«Հունգարիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Տող 261.
Հունգարիան մեկ շունչի հաշիւով ողիւմպիական մետալներու քանակով աշխարհի մէջ երրորդ դիրք կը գրաւէ, եւ երկրորդը՝ ոսկեայ մետալներու։<ref>http://medalspercapita.com Վերցուած է 2016 Մարտ 24ին</ref> Միայն եոթ երկիրներ՝ Միացեալ Նահանգներ, ԽՍՀՄ/Ռուսիա, Միացեալ Թագաւորութիւն, Ֆրանսա, Չինաստան, Իտալիա եւ Գերմանիա շահած են Հունկարիայէն աւել ողիւմպիական մետալներ։ 211 երկիրներու շարքը բոլոր ժամանակները շահած ողիւմպիական մետալներու քանակով (476) կը զբաղեցնէ 8<sup>րդ</sup> դիրքը։
 
== ՀունկարիոյՀունգարիոյ Հայերը ==
Հայերը Հունգարիոյ մէջ բնակութիւն հաստատած են X-XI դարերէն։ XIII դ. ՀունկարիոյՀունգարիոյ մայրաքաղաք Էստերկոմի մէջ եղած է հայկական թաղամաս։ XIII դ. Կիլիկիոյ հայոց թագաւոր Լեւոն Բ-ի ևեւ ՀունկարիոյՀունգարիոյ թագաւոր Անդրաշ II-ի միջեւ կնքուած է բարեկամութեան պայմանագիր։ XV-XVI դդ. շուրջ 3000 հայ ընտանիք ներգաղթած է Թրանսիլուանիա (կը մտնէր Հունկարիոյ կազմին մէջ)։ Հայերը հիմնած են Գեռլա, Եղիսաբեթուպոլիս (այժմ՝ Տումպրուեն) քաղաքները, որոնք ունեցած են ներքին ինքնավարութիւն՝ քաղաքային վարչութիւն եւ դատարան, հայ քաղաքապետ, կառուցած են եկեղեցիներ, հիմնած դպրոցներ։ Հայերու հիմնական զբաղմունքը արհեստներն ու առեւտուրն էր, որ խրախուսած են իշխաններն ու թագաւորները՝ տալով զանազան արտոնութիւններ։ Լէոբոլ I-ը հայկական բնակավայրերը յայտարարած է քաղաքներ, [[Քառլոս VI (Հռոմէական սրբազան կայսրութիւն)|Քառլոս VI]]-ը թագաւորական ազատ քաղաքներու իրավունք շնորհած է Գեռլա (1726) եւ Եղիսաբեթուպոլիս (1733) քաղաքներուն։ 1791-ին Հունկարիոյ պետական ժողովը հայերուն պաշտոնապէս յայտարարած է երկրի լիրավ քաղաքացիներ։ <br />
Հայկական ծագումով նշանաւոր հունկարացիներհունգարացիներ են կեներալներ՝
*Էրնեո Քիշ (1799-1849)՝ Արատի նահատակներէն մին
*Վիլմոշ Լազար (1817-1849)
*Եանոշ Ցէց (1822-1904)
Նաեւ հայկական ծագում ունեցած է (հօրական կողմէ, որ կրած է Սլոսեան մականունը) Ֆերենց Սալաշին (1897-1946)։ Ան երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիները ստեղծած է ազգային-ընկերվարական կուսակցութիւն, անոր համարած են Հիթլերի «վերջին դաշնակիցը»:
Խումբ մը հայ մտաւորականներու ջանքերով գաղութը ապրած է մտաւոր եւ հոգեւոր զարթոնք։ Հրատարակուած են հայագիտական գիրքեր, եւ հիմնադրուած են Հայկական թանգարանը։ 1887-ին հրատարակուած է «Արմենիա» ամսագիրը (հունգարերէն)։ Ազգային ինքնագիտակցութեան արթնացումը դանդաղեցուցած է ձուլման ընթացքը։ Հայ համայնքները որոշ աշխուժացում ապրած են 1915-ի Մեծ եղեռնիին փրկուած արեւմտահայերու ներգաղթով։ 1919-ին հիմնուած է «Մասիս» ընկերութիւնը (հրատարակած է «Նոր դար» պարբերաթերթը), 1920-ին՝ Հունկարիոյ հայ միութիւնը։ 1945-ին Պուտափեշտի մէջ կառուցուած է հայկական մատուռ։ Կը գործէ Ս. Գրիգոր հայկական եկեղեցին։ 1980-ական թուականներուն կազմակերպուած է հայ-հունկարական մշակութային ընկերութիւնը, 1987-ին խումբ մը հայ մտաւորականներու ջանքերով՝ «Արմենիա» ընկերութիւնը։ Տարբեր գնահատականներով ներկայիս Հունկարիոյ մէջ կը հաշուէ 3.5-էն 30 հազար հայ, որոնցմէ շատեր հայերէն չեն գիտեր։
Տարբեր գնահատականներով ներկայիս Հունկարիոյ մէջ կը հաշւուէ 3.5-էն 30 հազար հայ, որոնցմէ շատեր հայերէն չեն գիտեր։
 
==== Դիւանագիտական Կասեցում ====
Դիւանագիտական հարաբերութիւնները Հայաստանի Հանրապետութեան եւ ՀունկարիոյՀունգարիոյ Հանրապետութեան միջեւ հաստատուած են 1992-էն։ 2012 Օգոստոս 31ին դիւանագիտական կապերը ժամանակաւոր կասեցուած են։ Պատճառը ցմահ դատապարտուած ազրպեյճանցի սպայ Ռամիլ Սաֆարովը Հունկարիոյ կողմէ Ազրպեյճանը հանձնելը եղած է։ Ռամիլ Սաֆարովը Պուտափեշտին մէջ հայաստանցի զինուորական Գուրգեն Մարգարեանը քնած ատենը կացինով սպաննած էր։
 
==Բնակչութիւն==
2015 թուականի տուեալներով Հունկարիոյ բնակչութիւնը 9 897 541 հոգի կազմած է, աշխարհի մէջ 176<sup>րդը</sup><ref name="cia.gov">World Factbook https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/hu.html Վերցուած է 2016 Մարտ 23ին</ref>: Բնակչութեան խտութիւնը 107 մարդ/քառ.ք.մ. է, որը աշխարհի միջինէն մօտ երկու անգամ բարձր է։ Այլ եւրոպական երկիրներու նման Հունկարիան ունէ ցածր ծնելիութիւն, 2015-ի գնահատականներով վերարտադրողականութեան գործակիցը կը կազմէ 1.43 ծնունդ/կին, որ բնակչութեան աճին համար պահանջուող 2.1-էն ցածր է։ 2013-ին ծնունդներուն 45.6%-ը կ'իյնար չամուսնացած կիները<ref>Eurostat՝ Աղիւսակներ, Կրաֆիքներ, Քարտէսներ http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do Վերցուած է 2014 դեկտեմբերի 30ին</ref>:
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Հունգարիա» էջէն