«Վահան Թոթովենց» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
Չ Werldwayd տեղափոխեց էջը «Վահան Թոթովենց (արեւմտահայերէն)»-էն «Վահան Թոթովենց» |
Beko (քննարկել | Ներդրումներ) կատեգորիայի հեռացում, replaced: → (3) using AWB |
||
Տող 1.
{{Արևելահայերեն|Վահան Թոթովենց}}
{{Տեղեկաքարտ Անձ (արեւմտահայերէն)
Տող 30 ⟶ 29՝
}}
'''Վահան Թոթովենց''' ([[1 Սեպտեմբեր]] [[1889]], [[Խարբերդ]] - [[18 Յուլիս]] [[1938]]), հայ դասական գրող, արձակագիր, հրապարակախօս եւ մանկավարժ:
[[Արեւմտեան Հայաստան]]ի Խարբերդ քաղաքը ծնած, [[
== Կենսագրութիւն ==
Տող 36 ⟶ 35՝
Ծնած է Խարբերդ գաւառի Մեզրէ քաղաքը, որ Մամուրէթ-էլ-Ազիզի կուսակալութեան կեդրոնն էր։ Վահանի հայրը Ակնի մեծահարուստ Թոթովայենց գերդաստանէն էր, որոնք ԺԸ. դարուն ուրիշ հայ ընտանիքներու հետ տեղափոխուած էին Մեզրէ։ Թոթովենցի ընտանիքը ունեցած է երկյարկանի տուն մը Մեզրէէն Խարբերդ տանող մայրուղիին վրայ, որ նշանաւոր էր որպէս հեռու երկիրներէն եկող-անցնող քարաւաններու միակ անցուղին ու իջեւանատեղին։ Քաղաքի Կեդրոնական վարժարանին մէջ աշակերտած է [[Ռուբէն Զարդարեան]]ի։ Տակաւին պատանի՝ [[1908]]-ին, կ'երթայ [[Պոլիս]], յետոյ կ'անցնի Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ, ուր կը ստանայ համալսարանական ուսում Ուիսքոնսընի համալսարանին մէջ։
[[1915]]-ին կամաւոր գրուելով կը մեկնի [[Անդրկովկաս]]՝ պատերազմի։ Կռուած է Վանի եւ Էրզրումի մէջ։ Ան զօրավար Անդրանիկի մտերիմներէն էր, անոր թիկնապահ-թարգմանիչը<ref>[http://www.ysu.am/persons/hy/Vahan-Totovenc Վահան Թոթովենց]</ref>: Յովհաննէս Թումանեանի հետ հասարակական լայն գործունէութիւն տարած է, օգնած՝ գաղթականներուն։
1917-1918 թուականներուն [[Թիֆլիս (արեւմտահայերէն)|Թիֆլիս]] է, ուր կը գրէ ու կը հրատարակէ պատմուածքներ, կը ստանձնէ խմբագրական պատասխանատուութիւններ։ Կը խմբագրէ [[Անդրանիկ Օզանեան|զօրավար Անդրանիկ]]ի հրատարակած «Հայաստան» օրաթերթը, կը մասնակցի Անդրկովկասի մշակութային կեանքին։
Պատերազմէն ետք Վ.Թոթովենց կը մեկնի Ամերիկա, ուր կ'ապրէին իր հարազատները:
[[1920 Մայիս]]ին Թոթովենց Կովկասէն կը մեկնի Կ. Պոլիս։ Քանի մը ետք, կ՚անցնի Միացեալ Նահանգներ։ [[1922]]-ին կը վերադառնայ Պոլիս է, իսկ տարուան վերջաւորութեան կը հաստատուի [[Հայաստան]]։ Հոն կը զբաղի առաւելաբար գրականութեամբ։ Կը գրէ պատմուածքներ, վիպակներ, վէպեր՝ մեծ մասը կէս ինքնակենսագրական բնոյթի։ Գրած է նաեւ թատերգութիւններ, ըրած է թարգմանութիւններ։ 1922-ին
[[1925]]-էն [[1932]], [[Երեւան]]ի համալսարանը դասախօսած է [[անգլերէն]] եւ օտար գրականութիւններ։ 1934-ին Մոսկուայի մէջ կը մասնակցի խորհրդային գրողներու Ա. համագումարին։
Տող 62 ⟶ 61՝
[[1916]]-[[1920]] թուականներուն կը հրատարակէ «Իմ հօրաքոյրը» ([[1916]]), «Տոնոն» (1917) վիպակները, «Ողբ անմահութեան» (1916), «Արեւելք» ([[1918]]) վիպերգները, «Դոկտոր Պուրպոնեան» ([[1918]]) երգիծական վէպը, արձակ բանաստեղծութիւններ, հրապարակագրական ու գրականագիտական յօդուածներ, որոնց մեջ արտայայտուած է Թոթովենցի մտահոգութիւնը հայ ժողովուրդի ազգային-քաղաքական ճակատագիրին մասին։
[[1923]]-ին Երեւանի մէջ կը խմբագրէ «Շեշտ» երգիծական ամսագիրը, [[1924]]-[[1926]] թուականներուն կ'աշխատի [[Երեւանի պետական համալսարան]]ին մէջ, «Սովետական Հայաստան» թերթի խմբագրութեան մէջ։ Եղած է համալսարանի գիտնական քարտուղարը: Դասաւանդած է անգլերէն եւ արտասահմանեան գրականութիւն: Սակայն անոր կոչումը, գրականութիւնն էր: Անոր
Այս շրջանին կը հրատարակէ անոր «Մահուան պատալիոն» (1923), «Պողպատի ճաշ» ([[1924]]), «Նոր Բիւզանդիոն» ([[1925]]), «Սասմայ ծռեր» ([[1925]]), «Հրդեհ» ([[1927]]) խաղարկային ստեղծագործութիւնները, վիպակներ, բազմաթիւ ակնարկներ, պատմուածքներ եւ յօդուածներ։ «Նոր Բիւզանդիոն» թատերախաղը կ'արժանանայ համամիութենական մրցանակի, կը թարգմանուի եւ կը բեմադրուի տարբեր երկիրներու մէջ, որոնցմէ [[Փարիզ (արեւմտահայերէն)|Փարիզ]]ի մէջ։
[[1929]]-[[1936]] թուականները Թոթովենցի ստեղծագործական կեանքին
Հայֆիլմի մէջ «Բաց կապոյտ ծաղիկներ» պատմուածքին հիման վրայ նկարահանուած է «[[Կտոր մը երկինք]]» ֆիլմը։
Անդրկովկասի մէջ դարասկիզբի յեղափոխական իրադարձութիւնները արտացոլացած են «Պաքու» ([[1930]]-[[1934]]) եռահատոր վէպին մէջ, որու բնորոշ է ժողովուրդին կեանքի լայն ընդգրկումը, անոր պատմութեան, կենցաղի ու ազգային նկարագիրի իրական պատկերին մէջ։ Թոթովենցի լաւագոյն գործերէն են [[«Կեանքը հին Հռոմէական ճանապարհի վրայ»]] ([[1933]]) ինքնակենսագրական վէպը, «Հրկիզուած թղթեր» ([[1934]]), «Յովնաթան որդի Երեմիայի» ([[1934]]) վիպակները, «Երկու սուր» ([[1930]]), «Պաքու-Լոնտոն», «Մոխրակոյտ» ([[1936]])։
== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}
== Գրականութիւն ==
* [[Սեւակ Արզումանեան]], Վահան Թոթովենց, Երեւան, Հայպետհրատ, 1961, 312 էջ։
* Նորայր Ադալեան, Թոթովենց, Երեւան, 1994։
*[[Դաւիթ Գասպարեան
* Մանուկեան Ս., Վահան Թոթովենց, Երեւան, 1959։
Տող 89 ⟶ 86՝
{{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից|2017 թվականի [[Կաղապար:Օրվա հոդված/Սեպտեմբերի 1, 2017 թ.|սեպտեմբերի 1]]}}
[[Կատեգորիա:1889 ծնունդներ (արւմտ․)]]
[[Կատեգորիա:1937 մահեր (արւմտ․)]]
|