Ուիքիփետիա

«Ֆրանց Քաֆքա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
Չ →‎Կրթութիւն: clean up, replaced: Դերասան (արեւմտահայերէն) → Դերասան using AWB
No edit summary
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Անձ}}▼
{{Արևելահայերեն|Ֆրանց Կաֆկա}}
▲{{Տեղեկաքարտ Անձ
| անուն ազգանուն = Ֆրանց Քաֆքա
| բնագիր ԱԱՀ = Ֆրանց Քաֆքա
| պատկեր = Kafka1906 cropped.jpg
| չափ =
| նկարագրութիւն =
| ծնած է = [[3 Յուլիս]], [[1883 թուական|1883]]
| ծննդավայր = [[Փրակ]], [[Պոհեմիայի թագաւորութիւն]], [[Աւստրո-Յունկարական կայսրութիւն]] (ներկայիս՝ [[Չեխական հանրապետութիւն]])
| վախճանած է = [[3 Յունիս]], [[1924 թուական|1924]] (40 տարեկան)
| վախճանի վայրը = [[Վիեննա]], [[Աւստրիա]]
| քաղաքացիութիւն = [[Աւստրիացի]]{{sfn|Koelb|2010|p=12}}{{sfn|Czech Embassy|2012}}
| հպատակութիւն =
| ազգութիւն =
| ալմա մատեր = Գերմանական Չարլզ-Ֆերտինանտ Համալսարան
| կրօնք =
| ազդուած է =
| ազդած է =
| գրքեր =
| աշխատանք =
| կարողութիւն =
| մասնագիտութիւն = [[Հեղինակ]], կարճ պատմութիւններ գրող եւ ապահովագրական պաշտօնավար
| ամուսին =
| ծնողներ = Հերմանն Քաֆքա եւ Ճուլի Քաֆքա
| երեխաներ =
| պարգեւներ և մրցանակներ =
| կայքէջ =
| ստորագրութիւն = Franz Kafka's signature.svg
}}
 
'''Ֆրանց Քաֆքա''' ({{Լեզու de|Franz Kafka}}, {{Լեզու cs|František Kafka}}, [[3 Յուլիս]], [[1883 թուական|1883]], [[Փրակ]], [[Պոհեմիա]], [[Աւստրիա-Հունկարական Կայսրութիւն]] (ներկայիս՝ [[Չեխիա (արեւմտահայերէն)|Չեխիա]]) - [[3 Յունիս]], [[1924 թուական|1924]], Քլոսթերնոյպուրկ, [[Աւստրիա]]), [[Փրակ]] ծնած հրէական ծագումով [[Գերմանացիներ|Գերմանախօս]] հեղինակ։ Անոր գործերը, իրապաշտութեան եւ երեւակայական ոճեր կը պարունակեն <ref>{{cite journal|author=Spindler, William|url=http://fmls.oxfordjournals.org/content/XXIX/1/75.full.pdf|title=Magical Realism: A Typology|year=1993|doi=10.1093/fmls/XXIX.1.75|journal=Forum for Modern Language Studies|volume=XXIX|issue=1|pages=90&ndash;93}}</ref>, եւ կը մարմնաւորեն ու կը վերլուծեն օտարացումի, գոյացական վիշտի, մեղքի եւ անհեթեթութեան նիւթեր<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/biography/Franz-Kafka|title=Franz Kafka|author=|date=|work=Encyclopædia Britannica|accessdate=16 November 2015}}</ref>։ Ֆրանց Քաֆքայի հիմնական ստեղծագործութիւններն են վէպերը՝ [[Դատավարություն (վեպ)|Դատավարութիւն]], [[Դղյակ (վեպ)|Դղեակ]], [[Մետամորֆոզ (Ֆրանց Կաֆկա)|Կերպարանափոխութիւն]] եւ այլն եւ բազմաթիւ պատմուածքները։ Քաֆքայի ստեղծագործութիւններուն մեծամասնութիւնը տպագրուած են իր մահէն ետք։ Քաֆքայի գործերէն, որոնք հրատարակուած են իր կեանքի ընթացքին՝ ''Contemplation'', ''A Country Doctor'' եւ ''Die Verwandlung-ն են''։ Անոնք լոյս կը տեսնէին գրական թերթիկներու մէջ, սակայն շատ քիչ ուշադրութեան կ'արժանանային։ Քաֆքայի անաւարտ գործերը, ինչպէս վէպերը՝ ''Der Process'', ''Das Schloss'' եւ ''Amerika'' իր հրամանով վերացուած էին։ Սակայն անոր բարեկամը՝ [[Մաքս Պրոտ]] զանոնք կը հրատարակէ իր մահէն ետք։ Անոր ձեռագիրները համաշխարհային ճանաչում կ'ապահովեն իրեն: Ֆրանց Քաֆքայի գործերը ներշնչած են Ի. դարու [[գրող]]ները, հեղինակները, [[գրագէտ]]ները, քննադատերը եւ [[փիլիսոփա]]ները:
 
Ֆրանց Քաֆքա ծնած է միջին դասակարգի գերմանախօս եւ [[Հրեաներ|Հրեայ]] ընտանիքի մը մէջ, [[Փրակա]], որ մայրաքաղաքն էր [[Պոհեմիայի թագաւորութիւն|Պոհեմիայի թագաւորութեան]] (ներկայիս՝ [[Չեխական հանրապետութիւն]])։ Ան մարզուած է որպէս [[Փաստաբան (արեւմտահայերէն)|փաստաբան]], սակայն ուսումը աւարտելէ ետք, կը սկսի աշխատիլ որպէս ապահովագրական ընկերութեան մը պաշտօնավարը եւ իր ազատ ժամերուն առիթ կը գտնէ ստեղծագործելու։ Իր կեանքի ընթացքին, Քաֆքա գրած է հարիւրաւոր նամակներ իր ընտանիքին եւ ընտանիքի անդամներուն, մանաւանդ հօրը, որու հետ ունէր պաշտօնական յարաբերութիւն մը։ Ֆրանց ապրած է քանի մը սիրավէպեր, սակայն բնաւ չէ պսակուած։ Մահացած է [[1925]]-ին, 40 տարեկանին, հիւծախտէ։
 
== Կեանքը ==
=== Ընտանիքը ===
Տող 38 ⟶ 11՝
Հերման Քաֆքա վաճառական էր եւ ունէր 15 գործառուներ{{sfn|Brod|1960|pp = 3–5}}։ Մայրը՝ Ճիւլի Քաֆքա ([[1856]]–[[1934]]) զաւակն էր Ճաքոպ Լուիին. ան աւելի զարգացած կին մըն էր քան իր ամուսինը{{sfn|Gilman|2005|pp = 20–21}}։
[[Պատկեր:Kafka5jahre.jpg|մինի|ձախից|Քաֆքա՝ 5 տարեկանին]]
[[FileՊատկեր:Czech-2013-Prague-Plaque (birthplace of Franz Kafka).jpg|thumb|left|Նկարատախտակ մը որ կը ներկայացնէ Ֆրանց Քաֆքայի ծննդավայրը [[Փրակա]]յի մէջ: Ուրուագծուած [[Քարել Հլատիք]]ի եւ [[Ճան Քափլիք]]ի կողմէ, [[1966]]:]]
Քաֆքա ընտանիքի անդամները գերմանախօս էին եւ իրենց զաւակները կը քաջալերէին [[Գերմաներէն]] {{sfn|Gray|2005|pp = 147–148}} խօսելու։ Հերման եւ Ճիւլի ունէին 6 զաւակներ, որոնց անդրանիկը Ֆրանցն էր {{sfn|Hamalian|1974|p = 3}}։ Ֆրանցի երկու եղբայրները՝ Ճորճ եւ Հէյնռիչ մահացած են, երբ Ֆրանց 7 տարեկան էր, իսկ անոր 3 քոյրերը՝ Կապրիէլլա ([[1889]]–[[1944]]), Վալերի ([[1890]]–[[1942]]) եւ Օթիլլի ([[1892]]–[[1943]]) [[Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ (արեւմտահայերէն)|երկրորդ համաշխարհային պատերազմի]] ընթացքին: Օթիլլի Ֆրանցի նախասիրած քոյրն էր<ref>{{Cite book|title=The Metamorphosis|last=Kafka|first=Franz|publisher=Simon and Schuster Paperbacks|year=2009|isbn=978-1-4165-9968-5|location=1230 Avenue of Americas|pages=ix}}</ref>։
[[Պատկեր:Kafka-as-pupil.jpg|մինի|աջից|Քաֆքա՝ 1900-էն առաջ]]
Հերման Քաֆքա կենսագիրներու կողմէ նկարագրուած է որպէս անձնասէր վաճառական մը, իսկ Ֆրանց Քաֆքայի գրութիւններուն մէջ նկարագրուած է որպէս «իսկական Քաֆքա իր ուժով, առողջութեամբ, պերճախօսութեամբ, անձնական գոհունակութեամբ, տիրապետութեամբ եւ գիտակցութեամբ մարդոց հանդէպ:»{{sfn|Kafka-Franz, Father|2012}}։ Աշխատանքային օրերու ընթացքին, Ֆրանցի երկու ծնողները կը բացակայէին տունէն եւ այդ պատճառով ալ Ֆրանց իր մանկութեան օրերուն գրեթէ միշտ առանձին մնացած է{{sfn|Brod|1960|p = 9}}։ Քաֆքա հաշտ չէր հօրը հետ եւ այդ մէկը կը փաստուի իր 100-է աւելի նամակներուն մէջ, որոնք ուղարկուած էին հօրը։ Նամակներուն մէջ ան կը գանգատի իր հօր մենատիրական նկարագիրէն{{sfn|Brod|1960|pp = 15–16}}։ Մայրը, հակառակ իր հօրը, լուռ եւ վերապահ կին մըն էր{{sfn|Brod|1960|pp = 19–20}}։ Ֆրանցի հօր կերպարանքը մեծ ազդեցութիւն ունեցած է իր գրութիւններուն վրայ{{sfn|Brod|1960|pp = 15, 17, 22–23}}։
[[Պատկեր:Kafka-sisters.jpg|մինի|ձախից|Քաֆքայի քոյրերը]]
[[Նոյեմբեր]] [[1913]]-ին ընտանիքը կը փոխադրուի աւելի մեծ տուն մը, մինչ այդ Կապրիէլլան եւ Վալերին կ'ամուսնանան։ Բայց [[Օգոստոս]] [[1914]]-ին, [[առաջին համաշխարհային պատերազմ]]էն քիչ մը ետք, քոյրերը անտեղեակ իրենց ամուսիններուն գտնուած բանակավայրերէն կը վերադառնան իրենց հօրենական տունը։ Երկու քոյրերն ալ զաւակներ ունէին։ 31 տարեկանին, Ֆրանց առաջին անգամ ըլլալով կը հեռանայ ընտանեկան տունէն եւ կը սկսի առանձին ապրիլ{{sfn|Stach|2005|pp = 390–391, 462–463}}։''
 
=== Կրթութիւն ===
[[1889]]-էն մինչեւ [[1893]], Քաֆքա յաճախած է ''Deutsche Knabenschule'' գերմանական նախակրթարան դպրոցը{{sfn|Kafka-Franz, Father|2012}}{{sfn|Stach|2005|p = 13}}{{sfn|Brod|1960|pp = 26–27}}: Նախակրթարանը աւարտելէ ետք, [[1893]]-ին, կը սկսի յաճախել ''Altstädter Deutsches Gymnasium'' ակադեմական երկրորդական վարժարանը: Քաֆքա նաեւ կը սորվէր ու կը գրէր [[Չեխերէն]] {{sfn|Hawes|2008|p = 29}}{{sfn|Sayer|1996|pp = 164–210}}{{sfn|Kempf|2005|pp = 159–160}}: Թէեւ Չեխերէնի տիրապետելուն համար կը գնահատուէր, սակայն ան ինքզինք երբեք անթերի չէր նկատեր{{sfn|Corngold|2004|p = xii}}:
[[FileՊատկեր:Prague Palace Kinsky PC.jpg|thumb|[[Քինսքի Պալատը]], որու կրթական վարժարանը Ֆրանց Քաֆքա յաճախած է եւ ուր իր հայրը ունէր խանութ մը:]]▼
 
▲[[File:Prague Palace Kinsky PC.jpg|thumb|[[Քինսքի Պալատը]], որու կրթական վարժարանը Ֆրանց Քաֆքա յաճախած է եւ ուր իր հայրը ունէր խանութ մը:]]
 
[[Փրակա]]յի ''Deutsche Karl-Ferdinands'' համալսարանը կ'ընդունուի [[1901]]-ին, ուր կը սկսի [[քիմիագիտութիւն]] ուսանիլ, սակայն երկու շաբաթ ետք, կը սկսի [[փաստաբանութիւն]]{{sfn|Diamant|2003|pp = 36–38}} ուսանիլ։ Ֆրանց չէր հետաքրքրուած իր ընտրած մասնագիտութեամբ, բայց փաստաբանութիւնը իրեն գործի առիթներ կ'ապահովէր, որոնք կը գոհացնէին իր հայրը։ Փաստաբանութեան ուսումնառութեան տարիներուն, կը հետեւի նաեւ [[արուեստ]]ի [[պատմութիւն|պատմութեան]] դասընթացքներու {{sfn|Brod|1960|pp = 40–41}}։ Ֆրանց Քաֆքա մաս կը կազմէր աշակերտական ակումբներու, որոնք գրականութեան ձեռնարկներ{{sfn|Gray|2005|p = 179}}կը կազմակերպէին։ Քաֆքայի ընկերներուն մէջ կը գտնուէին թղթակից եւ փիլիսոփայ՝ [[Ֆելիքս Ուելչ]]ը, [[դերասան]]՝ [[Եիթչաք Լուի]]ն եւ հեղինակներ՝ [[Օսքար Պաում]] եւ [[Ֆրանց Ուերֆել|Ֆրանց Վերֆէլ]]{{sfn|Stach|2005|pp = 43–70}}։
 
Տող 55 ⟶ 26՝
 
=== Գործունէութիւնը ===
[[FileՊատկեր:Na Porici 7, Prague.JPG|thumb|Ֆրանց Քաֆքային հին գործին վայրը:]]▼
 
▲[[File:Na Porici 7, Prague.JPG|thumb|Ֆրանց Քաֆքային հին գործին վայրը:]]
 
[[1 Նոյեմբեր]], [[1907]]-ին, Քաֆքա մէկ տարի կը սկսի աշխատիլ [[Իտալիա|Իտալական]] ապահովագրական ընկերութեան մը մէջ։ Անոր աշխատանքի ժամերը շատ էին եւ Ֆրանց երբեք ժամանակ չէր ունենար գրելու{{sfn|Karl|1991|p = 210}}{{sfn|Glen|2007|pp = 23–66}}։ Կարգ մը փաստեր ցոյց կու տան, թէ Քաֆքա այդ օրերուն ուրախ չէր եւ այդ պատճառով ալ, [[15 Յուլիս]], [[1908]]-ին կը հրաժարի գործէն: Երկու շաբաթ ետք, ուրիշ աշխատանք մը կը գտնէ աւելի նուազ աշխատանքային ժամերով, ինչ որ իրեն առիթը կու տայ կեդրոնանալու իր ստեղծագործութիւններուն վրայ: Քաֆքայի հայրը կը ստիպէր զինք, որ վարէր ընտանեկան արհեստը{{sfn|Stach|2005|pp = 25–27}}: Յաջորդ տարիներուն, Քաֆքայի վատառողջ վիճակը արգելք կը հանդիսանայ, որ ան շարունակէ իր աշխատանքը, թէ՛ գործավայրը եւ թէ՛ իր ստեղծագործութիւններուն վրայ: [[1915]]-ին Ֆրանց նամակ մը կը ստանայ, որու մէջ իրմէ կը պահանջուի բանակին միանալ՝ [[առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ին պատճառով: Սակայն, անոր գործատէրերը նամակ մը կ'ուղարկեն եւ կը պահանջեն, որ իր զինուորական ծառայութիւնը յետաձգուի, որովհետեւ Քաֆքայի աշխատանքը կարեւոր էր կառավարութեան համար: Աւելի ուշ՝ Ֆրանց կը փորձէ միանալ բանակին, սակայն չի յաջողիր առողջապահական պատճառներով{{sfn|Brod|1960|p = 154}}{{sfn|Corngold|2011|pp = 339–343}}: [[1918]]-ին այդ ընկերութիւնը ուր ինք կ'աշխատէր իրեն հանգստաթոշակ կու տայ, որովհետեւ այդ օրերուն հիւծախտը լուծում կամ բժշկութիւն չունէր եւ Ֆրանց իր ժամանակը կ'անցընէր բուժարաններու մէջ:
 
Տող 67 ⟶ 36՝
 
=== Մահը ===
[[FileՊատկեր:Grave of Kafka.JPG|thumb|upright|Ֆրանց Քաֆքային գերեզմանատունը [[Փրակա]]յի մէջ:]]
Ֆրանց Քաֆքային առողջութիւնը կը սկսի վատանալ [[Մայիս]], [[1924]] -ին, երբ [[Պերլին]]էն [[Փրակա]]{{sfn|Stach|2005|p = 1}} կը վերադառնայ: Բուժումը կը սկսի [[10 Ապրիլ]]ին [[Վիեննա]]յի մէջ, սակայն հոն կը մահանայ [[3 Յունիս]], [[1924]] -ին{{sfn|Brod|1966|p = 389}}: Ան սովամահ կ'ըլլայ, որովհետեւ Քաֆքայի կոկորդը զինք կ'արգիլէր ուտելէ եւ որովհետեւ բժշկութիւնը դեռ չէր զարգացած, բժիշկները չեն կրնար իրեն օգնել{{sfn|Believer|2006}}{{sfn|Brod|1960|pp = 209–211}}: Իր այս վիճակին մէջ Ֆրանց կը սկսի գրել ու խմբագրել ''«A Hunger Artist»'' պատմութիւնը մինչեւ որ կոկորդը ամբողջութեամբ կը փակուի եւ ան երբեք չի կրնար ուտել{{sfn|Brod|1960|p = 211}}: Անոր մարմինը կը վերադարձուի [[Փրակա]], ուր կը թաղուի [[11 Յունիս]], [[1924]]-ին{{sfn|European Graduate School|2012}}: Իր կեանքի ընթացքին, Ֆրանց անծանօթ էր սակայն իրեն համար հռչակաւոր ըլլալը կարեւոր չէր: Բայց Քաֆքա շուտով նշանաւոր կը դառնայ իր մահէն ետք{{sfn|Brod|1960|p = 214}}: Ֆրանց Քաֆքայի գերեզմանաքարը ուրուագծուած է ճարտարապետ [[Լէօփոլտ Էհրմանն]]ին կողմէ<ref>F. Kafka, ''New Jewish Cemetery'', Prague: Marsyas 1991, p.56</ref>:
 
Տող 74 ⟶ 43՝
 
== Արտաքին յղումներ ==
{{commonscat|Franz Kafka|Ֆրանց Քաֆքա}}
* [http://grapaharan.org/index.php/Ֆրանց_Կաֆկա Ֆրանց Քաֆքան գրապահարանին մէջ]
* [http://freebooks.do.am/load/franc_kafka_dghyaky_39/4-1-0-1871 Քաֆքայի «Դղեակը» գիրքը (առցանց)]
{{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից|2017 թվականի [[Կաղապար:Օրվա հոդված/Նոյեմբերի 3, 2017 թ.|նոյեմբերի 3]]}}
 
{{DEFAULTSORT:Քաֆքա, Ֆրանց}}
 
[[Կատեգորիա:Արձակագիրներ]]
[[Կատեգորիա:Գրագէտ]]
[[Կատեգորիա:1883 ծնունդներ]]
[[Կատեգորիա:3 Յուլիսի ծնածներ]]
[[Կատեգորիա:1924 մահեր]]
[[Կատեգորիա:3 Յունիսի մահացածներ]]
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Ֆրանց_Քաֆքա» էջէն