Ուիքիփետիա

«Լէօ Թոլսթոյ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
կատեգորիայի հեռացում using AWB
կատեգորիայի հեռացում, replaced: → (13), ն ։ → ն։ using AWB
Տող 30.
}}
'''Լէօ Նիքոլայ Թոլսթոյ'''<ref group="Ն">Տոլստոյը, ստեղծված ժողովրդական արտասանական ավանդույթին համապատասխան, ինքնիրեն անվանում էր «Լյով», այդպես էին նրան անվանում նաև կինը, որդին՝ Սերգեյը, և Վ. Չերտկովը։ Դրանով հանդերձ, նրա շատ ընկերներ, օրինակ՝ Ն. Ստրախովը, Պ. Բիրյուկովը, [[Իվան Գորբունով-Պոսադով]]ը, նրան անվանում էին Լև Նիկոլաևիչ, ոչ թե Լյով Նիկոլաևիչ։</ref> ({{lang-ru|Лев Никола́евич Толсто́й}}, {{IPA-ru|lʲɛf nʲɪkɐˈlaɪvʲɪtɕ tɐlˈstoj|pron|Ru-Lev Nikolayevich Tolstoy.ogg}} [[9 Սեպտեմբեր]] [[1828]] - [[7 Նոյեմբեր]] [[1910]]), ռուս եւ համաշխարհային մեծագոյն գրողներէն ու մտածողներէն մէկը, 1854-1855 թուականներու [[Սեւասթոփոլ]]ի, Խրիմի թերակղզիի (անգլ.՝ Sevastopol - The Crimean Peninsula) պաշտպանութեան մասնակից։ Լուսաւորական, հրապարակախօս, կրօնական մտածող, որու հեղինակաւոր կարծիքը յառաջացուցած է [[կրօն]]աբարոյական նոր հոսանք մը՝ թոլսթոյականութիւնը։ Կայսերական Գիտութիւններու ակադեմիայի թղթակից-անդամ ([[1873]]), «պելեթրիսթ» «belletrist» (գեղարուեստական արձակ գրականութիւն - Ֆրանս.՝ ՝ Belles-lettres . անգլ.՝belletrist) պատուաւոր ակադեմիկոս (1900)<ref name="Кольер">{{Գիրք|автор = |часть =Толстой Лев Николаевич |ссылка часть =http://enc-dic.com/colier/Tolsto-lev-nikolaevich-6464.html|заглавие =Энциклопедия Кольера |ссылка = |ответственный = |место =Нью-Йорк |издательство =P. F. Collier & Son Company |год =1921 |том =IX |страницы = |isbn = }}</ref>։
Ռուսական գրականութեան ռահվիրաներէն համարուող {{sfn|БСЭ|1977|}}, Լէօ Թոլսթոյի արուեստը ռուսական եւ համաշխարհային իրապաշտութեան (անգլ.՝ realism) զարգացման նոր փուլ մը կը բանայ՝ իւրայատուկ կամուրջ մը դառնալով Ժը. դարու դասական վէպի եւ Ի. դարու գրականութեան աւանդոյթներուն միջեւ։ Լէօ Թոլսթոյ մեծ ազդեցութիւն կ'ունենայ [[եւրոպա]]կան մարդասիրական յեղափոխութեան (անգլ.՝European Humanism Evolution), ինչպէս նաեւ՝ համաշխարհային գրականութեան իրապաշտական աւանդոյթներուն զարգացման վրայ։ Լէօ Թոլսթոյի ստեղծագործութիւնները բազմիցս շարժանկարի վերածուելով ցուցադրուած եւ բեմականացուած են ԽՍՀՄ-ի եւ արտասահմանի մէջ, իր թատրերգութիւնները (անգլ.՝ plays) բեմադրուած են աշխարհի բեմերուն վրայ{{sfn|БСЭ|1977|}}։
 
== Կենսագրութիւն ==
Տող 54.
Առաջին շրջանին իր կրթութեամբ կը զբաղէր ֆրանսացի տնային դաստիարակ՝ Սեն Թոման («Պատանեկութիւն» վիպակի հերոս St.-Jérôme-ի նախատիպը), որ կը փոխարինէ բարեհոգի գերմանացի Ռեսրլմանը. վերջինս Թոլսթոյ ներկայացուցած է «Մանկութիւն» վիպակի հերոս Քարլ Իվանովիչի դերով։
 
1843-ին Պ. Ի. Եուշկովան, իր վրայ վերցնելով իր անչափահաս եղբօրորդիներուն խնամակալութեան դերը (չափահաս էր միայն մեծը՝ Նիքոլայը)՝ զանոնք կը բերէ [[Քազան]] (Ռուսիա)։ Իր եղբայրներուն՝ Նիքոլայի, Տմիթրիի եւ Սերկէյի օրինակով, Լէօ կ'որոշէ յաճախել Քազանի արքայական համալսարանը, ուր թուաբանութեան բաժանմունքին մէջ կ՝աշխատէր Լոպաչեւսկին, իսկ Արեւելագիտականին մէջ՝ Քովալէօսքին։ [[3 Հոկտեմբեր]] 1844 -ին Լէօ Թոլսթոյ կ'ընդունուի արեւելեան լեզուներու (արաբա-թուրքական) բաժինը՝ որպէս վճարեալ ուսանող{{Sfn|Эйхенбаум Б. М.|1969|loc=|էջ=92}}։ Ընդունելութեան քննութիւններուն, մասնաւորապէս «թուրք-թաթարերէն»ին, գերազանց արդիւնքով դուրս կու գայ։ Սակայն տարուան ընթացքին տուեալ նիւթերէն կը թերանայ եւ չի յաջողիր յաջորդ ծրագիրին անցնիլ։
 
Ամբողջ տարուան կրկնութենէն խուսափելով՝ կը տեղափոխուի իրաւագիտական բաժանմունք, ուր որոշ նիւթերու գնահատականներու հետ կապուած խնդիրները կը շարունակուին։ [[1846]]-ի մայիսեան փոխադրական քննութիւնները բաւարար յանձնելով կը տեղափոխուի երկրորդ կարգ{{sfn|Бирюков П. Н.|2000|loc=Глава 6. Юность|էջ=}}։ Իրաւագիտական բաժանմունքին մէջ Լէօ Թոլսթոյ կ'ուսանի ընդամէնը երկու տարի։ «Բարդ էր իրեն համար ամէն պարտադրուած բան։ Այն ամէնը, ինչ որ ան կեանքին մէջ սորված է, սորված է անկախ, արագ, անմիջապէս, յամառ աշխատանքով», - գրած է Ս. Ա. Թոլսթայեան իր «Լ. Ն. Թոլսթոյի կենսագրութեան վերաբերեալ նիւթեր» {{sfn|ЛМ|1978|loc=Том 1. Материалы к биографии Л. Н. Толстого и сведения о семействе Толстых и преимущественно гр. Льва Николаевича Толстого|էջ=34}}։ 1904-ին Թոլսթոյ կը յիշէր. «․․․առաջին տարին ես ոչինչ կատարեցի։ Երկրորդ տարին սկսայ վարժուիլ․․․ այնտեղ էր Փրոֆ. Մայըրը, որ ինծի յանձնարարութիւն մը տուաւ. Եքաթերինայի «Խրատի» եւ Մոնթեսքիոյի «Օրէնքի ոգու» համեմատութիւնը․․․ այդ աշխատանքը զիս գրաւեց, եւ ես մեկնեցայ գիւղ, սկսայ կարդալ Մոնթեսքիօ, այդ ընթերցանութիւնը անծայրածիր հորիզոններ բացաւ իմ առջեւս, ես սկսայ կարդալ Ռուսօ եւ ձգեցի համալսարանը՝ նոյն այդ պատճառով է, որ փափաքեցայ վարժուիլ»{{sfn|Эйхенбаум Б. М.|1969|loc=|էջ=97}}։
Տող 63.
[[11 Մարտ]][[1847]]-էն Թոլսթոյ Քազանի հիւանդանոցին մէջ էր։ [[17 Մարտ|Մարտ 17]]-էն կը սկսի օրագիր պահել, ուր [[Պենճամին Ֆրանքլին]]ի օրինակով, իր առջեւ ինքնակատարելագործման խնդիրներ ու նպատակներ կը դնէ, նշելով այդ խնդիրներու իրագործման հետ կապուած նուաճումներն ու ձախողութիւնները, կը վերլուծէ իր թերութիւններն ու մտածելակերպը, իր գործած արարքներուն շարժառիթները<ref>{{cite web| author =Алексеева Г., Пешкова М.| date =2010-09-19| url =http://www.echo.msk.ru/programs/time/711331-echo/ | title =Լև Տոլստոյ: Ամերիկյան երկխոսություններ| work = |publisher =Эхо Москвы| accessdate = 2013-03-28| lang =|archiveurl=http://www.webcitation.org/6Fd7NKL7q|archivedate=2013-04-04}}</ref>։ Այդ օրագիրը, որոշ ընդմիջումներով, ան կը պահէ ողջ կեանքին ընթացքին։
 
Դարմանուելէ ետք՝ [[1847]]-ի գարնան, Թոլսթոյ կը ձգէ համալսարանական ուսումը եւ կը մեկնի «Եասնաիա Փոլիանա» ստանալու համար կալուածի բաժանումի ցուցակէն իրեն հասած բաժինը<ref>{{Ռուսերեն գիրք|автор = |часть = |заглавие =Краткий биографический очерк, написанный со слов графа Л. Н. Толстого его женой гр. С. А. Толстой 25 октября 1878 года |ссылка =http://feb-web.ru/feb/litnas/texts/l691/ln1-5104.htm |ответственный = |место = |издательство = |год =1910 |том = |страницы = 510|isbn = }}</ref>։ Հոն իր գործունէութիւնը կը նկարագրէ յատկապէս «Կալուածատիրոջ Առաւօտը» ստեղծագործութեան մէջ: Թոլսթոյ կը ձգտէր կրկին յարաբերութիւններ մշակել գիւղացիներուն հետ։ Ժողովուրդին առջեւ երիտասարդ կալուածատիրոջ մեղքի զգացումը ձեւով մը մեղմացնելու իր փորձերը կը վերաբերէին նոյն թուականին, երբ լոյս կը տեսնեն՝ Դ. Վ. Գրիգորովիչի «Անտոն-Քորեմիքան» եւ [[Իւան Թուրգենեւ|Ի. Ս. Թուրգենեւ]]ի «Որսորդի Յիշատակարան»ին սկիզբը։
 
Իր օրագիրին մէջ Թոլսթոյ ինքն իրեն համար ձեւակերպած էր մեծ թիւով կեանքի կանոններ եւ նպատակներ, սակայն կը յաջողէր անոնց միայն չնչին մասին հետեւիլ։ Յաջողածներու ցանկին մաս կը կազմէին [[անգլերէն]]ի, [[Երաժշտութիւն|երաժշտութեան]] եւ իրաւագիտութեան լուրջ դասընթացքները կամ վարժութիւնները: Բացի ատկէ, ո՛չ օրագիրին, ո՛չ ալ նամակներուն մէջ արտացոլած է Թոլսթոյի մանկավարժական եւ բարեգործական գործունէութեան սկիզբը, հակառակ, որ [[1849]]-ին անիկա առաջին անգամ գիւղացի երեխաներու համար դպրոց մը կը բանայ, ուր հիմնական մանկավարժը ճորտ գիւղացի Ֆոքա Տեմիտովիչն էր, սակայն յաճախ Լէօ Նիկոլայեւիչը ինք կը վարէր դասընթացքները<ref name="Никитина"/>։
Տող 88.
=== Զինուորական ծառայութիւն ===
[[Պատկեր:Stele in Memory of Leo Tolstoy's Stay on the 4th Bastion in Sevastopol.jpg|thumb|150px|<center>Յուշասիւն Սեւասթոփոլի պաշտպանութեան (1854-1855) մասնակից Լ․ Թոլսթոյի յիշատակին</center>]]
Լէօ Նիկոլաեւիչ երկու տարի կը մնայ [[Կովկաս]], ուր Շամիլի գլխաւորած լեռնականներուն հետ կը մասնակցի շարք մը ընդհարումներու՝ ենթարկուելով կովկասեան զինուորական կեանքի վտանգներուն ։վտանգներուն։ Ան Գէորգիեւեան խաչ կրելու իրաւունք կը ստանայ, սակայն, իր սկզբունքներուն համաձայն, այդ մէկը «կը զիջի» իր պաշտօնակից ընկերոջը՝ պաշտօնակիցի ծառայողական պայմաններու զգալի բարելաւումը վեր դասելով անձնական փառասիրութենէն։ Հազիւ Ղրիմի պատերազմը կը սկսի, Թոլսթոյ կը տեղափոխուի Դունայի բանակ՝ մասնակցելով Օլթենիցի ճակատամարտին եւ Սիլիսթրիի շրջափակման, իսկ Նոյեմբեր 1854-էն մինչեւ Օգոստոս 1855-ի վերջը կը մնայ [[Սեւաստապոլ|Սեւասթոփոլ]]ի մէջ<ref name="ЭСБЕ" />:
 
Չորնիի ճակատամարտին մարտկոցի հրամանատար էր, ներկայ եղած է [[Մալախով Կուրգան]]ի գրոհի ատեն տեղի ունեցած ռմբակոծութեան։ Հակառակ կեանքի դժուարութիւններուն եւ պաշարման սարսափներուն՝ Թոլսթոյ այն ատեն կը գրէ «Անտառահատում» պատմուածքը, որու մէջ կ'արտացոլան կովկասեան տպաւորութիւնները, եւ «Սեւասթոփոլեան պատմութիւններուն» առաջինը՝ «Սեւասթոփոլը Դեկտեմբեր 1854-ին» պատմուածքը, զոր կ'ուղարկէ «Սովրեմեննիկին»: Պատմուածքը անմիջապէս կը տպագրուի եւ հետաքրքրութեամբ կ'ընթերցուի ռուս ընթերցողին կողմէ՝ արտակարգ ազդեցութիւն գործելով Սեւասթոփոլի պաշտպաններուն բաժին հասած սարսափներուն նկարագրութեամբ։ Պատմուածքը կը կարդացուի նաեւ ռուս կայսր [[Ալեքսանդր II (Ռուսաստան)|Ալեքսանտր Բ.-ի]] կողմէ.{{sfn|Бурнашева Н. И.|2002|}}վերջինս կը հրամայէ խնայել տաղանդաւոր սպան<ref name="ЭСБЕ" /><ref>{{Գիրք |автор= Бурнашева Н. И. |մաս= Комментарии. Севастополь в декабре месяце|ссылка часть=http://feb-web.ru/feb/tolstoy/texts/pss100/t02/T02-275-.htm |վերնագիր=Толстой Л. Н. Полное собрание сочинений: В 100 т. - Художественные произведения: В 18 т |բնօրինակ= |հղում= |викитека= |ответственный= |հրատարակություն= |վայր=М. |հրատարակչություն= Наука|թվական=2002 |հատոր=II |էջերի թիվ=393-394 |մեջբերվող էջեր=567 |սերիա= |ISBN= |տպաքանակ=}}</ref><ref group="Ն">Թոլսթոյ, համոզուած էր, որ իր պատմուածքը կարդացած է [[Նիկոլայ Ա.]]-ը, սակայն վերջինս մահացած է [[18 Փետրուար]], [[1855]]-ին իսկ պատմուածքը տպագրուած է «Սովրեմեննիկի» 1855-ի յուլիսեան թիւին մէջ: Բայց Թոլսթոյ հաւանական կը նկատէր, որ Նիկոլայ կրնար պատմուածքը կարդացած ըլլալ ձեռագիր տարբերակով: Գրողին կենսագիր՝ Պ. Բիրյուկով 1905-1906 թուականներուն, խօսքը Թոլսթոյի ուղղելով, կը գրէ. «Պէտք է միանգամընդմիշտ պարզել այն հարցը, թե կարդացա՞ծ է, արդեօք, Նիկոլայ Ա.-ը Ձեր «Սեւաստոպոլեան պատմութիւնները». ես կը կարծեմ, որ ոչ․․․»</ref><ref>{{Գիրք|հեղինակ= Бурнашева Н. И. |մաս= Комментарии. Севастополь в декабре месяце|ссылка часть=http://feb-web.ru/feb/tolstoy/texts/pss100/t02/T02-275-.htm |վերնագիր=Толстой Л. Н. Полное собрание сочинений: В 100 т. - Художественные произведения: В 18 т |բնօրինակ= |հղում= |викитека= |ответственный= |հրատարակություն= |վայր=М. |հրատարակչություն= Наука|թվական=2002 |հատոր=II |էջերի թիվ=393-394 |մեջբերվող էջեր=567 |սերիա= |ISBN= |տպաքանակ=}}</ref>:
 
Նիկոլայ Ա.-ի կենդանութեան օրերուն Թոլսթոյ մտադիր էր հրետանաւոր սպաներուն հետ հրատարակել «Զինուորական թերթիկ» աժան եւ հանրամատչելի ամսագիրը, սակայն ամսագիրին նախագիծին իրականացումը չի յաջողիր։ «Նախագիծիս ի պատասխան՝ ողորմած տէր կայսրը մեծահոգաբար թոյլ կու տայ մեր յօդուածները տպագրել «Ինվալիտ»-ին մէջ, - դառնօրէն կը հեգնէ Թոլսթոյ այդ առիթով։{{sfn|Бурнашева Н. И.|2002|}}
 
[[Պատկեր:Военный листок.jpg|thumb|250px|left|Լէօ Թոլսթոյի հրապարկման չարժանացած շապիկին նախագիծը, 1854]]
Սեւասթոփոլի պաշտպանութեան համար Թոլսթոյ կը պարգեւատրուի Ս. Աննայի 4-րդ աստիճանի շքանշանով՝ «Արիութեան համար» մակագրութեամբ, «1854-1855 թուականներուն Սեւասթոփոլի պաշտպանութեան համար» եւ «1853-1856 թուականներու պատերազմի յիշատակին» շքանշաններով։ Իբրեւ արդիւնք զինք կը պարգեւատրեն «Սեւասթոփոլի պաշտպանութեան 50-ամեակին նուիրուած» երկու շքանշանով. արծաթէ՝ որպէս Սեւասթոփոլի պաշտպանութեան մասնակիցի, եւ մետաղէ՝ որպէս «Սեւասթոփոլեան պատմութիւներու» հեղինակին<ref name=hist>{{cite web|url=http://historymania.info/view_post.php?id=141|title=Historymania. Награды в честь обороны Севастополя в Крымской войне 1854-1856|publisher=historymania.info|accessdate=2012 թ․ նոյեմբերի 9–ին|archiveurl=http://www.webcitation.org/6CJEhwpiL|archivedate=2012-11-20}}</ref>:
 
Թոլսթոյի երգերէն մէկը նուիրուած էր [[4 Օգոստոս]] [[1855]]-ի ձախողած ռազմական գործողութեան, երբ հրամանատար Ռեատ, սխալ հասկնալով գլխաւոր հրամանատարին հրամանը, կը գրոհէ Ֆետյուխինեան բարձունքը։ «Как четвёртого числа, нас нелёгкая несла горы отбирать» վերնագրով երգը, որ շարք մը ականաւոր հրամանատարներու անուններ կը շօշափէ, մեծ յաջողութիւն կ'ունենայ։ Գրոհէն անմիջապէս ետք, [[27 Օգոստոս]]-ին Թոլսթոյ որպէս սուրհանդակ կ'ուղարկուի [[Սանկտ Պետերբուրգ|Փեթերսպուրկ]], ուր ան կ' աւարտէ «Սեւասթոփոլը Մայիս 1855-ին» եւ կը գրէ «Սեւասթոփոլը Օգոստոս1855-ին, որ գրողի ամբողջական ստորագրութեամբ կը տպագրուի «Սովրեմեննիկի» [[1856]] -ի առաջին թիւին մէջ։ «Սեւասթոփոլեան պատմութիւնները» վերջնականապէս կ'ամրապնդեն անոր հեղինակութիւնը՝ որպէս նոր գրական սերունդի ներկայացուցիչի, եւ Նոյեմբեր [[1856]]-ին գրողը վերջնականապէս կը ձգէ զինուորական ծառայութիւնը<ref name="ЭСБЕ" />:
 
== Գործերը ==
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Լէօ_Թոլսթոյ» էջէն