«Հայկական Լեռնաշխարհ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ 20 տարբերակ: Importing from hy.wikipedia.org
կատեգորիայի հեռացում using AWB
Տող 19.
=== Սահմաններ ===
Հայկական լեռնաշխարհին մէջ ապրած ու իր բազմադարեան պատմութիւնը կերտած է հայ ժողովուրդը։ Այն բնական պայմաններու իւրօրինակ համալիր է, բնագիտաաշխարհագրական առանձին միաւոր։ [[Բարձրավանդակ (արեւմտահայերէն)|Բարձրավանդակ]]ը ուշագրաւ է իր մակերեւոյթի ինքնատիպ երիտասարդ [[Հրաբուխ (արեւմտահայերէն)|հրաբխային]] դաշտային բնավայրերով եւ միջլեռնային գոգաւորութիւններով, բարձր լեռնային լիճերով եւ արագահոս գետերով, ցայտուն արտայայտուած յառաջընթաց գօտիականութեամբ։ Այստեղ կը հանդիպին երկրագունդի գրեթէ բոլոր բնական գօտիները նաեւ մերձարեւադարձային գօտին (tropical zone) մինչեւ ձիւնամերձ գօտի։ Ամենաբարձր կէտը Մասիս ([[Արարատ Լեռ (արեւմտահայերէն)|Արարատ]]) լեռն է, որ ունի 5 165 մեթր բարձրութիւն։
 
 
Լեռնաշխարհի հիւսիսային սահմանը [[Փոքր Կովկաս (արեւմտահայերէն)|Փոքր Կովկաս]]ի եւ Արեւելապոնտական լեռնային համակարգերն են։ Արեւելքի սահմանը Փոքր Կովկասով կը հասնի մինչեւ [[Ղարատաղի Լեռներ|Ղարատաղի լեռներ]]ը եւ Սոհունտ լեռ։ Թեքուելով դէպի [[Ուրմիոյ Լիճ|Ուրմիոյ լիճ]]ին կողմը՝ կը ներառէ լիճի ափամերձ գաւառները եւ կը հասնի [[Հայկական Տաւրոս]]ի շարունակութիւնը համարուող Կորդուաց լեռնաշղթային։ Լեռնաշխարհի հարաւային սահմանը կը հասնի [[Մարտին]]ի կամ Մասիոս լեռներ եւ Հայկական (Արեւելեան) Տաւրոս։ Հասնելով [[Եփրատ գետ (արեւմտահայերէն)|Եփրատ գետ]]ին՝ արեւմտեան սահմանը Անտիտաւրոս լեռներով կը հասնի [[Սեւ Ծով|Սեւ ծով]]ին ու Արեւելապոնտական լեռներուն։ Հարեւան երկրներէն՝ Փոքրասիական բարձրավանդակէն եւ [[Իրան (արեւմտահայերէն)|Իրան]]ական լեռնաշխարհէն բարձրադիր ըլլալուն պատճառով գերմանացի արեւելագէտները այն կոչեր են «լեռնային կղզի»։ Լեռնաշխարհը ունի ծովիու մակերեւոյթէն 1500-1800 մեթր միջին բարձրութիւն։ Ընդհանուր տարածքը մօտ 400 000 քմ² է։
Տող 26 ⟶ 25՝
 
Փոքր Կովկասի լեռնահամակարգը ունի ծալքաւոր կառուցուածք։ Այն կը սկսի [[Վրաստան (արեւմտահայերէն)|Վրաստան]]ի ծովափը գտնուող [[Պաթում]] քաղաքէն եւ աղեղնաձեւ կը շարունակուի մինչեւ Հայաստանի հարաւային սահմանը՝ [[Մեղրի (արեւմտահայերէն)|Մեղրի]]։ Լեռնահամակարգը ունի քանի մը լեռնաբազուկներ. հիւսիսը Մեսխեթի ու Թրիալէթի լեռնաշղթաներն են ու Ջաւախքի բարձրավանդակը ([[Վրաստան (արեւմտահայերէն)|Վրաստան]]), կեդրոնին՝ Բազումի, [[Փամբակ (գիւղ, Լոռիի մարզ)|Փամբակ]]ի, [[Գուգարաց Աշխարհ (արեւմտահայերէն)|Գուգարաց]] եւ Սեւանի լեռները (Հայաստան)։ Հարաւը, Փոքր Կովկասը կը ճիւղաւորուի 2 լեռնաբազուկներու՝՝ Արցախի լեռներ (ԼՂՀ) եւ [[Զանգեզուրի Լեռնաշղթայ|Զանգեզուրի լեռնաշղթայ]] (Հայաստան)։ Փոքր Կովկասի լեռները խոնաւ են ու անտառապատ։ Ամենաբարձր լեռնագագաթը [[Կապուտջուղ (արեւմտահայերէն)|Կապուտջուղ]]ն է (3906 մ)։ Փոքր Կովկասին կից են Գեղամայ հրաբխային լեռնաշղթան եւ Հայաստանի Հանրապետութեան ամենաբարձր կէտը՝ [[Արագած (արեւմտահայերէն)|Արագած]] լեռնագագաթը՝ 4096 մ բարձրութեամբ։
 
 
 
Մեսխեթի ու Թրիալէթի (Trialeti) լեռնաշղթաները հիւսիսէն կը սահմանեն Հայկական լեռնաշխարհը։ Իրենց եւ Մեծ Կովկաս լեռնային համակարգի մէջտեղը կը գտնուի Ռիոնի հովիտը։ Այս լեռնաշղթաներուն կից են նաեւ Շաւշեթի լեռները, որոնք կը գտնուին Թուրքիոյ տարածքին։ [[Մեսխեթի Լեռնաշղթայ|Մեսխեթ]]ի լեռնաշղթան, յայտնի է նաեւ որպէս Աճարա-իմերեթեան, կ՝երկարի Սեւ ծովու աճարական ափէն մինչեւ [[Կուր Գետ (արեւմտահայերէն)|Կուր գետ]]ի Պորժոմի կիրճը։ Երկարութիւնը 150 քմ է, բարձր կէտը՝ մինչեւ 2850 մ (Մեփիսծղարօ)։ Թրիալեթա լեռնաշղթայի երկարութիւնը նոյնպէս մօտ 150 քմ է, բարձր կէտը՝ Շաւիքլտէ լեռը, նոյնպէս ունի 2850 մ բացարձակ բարձրութիւն։ Այս լեռնաշղթաները կազմուած են առաւելապէս հրաբխածին ապարներով։ Հիւսիսային լանջերն անտառապատ են եւ կը գերակշռեն բարձր լեռնային տափաստանները եւ ենթալպեան մարգագետինները։
Տող 53 ⟶ 50՝
 
== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}
{{ծանցանկ}}
 
[[Կատեգորիա:Հայկական լեռնաշխարհ (արւմտ․)]]