  288. ↑ 288,0 288,1 «Primary Education»։ Ministry of Education։ 2011։ արտագրուած է՝ 2 July 2011 
  289. ↑ «Primary School Curriculum»։ Ministry of Education։ 2011։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 7 April 2008-ին։ արտագրուած է՝ 2 July 2011 
  290. ↑ 290,0 290,1 «Secondary Education»։ Ministry of Education։ 2011։ արտագրուած է՝ 2 July 2011 
  291. ↑ «Special/Express Courses Curriculum»։ Ministry of Education։ 2011։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 7 April 2008-ին։ արտագրուած է՝ 2 July 2011 
  292. ↑ «Pre-University Education»։ Ministry of Education։ 2011։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 5 April 2008-ին։ արտագրուած է՝ 2 July 2011 
  293. ↑ «Secondary»։ Ministry of Education։ արտագրուած է՝ 2 December 2016 
  294. ↑ «Singapore's Education System: An Overview»։ Ministry of Education։ արտագրուած է՝ 6 December 2016 
  295. ↑ «QS World University Rankings 2015/16»։ QS։ արտագրուած է՝ 15 November 2016 
  296. ↑ «Singapore tops OECD's global school ranking, US placed 28th»։ CNBC։ 13 May 2015 
  297. ↑ «Singapore tops biggest global education rankings published by OECD»։ The Straits Times (Singapore)։ 13 May 2015 
  298. ↑ «Pisa tests: Singapore top in global education rankings»։ BBC News։ 7 December 2016 
  299. ↑ «PISA: Singapore teens top global education ranking»։ CNN։ 6 December 2016 
  300. ↑ «Why Singapore's kids are so good at maths»։ Financial Times (London)։ 22 July 2016 
  301. ↑ «S'pore students top in science, maths and reading in Pisa test»։ Today (Singapore)։ 6 December 2016 
  302. ↑ «Singapore students top in maths, science and reading in Pisa international benchmarking test»։ The Straits Times (Singapore)։ 6 December 2016 
  303. ↑ «U.S. Teenagers Lose Ground in International Math Exam, Raising Competitiveness Concerns»։ The Wall Street Journal (New York)։ 6 December 2016 
  304. ↑ «UK Schools climb international league table»։ The Guardian (London)։ 6 December 2016 
  305. ↑ «Over half of International Baccalaureate top scorers from Singapore»։ The Straits Times։ 5 January 2016 
  306. ↑ Nylander Johan (14 November 2016)։ «Singaporeans among top English speakers; Hong Kong slides»։ Asia Times։ Hong Kong։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 31 May 2018-ին։ արտագրուած է՝ 16 November 2016 
  307. ↑ «Dutch Pass Danes to Become World's Best English Speakers»։ Yahoo News։ 15 November 2016։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 8 August 2017-ին 
  308. ↑ «The Nordics have the highest English proficiency in the world – and it's boosting their tech and innovation»։ Business Insider։ 16 November 2016։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 13 July 2017-ին։ արտագրուած է՝ 28 January 2020 
  309. ↑ «How Well is English Spoken Worldwide?»։ Voice of America News։ 15 November 2016 
  310. ↑ «Secrets to Singapore's Angus Ross success»։ The Straits Times (Singapore)։ 6 July 2017 
  311. ↑ «Singaporean student clinches prestigious Angus Ross Prize»։ Channel NewsAsia (Singapore)։ 6 July 2017։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 20 March 2018-ին։ արտագրուած է՝ 28 January 2020 
  312. ↑ 312,0 312,1 Tucci, John (2010)։ «The Singapore health system – achieving positive health outcomes with low expenditure»։ Towers Watson։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 10 December 2012-ին։ արտագրուած է՝ 16 March 2011 
  313. ↑ «World Health Organization Assesses the World's Health Systems» (Press release)։ Geneva: World Health Organization։ 21 June 2000։ արտագրուած է՝ 2 November 2011 
  314. ↑ «Statistics Singapore – Latest Data – Births & Deaths»։ Singapore Department of Statistics։ 2014։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 29 November 2015-ին։ արտագրուած է՝ 26 April 2015 
  315. ↑ «Singapore: Health Profile»։ World Health Organization։ 13 August 2010։ արտագրուած է՝ 16 March 2011 
  316. ↑ "The lottery of life". The Economist (London). 21 November 2012.
  317. ↑ «The World Health Report»։ World Health Organization։ 2000։ էջ 66։ արտագրուած է՝ 16 March 2011 
  318. ↑ «Core Health Indicators Singapore»։ World Health Organisation։ May 2008։ արտագրուած է՝ 16 March 2011 
  319. ↑ 319,0 319,1 «Speech by Prime Minister Goh Chok Tong on Singapore 21 Debate in Parliament»։ singapore21։ 5 May 1999։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 10 February 2001-ին։ արտագրուած է՝ 27 October 2011 
  320. ↑ «MM Lee says Singapore needs to do more to achieve nationhood»։ Channel NewsAsia (Singapore)։ 5 May 2009։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 30 June 2017-ին։ արտագրուած է՝ 27 October 2011 
  321. ↑ «Findings»։ Singapore Statistics։ 5 May 2010։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 20 February 2011-ին։ արտագրուած է՝ 27 October 2011 
  322. ↑ «Literacy and language»։ Singapore Statistics։ 5 May 2010։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 27 November 2011-ին։ արտագրուած է՝ 27 October 2011 
  323. ↑ «Cultire in Singapore»։ InterNations։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2017-08-19-ին։ արտագրուած է՝ 2020-01-28 
  324. ↑ «PM Lee on racial and religious issues (National Day Rally 2009)»։ Singapore United։ 16 August 2009։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 20 February 2010-ին։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  325. ↑ National Flower Archived 9 April 2015 at the Wayback Machine.
  326. ↑ Harding Andrew (16 August 2004)։ «Singapore slings a little caution to the wind»։ BBC News։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  327. ↑ Arnold Wayne (16 August 2004)։ «The Nanny State Places a Bet»։ The New York Times։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  328. ↑ «Old and new citizens get equal chance, says MM Lee» (Press release)։ Prime Minister's Office։ 5 May 2010։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 12 August 2011-ին։ արտագրուած է՝ 27 October 2011 
  329. ↑ 329,0 329,1 Wu, David Y.H., Chee Beng Tan (2001)։ Changing Chinese foodways in Asia։ Hong Kong: Chinese University Press։ էջեր 161 ff.։ ISBN 978-962-201-914-0։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  330. ↑ Martini, Fadhel, Wong Tai Chee (2001)։ «Restaurants in Little India, Singapore: A Study of Spatial Organization and Pragmatic Cultural Change»։ Journal of Social Issues in Southeast Asia 16: 161–164։ JSTOR 41057054։ doi:10.1355/SJ16-1F։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2012-07-29-ին։ արտագրուած է՝ 2020-01-28 
  331. ↑ «Culture and the Arts in Renaissance Singapore»։ Ministry of Information, Communications and the Arts։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 24 May 2006-ին։ արտագրուած է՝ 1 May 2006 
  332. ↑ Faizah bte Zakaria (7 July 2016)։ «Esplanade-Theatres on the bay»։ արտագրուած է՝ 16 March 2018 
  333. ↑ Chee Frankie (12 July 2009)։ «Stand-up is back»։ The Straits Times (Singapore) 
  334. ↑ «S.League.com – Overview»։ S.League։ 2016։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 22 August 2013-ին։ արտագրուած է՝ 5 January 2016 
  335. ↑ «ASEAN Basketball League takes off»։ FIBA Asia։ 20 January 2009։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 16 August 2009-ին։ արտագրուած է՝ 28 January 2020 
  336. ↑ «Singapore confirms 2008 night race» (Press release)։ Formula One։ 11 May 2007։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 13 June 2007-ին։ արտագրուած է՝ 18 May 2007 
  337. ↑ «SingTel to sponsor first Singapore Grand Prix» (Press release)։ Formula1.com։ 16 November 2007։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 18 November 2007-ին։ արտագրուած է՝ 10 December 2007 
  338. ↑ «Singapore GP handed new four-year deal»։ motorsport.com (Motorsport Network)։ 15 September 2017։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 28 September 2017-ին 
  339. ↑ Collantine Keith (22 September 2012)։ «Singapore confirms F1 contract extension to 2017»։ Formula 1 Fanatic։ արտագրուած է՝ 22 September 2012։ «The Singapore Grand Prix will remain on the F1 calendar for at least the next five years.» 
  340. ↑ «Singapore to host first edition of the Youth Olympic Games in 2010» (Press release)։ International Olympic Committee։ 21 February 2008։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 11 March 2009-ին։ արտագրուած է՝ 16 March 2011 
  341. ↑ «Mixed martial arts-ONE FC returning to Manila in May»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2013-10-23-ին։ արտագրուած է՝ 2020-01-28 
  342. ↑ 342,0 342,1 «Country Report 2010 Edition»։ Freedom House։ 2010։ արտագրուած է՝ 7 May 2011 
  343. ↑ «Free-to-Air Television»։ MDA։ 2011։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 25 November 2010-ին։ արտագրուած է՝ 17 October 2011 
  344. ↑ «TV listings»։ XIN MSN։ 2011։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 9 October 2010-ին։ արտագրուած է՝ 17 October 2011 
  345. ↑ «Internet Protocol Television (IPTV)»։ XIN MSN։ 2011։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 14 July 2010-ին։ արտագրուած է՝ 17 October 2011 
  346. ↑ «Cable Television»։ XIN MSN։ 2011։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 14 July 2010-ին։ արտագրուած է՝ 17 October 2011 
  347. ↑ 347,0 347,1 «Singapore country profile»։ BBC News։ 16 November 2010։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  348. ↑ «2015 World Press Freedom Index»։ Reporters Without Borders։ 2015։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 27 August 2015-ին։ արտագրուած է՝ 5 January 2016 
  349. ↑ «Media: Overview»։ Ministry of Information, Communications and the Arts։ 16 March 2005։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 10 September 2006-ին։ արտագրուած է՝ 27 February 2011 
  350. ↑ «Internet Users by Country (July 2016 estimate)»։ Internet Live States։ July 2016։ արտագրուած է՝ 23 November 2016։ «Elaboration of data by International Telecommunication Union (ITU), United Nations Population Division, Internet & Mobile Association of India (IAMAI), World Bank.» 
  351. ↑ «Singapore»։ OpenNet Initiative։ արտագրուած է՝ 7 May 2011 
  352. ↑ Wong, Tessa (11 January 2011)։ «Impossible for S'pore to block all undesirable sites»։ The Straits Times (Singapore)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 19 January 2011-ին։ արտագրուած է՝ 17 August 2011 
  353. ↑ Chua Hian Hou (23 May 2008)։ «MDA bans two video-sharing porn sites»։ The Straits Times (Singapore)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 24 May 2008-ին 

Տե՛ս նաեւ

Խմբագրել
 

Կաղապար:Ասիական երկիրներ Կաղապար:Ասիական երկիրներու մայրաքաղաքներ

Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Սինկափուր&oldid=235812» էջէն