«Սուր (քաղաք)» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Սուր''' ({{lang-ar|صور}} ''Ṣūr''; [[Փիւնիկերէն|փիւնիկերէնովփիւնիկերէն]]՝ով՝ ''Ṣūr''; [[Ասորերէն|ասորերէնովասորերէն]]՝ով՝ ܣܘܪ, ''Tzór''; [[Հին Յունարէն|յունարէնով]]՝ Τύρος ''Týros''; {{lang-la|Tyrus}}; {{lang-hy|Տիր}} ''[[Tir (god)|Tir]]''; {{lang-fr|Tyr}}), [[Լիբանան (արեւմտահայերէն)|Լիբանան]]ի հարաւը գտնուող Սուրի շրջանի մայրաքաղաքն է: Ըստ 2003-ի տուեալներուն, անոր բնակչութեան թիւը 117,000 է:<ref>[http://www.citypopulation.de/Lebanon.html Lebanon – city population]</ref> Բայց, Լիբանանի կառավարութիւնը 1932-էն ետք շատ յստակ հաշուարկներ չէ հրատարակած, ուստի յստակ վիճակագրութիւն մը կարելի չէ տալ:<ref>[http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-7956.html Lebanon Population]</ref> Սուրը կը գտնուի Միջերկրական ծովուն ափին, 80 քիլոմեթր [[Պէյրութ]]էն հարաւ: Քաղաքին անունը կը նշանակէ քար, որ կու գայ նախքան քաղաքի շինութեան ժայռերէն:<ref>Bikai, P., "The Land of Tyre", in Joukowsky, M., ''The Heritage of Tyre'', 1992, chapter 2, p. 13</ref>

Ըստ Հերոթոտոսի, Սուրը կը հիմնուի մօտաւորապէս Ք.Ա. 2750-ին՝ բուն հողին վրայ, իբրեւ պատուած քաղաք:<ref name="Bement 47">{{cite book|last=Bement|first=R B|title=Tyre; the history of Phoenicia, Palestine and Syria, and the final captivity of Israel and Judah by the Assyrians|publisher=Ulan Press|asin=B009WP2MR8|page=47}}</ref> Սուր անունը յուշարձաններու վրայ կը սկսի յիշուի Ք.Ա. 1300-էն ի վեր:

Կան 10 ամառնա նամակներ Ք.Ա. 1350-էն քաղաքապետին՝ Ապիմիլքուին կողմէ՝ ուղղուած Աքենաթենի: Նամակներուն նիւթը ընդհանրապէս ջուրին, տախտակին, Հապիրուի քաղաքը գրաւելն ու կղզիին վրայ անոր ազդեցութեան մասին:<ref>{{cite book|lastname="Bement|first=R B|title=Tyre; the history of Phoenicia, Palestine and Syria, and the final captivity of Israel and Judah by the Assyrians|publisher=Ulan Press|asin=B009WP2MR8|page=47}}<"/ref>

Ք.Ա. 64-ին, երբ Սուր կը դառնայ հռոմէական նահանգ մը, կը պահէ իր անկախ վիճակը՝ իբրեւ դաշնակից նահանգ ({{lang-lat|civitas foederata}}):<ref>E. G. Hardy, Roman Laws and Charters, New Jersey 2005, p.95</ref><ref>[http://www.attalus.org/bc1/year64.html#31 64 B.C. – events and references]</ref> Սուր կը շարունակէ մնալ առեւտրական կարեւոր կեդրոն մինչեւ Քրիստոսի ծնունդէն ետք: Հռոմէական ժամանակաշրջանին, Սուրի ժողովուրդը կը սկսին հաստատուիլ մերձակայ շրջաններու մէջ, ինչպէս՝ Քետեշի,<ref>[[Josephus]], ''[[Wars of the Jews]]'' (ii.xviii.§1; iv.ii.§3)</ref> Քըրմոլ լերան<ref>[[Josephus]], [[Wars of the Jews]]'' (iii.iii.§1)</ref> եւ հիւսիսային Պուքիայի մէջ:<ref>Josephus, ''De Bello Judaico'' ([[Wars of the Jews]] III, 35 (''Wars of the Jews'' [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0148%3Abook%3D3%3Awhiston+chapter%3D3%3Awhiston+section%3D1 3.3.1])</ref>

1111-ի առաջին պաշարման ձախողութենէն ետք, Խաչակիրներու առաջին խումբը կ'արշաւէ Սուրի վրայէն [[7 Յուլիս]] 1124-ին ու կը դառնայ [[Երուսաղէմի Թագաւորութիւն|Երուսաղէմի թագաւորութեան]] կարեւորագոյն քաղաքներէն մէկը: Անիկա թագաւորական կալուած կը դառնայ, հակառակ անոր, որ անիկա [[Իտալիա (արեւմտահայերէն)|Իտալիոյ]] վաճառական քաղաքներու հետ առեւտուր կ'ընէր:

Պաղեստինեան Ազատագրութեան Կազմակերպութեան կատարած յարձակումներէ եւ վրէժխնդրութիւններէ ետք, ինչպէս՝ [[Իսրայէլ]]ի դեսպան Արկովի մահափորձը, 1978-ի [[Լիբանան (արեւմտահայերէն)|Հարաւային Լիբանան]]ի պատերազմով Իսրայէլ կը գրաւէ շրջանը, ինչ որ պատճառ կը դառնայ Սուրի ահաւոր աւերման: Սուր դարձեալ կը վնասուի Իսրայէլի եւ Պաղեստինեան Ազատագրութեան Կազմակերպութեան միջեւ տեղի ունեցած 1982-ի լիբանանեան պատերազմի ժամանակ: Քաղաքը կ'օգտագործուի իբրեւ Պաղեստինեան Ազատագրութեան Կազմակերպութեան զինուորական կայան եւ կը կործանուի իսրայէլական հրետանիով:<ref>The toll of three cities, ''The Economist'' June 19, 1982. p. 26.</ref> 1982-ի պատերազմէն ետք, Սուր կը դառնայ իսրայէլական զօրակայան: 1982-ի վերջաւորութեան եւ Նոյեմբեր 1983-ին, իսրայէլցիներ ապաստանող շէնքեր կը կործանուի ռմբակոծումով, ինչ որ պատճառ կը դառնայ շատ մը կեանքի կորուստներու երկու կողմերէն. այս մէկը Իսրայէլի կողմէ կը ճանչցուի իբրեւ Սուրի առաջին եւ երկրորդ աղէտներ: 1983-ի Պէյրութի [[ԱՄՆ (արեւմտահայերէն)|ԱՄՆ]]-ի զինուորներու եւ [[Ֆրանսա|ֆրանսականֆրանսա]]կան ջոկատի զօրանոցներու ռմբակոծումէն 10 օր ետք, բեռնատար ինքնաշարժով մը անձնասպանական գործողութիւն մը տեղի կ'ունենայ: [[Իսրայէլ]] եւ [[ԱՄՆ (արեւմտահայերէն)|ԱՄՆ]] կը մեղադրեն [[Իրան (արեւմտահայերէն)|Իրան]]ն ու [[Հըզպ Ալլահ|Հըզպալլա]]ն, բայց անոնք կը հերքեն իրենց միջամտութիւնը այս գործողութիւններուն հետ:

* {{դրոշ|Իրան}} Տեզֆուլ, [[Իրան (արեւմտահայերէն)|Իրան]]