|
| ստորագրութիւն =
}}
'''Ագաթանգեղոս''' (Ե. - Զ. դար) հայ գրականութեան ՈսկեդարուՈսկեդարի պատմիչ, «Պատմութիւն Հայոց» երկի (յայտնիհայտնի է նաեւնաև «Գիրք Ս. Գրիգորիսի» կամ «Պատմութիւն Եւ Վարք Ս. Գրիգորի» անուններով) հեղինակ: Ագաթանգեղոս անունը յունական ծագում ունի, կը նշանակէ «բարի հրեշտակ», «բարի լրաբեր» տիրոջ կողմէ ուղարկուած աւետաբեր ([[Յունարէն|յունարէն]]՝ αvγαϑοvς՝ բարի, ανγγελος հրեշտակ, լրաբեր):
== Պատմութիւն Հայոց ==
[[Պատկեր:Girk vipasanutyan.jpg|մինի|Ագաթանգեղոսի «Պատմութեան» առաջին տպագիր հրատարակութեան շապիկը ([[1709]])]]
Ագաթանգեղոսը հեղինակ է հայ պատմագրութեան հնագոյնհնագույն յուշարձանի՝հուշարձանի՝ «Պատմութիւն Հայոց» երկի, որ յայտնի է նաեւնաև «Գիրք Ս. Գրիգորիսի» կամ «Պատմութիւն եւ Վարք Ս. Գրիգորի» անուններով: Գիրքին մէջ գրուած տեղեկութիւններուն համաձայն Ագաթանգեղոս համարուած է ծագումով հռոմէացի. [[Տրդատ Գ. (արեւմտահայերէն)|Տրդատ Գ.]] Մեծի օրով եկած է [[Հայաստան (արեւմտահայերէն)|Հայաստան]] եւ եղած է անոր քարտուղարը, որպէս Տրդատի եւ Գրիգորի աշխարհիկ եւ հոգեւոր սխրագործութիւններու ժամանակակից եւ ականատես, Տրդատի յանձնարարութեամբ գրած է [[Խոսրով Մեծ (արեւմտահայերէն)|Խոսրով Մեծ]]ի եւև իր դարաշրջանի Հայոց պատմութիւնը:
«Պատմութիւն Հայոց»ի նիւթընյութը չորրորդ դարուդարի դէպքերն են, յատկապէսհատկապէս [[Քրիստոնէութիւն|քրիստոնէութեան]] մուտքը Հայաստան, [[Գրիգոր Լուսաւորիչ]]ի եւ ՀռիփսիմեանցեևՀռիփսիմեանց կոյսերու հաւատքն ու չարչարանքները, Տրդատ գ.-ի պայքարը անոնց դէմ, ապա նոյնինքն Տրդատի կողմէն՝ քրիստոնէութիւնը 301 թուականին պետական կրօնք հաստատելը:Գիրքը հարուստ է դիցաբանական,առասպելական պատմութիւններով,որոնք գրուած են պատմական փաստերու հիման վրայ:Այդ գիրքը որպէս սկզբնաղբիւր օգտագործած են [[Մովսէս Խորենացի]] եւ ուրիշներ: Առաջին անգամ անոր մասին յիշատակած է [[Ղազար Փարպեցի (արեւմտահայերէն)|Ղազար Փարպեցի]]ն: Մեծ է անոր ինչպէս պատմական, նոյնպէս ալ գրական- գեղարուեստական արժէքը:
Գիրքը միջնադարուն թարգմանուած է յունարէն, [[Արաբերէ|արաբերէ]]ն, լատիներէն, վրացերէն եւ այլ լեզուներով, իսկ վերջերս թարգմանուած եւ հրատարակուած է իտալերէն, ֆրանսերէն, գերմաներէն, ռուսերէն, [[Անգլերէն |անգլերէն]] եւ արեւելահայերէն:
|
