Ուիքիփետիա

«Վիքթոր Հիւկօ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
Չ →‎Հիւկոյի՝ թատրոնի նուիրած տարիները: clean up, replaced: Թատրոն (արեւմտահայերէն) → թատրոն using AWB
No edit summary
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Անձ}}▼
{{ԱՀ|Q535}}
{{Արևելահայերեն|Վիկտոր Հյուգո}}
▲{{Տեղեկաքարտ Անձ
| անուն ազգանուն = Վիքթոր Հիւկօ
| բնագիր ԱԱՀ = Victor Marie Hugo
| պատկեր = Victor Hugo.jpg
| չափ = 250px
| նկարագրութիւն = ձախէն
| ծնած է = [[26 Փետրուար]] [[1802 թուական|1802]]
| ծննդավայր = [[Պեզանսոն]]
| վախճանած է = [[22 Մայիս]] [[1885 թուական|1885]]
| վախճանի վայրը = [[Փարիզ]]
| քաղաքացիութիւն = Ֆրանասացի
| հպատակութիւն =
| ազգութիւն =
| ալմա մատեր =
| կրօնք =
| ազդուած է =
| ազդած է =
| գրքեր =
| աշխատանք = գրող, բանաստեղծ, թատերագիր, <br />քաղաքական գործիչ, ֆրանսական ռամկավարական <br />վիպասանութեան առաջնորդն ու տեսաբանը:
| կարողութիւն =
| մասնագիտութիւն =
| ամուսին =
| ծնողներ =
| երեխաներ =
| պարգեւներ և մրցանակներ =
| կայքէջք =
| ստորագրութիւն = Victor Hugo Signature.svg
}}
 
'''Վիքթոր Հիւկօ'''<ref name="ՏՈՒՏ">{{ՏՈՒՏ|section=II.A.4|page=59}}</ref> (ֆր.՝ Victor Marie Hugo [viktɔʁ maʁi yˈɡo], [[26 Փետրուար]] [[1802 թուական|1802]], Պեզանսոն - [[22 Մայիս]] [[1885 թուական|1885]], [[Փարիզ]]{{ԱԾ}}), ֆրանսացի հռչակաւոր գրող, բանաստեղծ, թատերագիր, քաղաքական գործիչ, ֆրանսական ռամկավարական վիպասանութեան առաջնորդն ու տեսաբանը:
 
== Կենսագրութիւն ==
 
=== Մանկութիւն ===
Վիքթոր Հիւկօ եղած է երեք եղբայրներէն կրտսերը (մեծ եղբայրները՝ Աբել ([[1798]]-[[1865]]) եւ Եւկենի ([[1800]]-[[1837]])): Գրողին հայրը՝ Ժոզէֆ Լէօպոլտ Սիկիսպըր Հիւկօ ([[1773]]-[[1828]]), [[Նափոլէոն]]եան բանակի հրամանատար էր, իսկ մայրը՝ [[Սոֆի Թղէպյուշէն]] ([[1772-1821]]), դաշնակահարուհի էր:
Տող 43 ⟶ 12՝
=== Պատանեկութիւնը եւ գրական գործունէութեան սկիզբը ===
[[Պատկեր:Sophie Trébuchet.jpg|մինի|ձախից|Հիւկոյի Մայրը]]▼
▲[[Պատկեր:Sophie Trébuchet.jpg|մինի|ձախից|Հիւկոյի Մայրը]]
[[1814]]-[[1818]] Հիւկօ կ’ուսանի Լիւտովիկոս Մեծ վարժարանին մէջ: 14 տարեկանին ան կը սկսի իր գրական գործունէութիւնը: Կը գրէ իր չտպագրուած ողբերգութիւնները՝ «Athelie ou les scandinaves» եւ մօրը նուիրուած «Yrtatine» ողբերգութիւնները եւ «Louis de Castro» թատերախաղը: 15 տարեկանին Ակադեմիոյ մրցոյթին կ’արժանանայ պատուաւոր մեկնաբանութեան «Les avantages des études» բանաստեղծութեան համար, իսկ [[1819]] -ին «Jeux Floraux» մրցոյթին «Vierges de Verdun» եւ «Rétablissement de la statue de Henri III» բանաստեղծութիւններուն համար կը ստանայ երկու մրցանակ:
Տող 55 ⟶ 22՝
[[Պատկեր:Adele Hugo by Louis Boulanger.jpg|մինի|Ատել Հիւկօ, Հիւկոյին կինը]]
[[1823]] -ին կը տպագրուի «Իսլանտացի Հանը» (Han d’Islande) վէպը: [[Շառլ Նոտյէ]]ի հիմնաւորուած քննադատութիւնները հիմք հանդիսացան Հիւկոյի եւ Նոտյէի հետագայ ընկերութեան համար, որ շարունակուեցաւ մինչեւ 1827-1830 : Այս ժամանակահատուածին մէջ Հիւկօ կը վերսկսի իր յարաբերութիւնները հօրը հետ եւ կը գրէ «Գովք Հօրս» (Odes à mon père, 1823), «Երկու Կղզի» (1825) եւ «Պայքարէն Ետք» (Après la bataille) բանաստեղծութիւնները: Հիւկոյի հայրը կը մահանայ [[1828]]-ին:▼
 
▲[[1823]] -ին կը տպագրուի «Իսլանտացի Հանը» (Han d’Islande) վէպը: [[Շառլ Նոտյէ]]ի հիմնաւորուած քննադատութիւնները հիմք հանդիսացան Հիւկոյի եւ Նոտյէի հետագայ ընկերութեան համար, որ շարունակուեցաւ մինչեւ 1827-1830 : Այս ժամանակահատուածին մէջ Հիւկօ կը վերսկսի իր յարաբերութիւնները հօրը հետ եւ կը գրէ «Գովք Հօրս» (Odes à mon père, 1823), «Երկու Կղզի» (1825) եւ «Պայքարէն Ետք» (Après la bataille) բանաստեղծութիւնները: Հիւկոյի հայրը կը մահանայ [[1828]]-ին:
Հիւկոյի «Քրոմուէլ» (Cromwell) կտորը, որ գրուած է [[Ֆրանսական Յեղափոխութիւն|ֆրանսականՖրանսական յեղափոխութեան]] հռչակաւոր դերասան Ֆրանսուա-ժոզէֆ Տալմայի համար, տպագրուած է 1827 -ին: Սակայն ստեղծագործութիւնը մեծ վէճեր կը յառաջացնէ: Թատերախաղին նախերգանքին մէջ հեղինակը կը հերքէ դասականութեան պայմանականութիւնները՝ յատկապէս տեղի եւ ժամանակի միասնութիւնը՝ ներմուծելով վիպական թատերախաղի նշոյլներ:
[[1829]]-ին լոյս կը տեսնեն «Մահուան Դատապարտուածի Վերջին Օրը» (Dernier Jour d’un condamné), իսկ 1834-ին «Քլոտ Կէօ» (Claude Gueux) ստեղծագործութիւնները: Այս երկու կարճ վէպերուն մէջ Հիւկօ կը ներկայացնէ իր բացասական վերաբերմունքը [[Մահապատիժ (արեւմտահայերէն)|մահապատիժ]]ի նկատմամբ:
Տող 65 ⟶ 31՝
 
== Հիւկոյի՝ թատրոնի նուիրած տարիները ==
 
[[Պատկեր:Hugo Deveria.jpg|մինի|Երիտասարդ Հիւկօն]]
[[1830]]-[[1843]] Վիքթոր Հիւկօ կ’աշխատի գրեթէ միայն [[թատրոն]]ի համար, այնուամենայնիւ ան կը տպագրէ քանի մը բանաստեղծական ժողավածուներ՝ «Աշնանային Տերեւները» (Les Feuilles d’automne, 1831), «Մթնշաղի Երգերը» (Les Chants du crépuscule, 1835 ), «Ներքին Ձայներ» ( Les Voix intérieures, 1837 ), «Շողեր Եւ Ստուերներ» (Les Rayons et les Ombres, 1840 ):
Արդէն [[1828]] -ին ան կը բեմադրէ իր առաջին թատերախաղերէն մէկը՝ «Էմի Ղոպսաղը» (Amy Robsart): [[1829]] -ին կը ստեղծուի «Էղնանի» (Hernani) թատերախաղը (առաջին բեմադրութիւնը 1830-ին), որ հին եւ նոր արուեստի ներկայացուցիչերուն միջեւ գրական վէճերու առիթ կը դառնայ: Նոր արուեստի հաւատարիմ պաշտպանը կը դառնայ Թէոֆիլ Կոթյէն, որ ներշնչուած ընդունած էր այս ստեղծագործութիւնը: Այս վէճերը գրականութեան պատմութեան մէջ յայտնի են «ճակատամարտ «Էղնանիի» համար» անուան տակ:
[[1841]]-ին, Հիւկօ կ’ընդունուի Ֆրանսական ակադեմիա, իսկ [[1845]]-ին կը ստանայ աւագ իշխանի պաշտօն (pair de France): [[1848]]-ին ընտրուած է Ազգային ժողովին մէջ: Հիւկօ [[1851]]-ին պետական յեղաշրջման հակառակորդ էր: Երբ Նափոլէոն Երրորդ իշխանության գլուխը կ’անցնի, Հիւկօ կ’արտաքսուի: [[1870]]-ին կը վերադառնայ Ֆրանսա, իսկ [[1876]]-ին կ’ընտրուի սենաթոր:
Տող 75 ⟶ 40՝
=== Կեանքին վերջին տարիները ===
[[Պատկեր:Tombeau de Victor Hugo au Panthéon, Paris, France.jpg|մինի|Հիւկոյի Դամբարանը]]
Հյիւկօ մահացած է [[Թոքերի բորբոքում|թոքեր]]ու բորբոքումէ՝ 22 Մայիս, 1885-ին, 83 տարեկանին: Թաղման արարողութիւնը տևեւած է 10 օր: Մասնակցած է շուրջ մէկ միլիոն մարդ: Թաղուած է Պանթէոնին մէջ:
== Ստեղծագործութիւններ ==
 
Հիւկոյի առաջին ստեղծագործութիւնները իրեն յաջողութիւն եւ յայտնութիւն կը բերեն իր կեանքի առաջին տարիներուն: Իր առաջին բանաստեղծական ժողովածուն՝ «Գովքեր եւ զանազան բանաստեղծութիւններ» (Odes et poésies diverses), տպագրուած է 1822-ին, երբ Հիւկօ 20 տարեկան էր: Լիւտովիկոս ժը. թագաւորը գրողին տարեկան գումար մը կը տրամադրէր: 1826-ին լոյս կը տեսնէ «Գովքեր Եւ Պալլատներ» ժողովածուն:
Տող 85 ⟶ 48՝
== Բանաստեղծութիւններ ==
[[Պատկեր:Ebcosette.jpg|մինի|Քոզէթը]]
Հիւկօ բազմաթիւ բանաստեղծութիւններու հեղինակ է: Իր կեանքին ընթացքին հրատարակուած են անոր չափածոյ ստեղծագործութիւնները քսանմէկ ժողովածու, իսկ յետ մահու՝ ութը գործ:
== Հրատարակուած գործեր՝ կեանքին ընթացքին ==
 
*Odes et poésies diverses ([[1822]])
*Nouvelles Odes ([[1824]])
Տող 102 ⟶ 63՝
*Les Contemplations ([[1856]])
*La Légende des siècles (առաջին մաս[[1859]])
[[Պատկեր:Victor Hugo-Hunchback.jpg|մինի|ձախից|Քուազիմոտօ]]▼
 
▲[[Պատկեր:Victor Hugo-Hunchback.jpg|մինի|ձախից|Քուազիմոտօ]]
*LesQuasimodo" Les Chansons des rues et des bois ([[1865]])
*L’Année terrible (1872)
Տող 120 ⟶ 80՝
=== Ձեռագիրներէ հանուած յետմահու ժողովածուներ ===
[[Պատկեր:Victor Hugo - Auguste Rodin 1890.jpg|մինի|Վիքթոր Հիւկօ (Օկիւսթ Ռոթեն)]]
*Les Années funestes ([[1898]])
Տող 129 ⟶ 88՝
== Վէպեր ==
 
*Կան Իսլանտացի (Han d’Islande, 1823).
*Պիւկ-Ժարկալ (Bug-Jargal, 1826)
*Մահապատիժի Դատապարտեալին Վերջին Օրը (Le Dernier jour d’un condamné, 1829).
*Փարիզի Աստուածամօր Տաճարը (Notre-Dame de Paris, 1831, հայերէնի թարգմանուած է<ref>Փարիզի աստվածամոր տաճարը / Վ. Հյուգո ; Ֆրանս. թարգմ.՝ Վ. Միքայելյան; Խմբ.՝ Ս. Պայազատ. - Երևան։ Հայպետհրատ, [[1953]]. - 544 էջ:</ref> ).
*Քլոտ Կէօ (Claude Gueux, 1834).
*Թշուառները (Les Misérables, 1862. հայերէնի թարգմանուած է<ref>Թշվառներ։ Վեպ / Վ. Հյուգո; Թարգմ. ֆրանս.՝ Վ. Միքայելյան. - Երևան։ Սովետական գրող, 1987. - Մաս 1-5 (3 գիրք) ; 22 սմ. - Մաս 1 (1987, 318 էջ) : Խմբ.՝ Գ.Գ. Հովսեփյան Ֆանտին - Մաս 2, 3 (1987, 534 էջ) : Խմբ.՝ Ա.Ս. Հովսեփյան, Ե.Ս. Զարեհյան Կոզետ ; Մարիուս - Մաս 4, 5 (1987, 668 էջ) : Խմբ.՝ Է.Ռ. Մասումյան, Գ.Գ. Խաչատրյան Պլյումե փողոցի հովվերգությունը և Սեն-Դընի փողոցի դյուցազներգությունը ;Ժան Վալժան Միքայելյան, Վահե Միքայելի, 1900-1967 թարգմ. Հովսեփյան, Գ.Գ. խմբ. Հովսեփյան, Ա.Ս. խմբ. Զարեհյան, Ե.Ս. խմբ. Մասումյան, Է.Ռ. խմբ. Խաչատրյան, Գ.Գ. խմբ.</ref>:).
*Ծովու Մշակները (Les Travailleurs de la Mer, 1866).
*Մարդը Որ Կը Խնդայ (L’Homme qui rit, 1869).
Տող 141 ⟶ 99՝
== Թատերգութիւններ ==
[[Պատկեր:CharlesHugo.jpg|մինի|աջից|Վիքթոր Հիւկօ, 1853]]
*Էմի Ռոպսարթ (Amy Robsart, 1828, опубликована հրատ.1889).▼
 
▲*Էմի Ռոպսարթ (Amy Robsart, 1828, опубликована 1889).
*Հերնանի (Hernani, 1830).
*Միարիոն Տելորմ (Marion Delorme, 1831).
Տող 180 ⟶ 137՝
== Աղբիւրներ ==
*Գրական հանրագիտարան 1929-1939 (հեղինակ՝ Ի.Նուսինով)
{{Արտաքին յղումներ}}
{{Օրուա յօդուած նախագծի մասնակից}}
 
[[Կատեգորիա:1802 ծնունդներ (արւմտ․)]]
[[Կատեգորիա:26 Փետրուարի ծնածներ]]
[[Կատեգորիա:1885 մահեր]]
[[Կատեգորիա:22 Մայիսի մահացածներ]]
[[Կատեգորիա:Ֆրանսացի արձակագիրներ]]
[[Կատեգորիա:Ֆրանսացի բանաստեղծներ]]
[[Կատեգորիա:Ֆրանսացի թատերագիրներ]]
[[Կատեգորիա:Պեզանսոն ծնածներ]]
[[Կատեգորիա:Փարիզ մահացածներ]]
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Վիքթոր_Հիւկօ» էջէն