«Մուսա Ալ-Սատր» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Մուսա Ալ-Սատր''' ({{lang-ar|السيد موسى الصدر}}, ծն.՝ 4 Յունիս 1928 - անյայտ կորած Լիպիոյ մէջ՝ 31 Օգոստոս 1978) իրանցի-լիբանանցի շիա [[Իսլամութիւն|իսլամ]] փիլիսոփայ եւ շիա իսլամ կրօնական ղեկավար է:<ref name="Chehabi">{{cite book|title=Distant Relations: Iran and Lebanon in the Last 500 Years |first1=Hussein |last1=Chehabi | first2=Rula Jurdi |last2=Abisaab| ISBN=978-1860645617|publisher=I.B.Tauris|url=https://books.google.com/books/about/Distant_Relations.html?id=elHww0W0ZO4C|year=2006}}</ref>: Ծնած է Իրանի Քոմ քաղաքին մէջ ու մասնակցած շատ մը կրօնագիտական դասընթացքներու եւ սեմինարներու Իրանի մէջ: Ան կը մեկնի Նաժաֆ, ուր կրօնագիտութիւն կ'ուսանի, սակայն 1958-ի իրաքեան յեղափոխութենէն ետք կը վերադառնայ Իրան:

Ան կը պատկանի [[Լիբանան (արեւմտահայերէն)|Լիբանան]]ի Ժապալ Ամելի Մուսաուի գերդաստանին պատկանող Սատր ընտանիքին: Մուսաուի գերդաստանը Մուհամետ մարգարէի դուստր Ֆաթիմայի եւ եօթներորդ շիա իմամ Մուսա Ալ-Քատիմի ժառանգորդ է: Այս պատճառով ալ Մուսա Ալ-Սատրի կը տրուի ''սայյիտ'' տիտղոսը: 1958-ի Իրաքէն վերադարձէն քանի մը տարի ետք, Սատր կու գայ [[Սուր (քաղաք, արեւմտահայերէն)|Սուր, Լիբանան]] Պրուժերտի եւ Հաքիմ այաթոլլաներու լրտես: Ֆուատ Աժամի զայն կը կոչէ մեծ արդի շիա քաղաքական մտածող եւ հրահանգող:<ref name="Nasr1">{{cite book|last=Nasr|first=Seyyed H.|title=Expectation of the Millennium: Shiʻism in History|year=1989|publisher=State University of New York Press, Albany|location=Albany, NY|page=425|url=https://books.google.com.lb/books?id=btmNZgztDrAC&pg=PA425&lpg=PA425&dq#v=onepage&q&f=false}}, chapter 26</ref>: Ան Լիբանանի շիա իսլամութիւնը «համայնքի կը վերածէ»:<ref name=abaw/>: Լիբանանի մէջ, ան կը հիմնէ եւ կը վերկանգնէ շատ մը կազմակերպութիւններ, ինչպէս՝ դպրոցներ, բարեսիրական կազմակերպութիւններ եւ [[Ամալ Շարժում|Ամալ շարժում]]ը:

Մուսա Ալ-Սատր ծնած է 4 Յունիս 1928-ին, Շեհարմարտան թաղամաս, [[Քոմ]], [[Իրան (արեւմտահայերէն)|Իրան]]:<ref name="abaw">{{cite journal|last=Samii|first=Abbas William|title=The Shah's Lebanon policy: the role of SAVAK|journal=Middle Eastern Studies|year=1997|volume=33|issue=1|pages=66–91|url=https://dx.doi.org/10.1080/00263209708701142|accessdate=21 August 2013|doi=10.1080/00263209708701142}}</ref><ref name=":0">ʻAlī Rāhnamā. [https://books.google.nl/books?id=Bmz9y2osH1YC&pg=PA195 ''Pioneers of Islamic Revival''] Palgrave Macmillan, 1994 {{ISBN|978-1856492546}} p 195</ref>:

Կը յաճախէ Քոմի Հայաթ նախակրթարան դպրոցը, ուր անպաշտօնապէս կը հետեւէր ճեմարանի դասերուն: Ան պաշտօնապէս կը սկսի ճեմարան յաճախել 1941-ին: Ուսուցիչները զինք կը նկատէին դիւրին սորվող եւ մանկութենէն ինքնազարգացում ունեցող անձ մը: Ժամանակ մը ետք, կը սկսի սորվեցնել տարրական դասեր: Այս մէկը կը զուգադիպի «իրանեան քաղաքականութեան ազատագրութեան»:<ref name="Chehabi"/>:

Որպէսզի ազդեցիկ դառնայ իր երկրին կեանքին մէջ, ան կը նկատէ, որ պէտք է քաջատեղեակ ըլլայ արդի գիտութեան եւ ժամանակակից աշխարհին մասին, ուստի ան կրօնական դասերուն կողքին կը ստանայ աշխարհիկ կրթութիւն: Ան կը տեղափոխուի [[Թեհրան (արեւմտահայերէն)|Թեհրան]], ուր կ'աւարտէ իսլամական դատավարութիւնը (Ֆիքհ), Թեհրանի համալսարանին մէջ քաղաքական գիտութիւններ կ'ուսանի եւ անգլերէն ու ֆրանսերէն կը սորվի:<ref name="Chehabi"/>: Ապա, կը վերադառնայ Քոմ, Ալլամա Մուհամետ Հիւսէյն Թապաթապայի հետ կրօնագիտութիւն եւ [[Իսլամական Փիլիսոփայութիւն|իսլամական փիլիսոփայութիւն]] սորվելու համար:<ref name=abaw/>:

Իր հօր մահէն ետք, 1953-ին մեկնի [[Նաժաֆ]]՝ Մուհսին Ալ-Հաքիմ եւ Ապուլ Քասիմ Խուի այաթոլլաներուն հետ կրօնագիտութիւն սորվելու համար:<ref name=abaw/>: Հոն, ան Այաթոլլահ Հաքիմի, շէյխ Մորթեզա Ալ-Եասինի, Այաթոլլահ Ապուլ Քասեմ Խուիի, շէյխ Հոսէյն Հիլլիի եւ շէյխ Սատրա Պատքուպահիի նման ուսուցիչներ ունեցած է, որոնք Այաթոլլահ Պրուժերտիի մահէն ետք կը դառնան ''մարժա''ներ: Մուսա Ալ-Սատր Նաժաֆի մէջ ''մուժթահիտ'' կը դառնայ: 1955-ին, ան կ'այցելէ [[Լիբանան (արեւմտահայերէն)|Լիբանան]], ուր հանդիպում մը կ'ունենայ Ապտ Ալ-Հոսէյն Շարաֆըտտինի հետ: Ան նախապէս տեսած էր Շարաֆըտտինը 1936-ին, երբ իր ընտանիքը զինք հիւրընկալած է [[Իրան (արեւմտահայերէն)|Իրան]]ի մէջ: Նոյն տարին, ան կը վերադառնայ Նաժաֆ եւ 1956-ի աշնան կ'ամուսնանայ Այաթոլլահ Ազիզոլլահ Խալիլիի դուստրին հետ:<ref name="Chehabi"/>:

Իրաքի 1958-ի յեղափոխութենէն եւ վարչակարգի փոփոխութենէն ետք, Սատր կը վերադառնայ Իրան: Հոն, ան կ'ընդունի Այաթոլլահ Շարոաթմատարիի կողմէ ղրկուած Ալի Տաւանիի առաջարկը ու կը դառնայ Ալաթոլլահ Պրուժերտիի կողմէ հովանաւորուած Քոմի Հաուզային մէջ լոյս տեսնող «Տարշայի ազ մաքթապ-է իսլամ»-ի («Մաքթապ-է իսլամ») խմբագիրը: Ան կը սկսի ներդրել երրորդ բաժինին, որ կը կեդրոնանար իսլամական տնտեսութեան վրայ: Յետագային, այս բաժինին մէջ գրած իր յօդուածները առանձին գիրքի մը մէջ կը հրատարակուին: Սատր կը դառնայ պարբերաթերթին «ընդհանուր խմբագիրը»: Դեկտեմբեր 1959-ին, շատ մը հիմնադիրներու հետ ան կը լքէ պարբերաթերթի աշխատանքը:<ref name="Chehabi"/>:

Ալ-Սատր իբրեւ Այաթոլլահ Պրուժերտիի ներկայացուցիչ [[Իտալիա (արեւմտահայերէն)|Իտալիա]] մեկնելու առաջարկը մերժելով, կը մեկնի [[Նաժաֆ]]: Այդտեղ, Ալ-Սատր Այաթոլլահ Մուհսին Ալ-Հաքիմի ստիպումով կ'ընդունի [[Սուր (քաղաք, արեւմտահայերէն)|Սուր]]ի մէջ շիա ղեկավար դառնալու հրաւէրը՝<ref name="Chehabi"/> յաջորդելով Ապտիւլ Հուսէյն Շարիֆ Ալ-Տինի, որ մահացած էր 1957-ին: Ան կը հասնի Սուր 1959-ին՝ին<ref name=abaw/>՝ իբրեւ Այաթոլլահ Պրուժերտիի եւ Այաթոլլահ Հաքիմի լրտես:<ref name="Nasr1"/>: Ընդհառաջելով շարք մը կրօնաւորներու խնդրանքին, ան քանի մը անգամ կ'այցելէ [[Իրան (արեւմտահայերէն)|Իրան]], ուր ան կը դասախօսէ շարք մը կրօնական նիւթերու շուրջ, ինչպէս՝ «[[Իսլամութիւն]]ը կեանքի կրօն մըն է» եւ «Աշխարհը պատրաստ է իսլամութեան ձայնը լսելու»: Վերջինս կը խօսէր Լիբանանի մէջ իր փորձառութեան մասին՝ կարեւոր նկատելով իսլամներու բարելաւման գործընթացը:<ref name="Chehabi"/>:

1967-ին, իմամ Ալ-Սատր կ'այցելէ Արեւմտեան Ափրիկէ՝ նպատակ ունենալով հանդիպելու այդ շրջանի լիբանանցի համայքին հետ, հետազօտելու անոնց աշխատանքները եւ կապելու զանոնք իրենց հայրենիքին: Ան հանդիպում կ'ունենայ [[Փղոսկրեայ Ափունք]]ի նախագահ [[Ֆելիքս Հուֆուէ-Պուայնի]]ի եւ [[Սենեկալ]]ի նախագահ [[Լէոփոտ Սետար Սենղոր]]ի հետ ու յատկանշական հոգատարութիւն կը ցուցաբերէ Սենեկալի որբերուն: Սենղոր կը գնահատէ իմամին աշխատանքը՝ նշելով, որ ան շատ մեծ հետաքրքրութեամբ կը հետեւի անոր աշխատանքներուն, որոնք շատ մեծ ազդեցութիւն ունին քաղաքացիներուն միջեւ սիրոյ եւ հաւատքի զգացումներու տարածման գործին մէջ:<ref>http://www.imamsadr.net/Home/contents1.php?id=2</ref>:

Սատր, որ հանրածանօթ կը դառնայ ''իմամ Մուսա'' անունով, պաշտպանը կը դառնայ [[Լիբանան (արեւմտահայերէն)|Լիբանան]]ի շիա իսլամ բնակչութեան, որ այդ ժամանակ տնտեսապէս եւ քաղաքականապէս շատ յետամնաց էր:<ref name=NB>{{cite book|pages=16,32 |author=Nicholas Blanford |title=Warriors of God: Inside Hezbollah's Thirty-Year Struggle Against Israel |publisher=Random House |year=2011 |ISBN=9781400068364}}</ref>:

Ըստ Վալի Նասըրի, Սատր տքնաջան աշխատանք կը տանի իր համայնքը զարգացնելու, անոնց ձայնը լսելի դարձնելու եւ զանոնք պատերազմներէ եւ ներքին խռովութիւններէ պաշտպանելու ուղղութեամբ:<ref name="Val">{{cite book|last1=Nasr|first1=Vali|title=The Shia Revival: How Conflicts within Islam Will Shape the Future|publisher=W. W. Norton & Company|isbn=9780393066401|url=https://books.google.com/books?id=a-QH_CxIFTEC|accessdate=26 May 2016|language=en}}</ref>: Սատր կը վայելէ լիբանանցիներու համակրանքը՝ առանց համանքային խտրականութեամբ բոլորին գործնական օգնութիւն ցուցաբերելով:<ref name=abaw/>: Ան պարկեշտ կ'երեւի<ref name="Rihani">{{cite book|last1=Rihani|first1=May A.|title=Cultures Without Borders|publisher=Author House|isbn=9781496936462|url=https://books.google.com/books?id=E3SsBAAAQBAJ&pg=PA120 |accessdate=26 May 2016|language=en}}</ref> եւ կ'ուզէ, որ մարունի համայնքը ետ քաշէ իր ուժերուն մէկ մասը՝ նպատակ ունեալով այս երկու համայնքներուն միջեւ խաղաղ կապեր հաստատել:<ref>{{cite web|url=http://islamtimes.org/en/doc/article/389866/|title=Islam Times – Imam Musa Al Sadr – his life and disappearance|work=Islam Times}}</ref>:

Յաջորդ չորս տարիներուն, Սատր յարաբերութեան մէջ կը մտնէ [[Սուրիա|Սուրիոյ]] Ալաուիներուն հետ՝ նպատակ ունենալով իրենց քաղաքական ուժերը միացնելու 12-ական շիաներուն հետ: Ըստ ապատեղեկատուութիւններու, Ալաուի կրօնքը իբրեւ շիա իսլամութեան ճիւղաւորում ի յայտ կու գայ Յուլիս 1973-ին, երբ ինք ու ալաուի կրօնական պետերը միասին ալաուի ''միւֆթի'' մը կը նշանակեն 12-ական համայնքին մէջ:<ref>{{cite web|url=http://www.martinkramer.org/sandbox/reader/archives/syria-alawis-and-shiism/|title=Syria's Alawis and Shiism – Martin Kramer on the Middle East|publisher=}}</ref><ref name=talhamy9>{{cite journal|last=Talhamy|first=Yvette|title=The Syrian Muslim Brothers and the Syrian-Iranian Relationship|journal=The Middle East Journal|date=Autumn 2009|volume=63|issue=4|pages=561–580|doi=10.1353/mej.0.0088|url=http://muse.jhu.edu/journals/mej/summary/v063/63.4.talhamy.html|accessdate=29 July 2013}}</ref>:

Ան կը վերականգնէ ''Ժամիաթ Ալ-Պիրր ուալ-Իհսան'' բարեսիրական կազմակերպութիւնը, որ հիմնուած էր Սալիհ Մոհամետ Շարաֆըտտինի կողմէ եւ [[Սուր]]ի մէջ գտնուող Ընկերային Կազմակերպութիւն որբանոցին համար դրամահաւաք կը կազմակերպէ: 1963-ին, Սատր կը հիմնէ կարի դպրոց եւ մանկամսուր մը, որ կը կոչուի «Աղջիկներու տուն» (Պէյթ ըլ-ֆաթաթ): Նոյն տարին, ան կը հիմնէ Իսլամական գիտութիւններու հիմնարկը: 1964-ին, Սատր կը հիմնէ Պուրժ Ալ-Շամալիի արհեստից հիմնարկը, որուն շինութիւնը կը ֆինանսաւորուի շիա բարերարներու, դրամատնային վարկերու եւ [[Լիբանան (արեւմտահայերէն)|Լիբանանի]] կրթութեան նախարարութեան կողմէ:<ref name=abaw/>: 1974-ին, Հուսէյն Ալ-Հուսէյնիի հետ կը հիմնէ «Զրկուածներու շարժում»-ը՝ ամրապնդելու համար շիաներու տնտեսական եւ ընկերային իրավիճակը: Անոնք [[Լիբանան (արեւմտահայերէն)|Հարաւային Լիբանանի]] տարածքին կը հիմնեն շատ մը վարժարաններ ու դարմանատուներ, որոնցմէ շատեր մինչեւ այսօր կը գործեն:<ref name="Rihani"/>: Պէյրութի մէջ մզկիթի մը մէջ ծոմապահութեամբ, Սատր կը փորձէ [[Լիբանանի Քաղաքացիական Պատերազմ]]ի մղող վայրագութիւններ կանխարգիլելու համար: Լիբանանի բոլոր համայնքները այցելութիւն կու տան Սատրի: Միասնութեան նիստ կազմելու միտքը կու գայ այս հանդիպումին ընթացքին եւ Սատր կը յաջողի կարճ ժամանակի համար խաղաղութիւն հաստատել:<ref name=abaw/>:

Պատերազմի ժամանակ, ան կը հակի Լիբանանի Ազգային Շարժման<ref>{{cite web|last1=Staff writers|title=The Imam Musa Sadr|url=http://almashriq.hiof.no/lebanon/300/320/324/324.2/musa-sadr/|website=almashriq.hiof.no|publisher=Al Mashriq|accessdate=27 June 2016}}</ref> եւ Զրկուածներու շարժման ու Մուսթաֆա Շարանի հետ համագործակցելով կը հիմնէ ''Աֆուաժ ալ-Մուքաուամաթ ալ-Լուպնանիա'' ({{lang-ar|أفواج المقاومة اللبنانية}}) խումբը, որ աւելի կը ճանչցուի [[Ամալ Շարժում]] անունով:<ref name="John"/>),<ref name=abaw/>: Այս կազմակերպութիւնը կը համախմբէ երիտասարդներն ու Հուսէյնի եւ Մուսաուի ընտանիքներու զարգացած սերունդը:<ref>{{cite book|last1=Roy|first1=Olivier|title=The Failure of Political Islam|publisher=Harvard University Press|isbn=9780674291416|url=https://books.google.com/books?id=YEGw8S3ovaoC |accessdate=26 June 2016|language=en}}</ref>: Շիաները կը դառնան միակ մեծ համայնքը առանց զինեալ խմբաւորումի զինուորական գետնի վրայ: Ամալ կը ստեղծուի Սատրի կողմէ շիա իսլամներու իրաւունքներն ու շահերը պաշտպանելու համար:<ref name="John">{{cite book|last1=Esposito|first1=John L.|title=The Islamic Threat: Myth or Reality?|publisher=Oxford University Press|isbn=9780199826650|url=https://books.google.com/books?id=IzepS15bgicC&pg=PT178&ved=0ahUKEwjw79rv_KvNAhWhCJoKHZA6ATsQ6AEIKjAC#v=onepage&q=Musa%20Sadr|accessdate=27 June 2016|language=en}}</ref>:

1976-ին՝ երբ Սուրիա կը յարձակի Լիբանանի վրայ, Սատր կը կասեցնէ Սուրիոյ տուած իր օժանդակութիւնը:<ref name="Religion and Politics">{{cite book|last1=Aronoff|first1=Myron Joel|title=Religion and Politics|publisher=Transaction Publishers|isbn=9781412832915|url=https://books.google.com/books?id=r7ernyfaysIC&pg=PA123&lpg=PA123&ots=-Gffj3LC_H&sig=EW58gTf78r3g7YoxPHOHc_uPxAk&ved=0ahUKEwjihsequY7NAhWExRQKHVrhC_cQ6AEIUjAI#v=onepage&q=Sadr%201976%20Syrian%20invasion%20on%20the%20side%20of%20the%20Lebanese%20Front|language=en}}</ref>: Քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ, ան աշխուժօրէն կը համագործակցի Մուսթաֆա Շամրանի, Սատեծ Ղոթպզատեհի եւ այլ իրանցի իսլամական շարժման պարագլուխներու հետ:<ref name=ostovar>{{cite web|last=Ostovar|first=Afshon P.|title=Guardians of the Islamic Revolution Ideology, Politics, and the Development of Military Power in Iran (1979–2009)|url=http://deepblue.lib.umich.edu/bitstream/handle/2027.42/64683/afshon_1.pdf;jsessionid=DF7BFA33BF18FF73E9117CB0504F14E1?sequence=1|publisher=University of Michigan|accessdate=26 July 2013|format=PhD Thesis|date=2009}}</ref><ref name=tony10>{{cite news|last=Badran|first=Tony|title=Moussa Sadr and the Islamic Revolution in Iran… and Lebanon|url=https://now.mmedia.me/lb/en/commentaryanalysis/moussa_sadr_and_the_islamic_revolution_in_iran_and_lebanon|accessdate=28 July 2013|newspaper=Now Lebanon|date=8 September 2010}}</ref>: Սատր եւ Շամրան շատ կարեւոր դեր կը խաղան [[Իրան (արեւմտահայերէն)|Իրան]]ի Իսլամական Յեղափոխութեան մէջ: Անոնք ձեռնամուխ կ'ըլլան Իրանէն դուրս շահին դէմ կատարուող ցոյցերուն: Ըստ Ամալի ներկայացուցիչ Ալի Խարիսի, Մուսա Սատր ու Շամրան իրանեան յեղափոխութեան նեցուկն էին եւ մէկը չի կրնար այս յեղափոխութեան մասին առանց իրենց անդրադառնալու խօսիլ:<ref name="Roshan">{{cite book|last1=Shaery-Eisenlohr|first1=Roschanack|title=Shi'ite Lebanon: Transnational Religion and the Making of National Identities|publisher=Columbia University Press|isbn=9780231144278|url=https://books.google.com/books?id=vrpRagljvA4C&pg=PT139&lpg=PT139&sig=sJua0SbdG1d3RjtNpssh97x7-t4&ved=0ahUKEwj9_ZTek9TNAhWGtBQKHa71CtoQ6AEIHDAA#v=onepage&q=sadr%20and%20chamran|accessdate=2 July 2016|language=en}}</ref>:

Աւելին, Սատր միջոց մըն էր [[Սուրիա|Սուրիոյ]] օրուան նախագահ [[Հաֆեզ Ալ-Ասատ]]ի եւ Իրանի շահին՝ [[Մուհամետ Ռեզա Փահլաւի]]ի հակառակորդներուն միջեւ:<ref name=tablet>{{cite web|last=Badran|first=Tony|title=Syriana|url=http://www.tabletmag.com/jewish-news-and-politics/36751/syriana|work=Tablet|accessdate=4 August 2013|date=22 June 2010}}</ref><ref name=asharq8/>:

Սատր շատ մօտիկ ազգականական կապեր կ'ունենայ Իրանի, Լիբանանի եւ Իրաքի քաղաքական գործիչներու հետ: Իրանցի Սատեք Թապաթապէյը Սատրի զարմիկն է:<ref name="Chehabi"/><ref>{{cite web|last1=Ataie|first1=Mohammad|title=Revolutionary Iran's 1979 Endeavor in Lebanon|url=http://www.mepc.org/journal/middle-east-policy-archives/revolutionary-irans-1979-endeavor-lebanon?print|publisher=Middle East Policy Council|accessdate=2 June 2016|date=2013|quote=Another pro-Amal figure in the provisional government was Musa Sadr's nephew, Sadeq Tabatabai (...)}}</ref><ref>{{cite news|title=Funeral ceremony held for late Sadeq Tabatabaei|url=http://www.ettelaat.com/index2.asp?code=endisplay&fname=/ettelaat/etbupload/data/2015/02/02-26/5.htm&title=Funeral%20ceremony%20held%20for%20late%20Sadeq%20Tabatabaei|accessdate=2 June 2016|publisher=Ettela'at|date=1 July 2016|quote=Sadeq Tabatabaei was born on December 12, 1943 in the city of Qom. He was son of Ayatollah Mohammad Baqer Tabatabaei and nephew of Imam Musa Sadr.|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160821014832/http://www.ettelaat.com/index2.asp?code=endisplay&fname=%2Fettelaat%2Fetbupload%2Fdata%2F2015%2F02%2F02-26%2F5.htm&title=Funeral%20ceremony%20held%20for%20late%20Sadeq%20Tabatabaei|archivedate=21 August 2016}}</ref><ref>{{cite news|last1=Marjai|first1=Farid|title=Musa Sadr in Libya?|url=http://www.payvand.com/news/11/feb/1276.html|accessdate=2 June 2016|agency=Payvand|date=2011|quote=Sadeq Tabatabai of the Provisional Government in Iran was a nephew of Imam Sadr}}</ref><ref>{{cite web|title=Imam Grandson, Iranian President Condole Tabatabai's Passing Away|url=http://en.imam-khomeini.ir/en/n11192/News/Imam_Grandson_Iranian_President_Condole_Tabatabai%E2%80%99s_Passing_Away|website=en.imam-khomeini.ir|accessdate=2 June 2016|date=2015|quote=Late Seyed Sadegh Tabatabai, who recently passed away, has been brother in law of late Hajjat al-Islam Seyyed Ahmad Khomeini, son of the founder of the Islamic Republic and nephew of Imam Musa Sadr.}}</ref>: Մուհամետ Խաթամին իր զարմիկին ամուսինն է:<ref name="Edinburgh University Press">{{cite book|last1=Savant|first1=Sarah Bowen|title=Genealogy and Knowledge in Muslim Societies: Understanding the Past|date=2014|publisher=Edinburgh University Press|location=Edinburgh|isbn=978-0748644971|page=147|url=https://books.google.nl/books?id=VG-lBgAAQBAJ&pg=PA147&ved=0ahUKEwje-KbO4YnNAhXBBsAKHYkJDXQQ6AEIHDAA#v=onepage&q=khatami%20niece}}</ref><ref>{{cite book|last1=Mallat|first1=Chibli|title=Philosophy of Nonviolence: Revolution, Constitutionalism, and Justice Beyond the Middle East|date=2015|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=978-0199394203|page=272|url=https://books.google.nl/books?id=xQ67BQAAQBAJ&pg=PA272&lpg=PA272&sig=eTccY3kdJBYToeF6R2Rs-MN2SRE&ved=0ahUKEwjP_bu_4InNAhXqDsAKHafkCpoQ6AEIMjAD#v=onepage&q=khatami%20niece%20musa%20al-sadr|quote=Sadr was born in 1928 and grew up in Iran. He was a widely respected personality both in Iran and in Iraq, in addition to Lebanon, with strong family relations with various prominent leaders in both countries, including former Iranian president Mohammad Khatami (who married his niece).}}</ref>: Իսկ Այաթոլլահ Խոմէյնիի որդին՝ Ահմատ Խոմէյնին ամուսնացած է իր զարմիկներէն մէկուն հետ:<ref name="Chehabi"/><ref name=asharq8>{{cite news|title=Musa al Sadr: The Untold Story|url=http://www.aawsat.net/2008/05/article55258754|accessdate=5 August 2013|newspaper=Asharq Alawsat|date=31 May 2008|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131019131923/http://www.aawsat.net/2008/05/article55258754|archivedate=19 October 2013}}</ref><ref name="Edinburgh University Press"/>: Սատրի որդին ամուսնացած է Խոմէյնիի թոռան հետ:<ref name="asharq8"/>: Սատրի քոյրը՝ Ռապապը, բարեսիրական գործերով կը զբաղի, Իտալիոյ մէջ սորված է գեղանկարչութիւն ու ստացած է տոքթորական վկայական:<ref>[http://www.weeportal-lb.org/news/journey-rabab-sadr-president-imam-el-sadr-institutions The journey of Rabab Sadr, president of Imam el Sadr Institutions]</ref><ref>[[Habib Malik|Habib C. Malik]], "The Arab World: The Reception of Kierkegaard in the Arab World" in [[Jon Stewart (philosopher)|Jon Steward]] (ed.), ''Kierkegaard's International Reception: The Near East, Asia, Australia and the Americas'', Tome III, Ashgate (2009), p. 89</ref>':

[[Մուամմար Ալ-Քատտաֆի]]ի հրաւէրով, 25 Օգոստոս 1978-ին, Սատր եւ իրեն ընկերակցող շէյխ Մուհամետ Եաաքուպն ու լրագրող Ապպաս Պատրըտտինը կը մեկնին [[Լիպիա]]՝ հանդիպում ունենալու համար քաղաքական անձնաւորութիւններու հետ:<ref name=yal3sep>{{cite news

|date=3 September 2012}}</ref><ref name=dak3sep>{{cite news|last=Dakroub|first=Hussein|title=Mansour, Lebanese judge to question Sanousi on Sadr's fate|url=http://www.dailystar.com.lb/News/Politics/2012/Sep-03/186516-mansour-lebanese-judge-to-question-sanousi-on-sadrs-fate.ashx#axzz2Mav3lbcF|accessdate=4 March 2013|newspaper=The Daily Star|date=3 September 2012}}</ref>: Անոնք վերջին անգամ տեսնուած են 31 Օգոստոսին:<ref name=yal3sep/>: Մինչեւ այսօր անոնք կը մնան անյայտ կորած:<ref name=yal3sep/><ref name=NB />:

[[Իսլամութիւն|Շիա իսլամները]] կը հաւատան, որ Քատտաֆին է այս երեքին սպաննութեան հրաման տուողը,<ref name="The Atlantic"/>, բայց այլ տարակարծութիւններ ալ գոյութիւն ունին: Լիպիա մշտապէս կը մերժէ ստանձնել այս գործողութեան պատասխանատուութիւնը՝ ըսելով, որ Սատր եւ իր ընկերակիցները մեկնած են [[Իտալիա (արեւմտահայերէն)|Իտալիա]]:<ref name="Norton, Augustus R 2007">Norton, Augustus R. Hezbollah A Short Story. Princeton: Princeton UP, 2007. Print.</ref>: Սակայն Սատրի համակիրները կը պնդեն, որ Սատրի ճամբորդական պայուսակները գտնուոած են Թրիփոլիի մէջ գտնուող պանդոկներէն մէկուն մէջ եւ իր [[Հռոմ (արեւմտահայերէն)|Հռոմ]] մեկնելուն ոչ մէկ փաստ գոյութիւն ունի:<ref name="Norton, Augustus R 2007" />: Օդանաւային ընկերութիւններն ալ չեն կրնար հաստատել Սատրի Լիպիայէն Իտալիա մեկնումը:<ref name="Norton, Augustus R 2007" />:

Ալ-Սատրի որդին յայտնած է, որ իր հայրը գաղտնիօրէն բանտին մէջ է՝ առանց որեւէ փաստացի տուեալներով:<ref>Staff (31 August 2010) [http://www.dailystar.com.lb/article.asp?edition_id=1&categ_id=2&article_id=118823 "Imam Sadr and companions still alive in captivity of Libya, son tells news agency"] ''The Daily Star'' (Lebanon).</ref>: Սատրի անյայտացումը Լիբանանի եւ Լիպիոյ մէջ կը շարունակէ մնալ շատ մեծ պայքար:<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/3531276.stm|title=BBC NEWS – Middle East – Court in Lebanon summons Gaddafi|publisher=}}</ref>: Ըստ [[Լոնտոն]]ի մէջ գտնուող [[Սէուտական Արաբիա|սէուտական]] ''Շարք Ալ-Աուսաթ'' օրաթերթի 27 Օգոստոս 2006-ի թիւին, Լիբանանի խորհրդարանի նախագահ [[Նապիհ Պըրրի]] յայտարարած է, որ լիպիական վարչակարգը՝ յատկապէս Լիպիոյ ղեկավարը պատասխանատու են Սատրի անյայտացման:<ref>[http://www.asharqalawsat.com/details.asp?section=4&issue=10134&article=379828 بري يحمل النظام الليبي ورئيسه مسؤولية «الجريمة المنظمة» في اختطاف موسى الصدر ورفيقيه, أخبار<!-- Bot generated title -->]</ref><ref>[http://www.asharqalawsat.com/details.asp?section=4&issue=10135&article=380047 المجلس الشيعي في لبنان يدعو ليبيا إلى «كشف لغز» اختفاء موسى الصدر, أخبار<!-- Bot generated title -->]</ref><ref>[http://www.mehrnews.com/en/NewsDetail.aspx?NewsID=372294 Libya is responsible for Musa Sadr’s disappearance: paper<!-- Bot generated title -->] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090306221024/http://www.mehrnews.com/en/NewsDetail.aspx?NewsID=372294 |date=6 March 2009 }}</ref>:

Ըստ [[Իրան (արեւմտահայերէն)|իրանցի]] հրամանատար Մանսուր Քատարի, [[Սուրիա|Սուրիոյ]] ապահովութեան պետ Ռիֆաաթ Ալ-Ասատ յայտնած է, որ Սուրիոյ մէջ Իրանի դեսպանը խօսած է Սատրը սպաննելու Քատտաֆիի ծրագիրին մասին:.<ref name="Val"/>: 27 Օգոստոս 2008-ին, Լիբանանի կառավարութիւնը Սատրի անյայտացման համար կ'ամբաստանէ Քատտաֆին:<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7584557.stm "Gaddafi charged for cleric kidnap"]. [[BBC News]], 27 August 2008.</ref>: Քատտաֆիի վարչակարգի փլուզումէն ետք, Լիբանան ու Իրան կը դիմեն Լիպիոյ զինեալներուն՝ հետախուզելու համար Մուսա Ալ-Սատրի ճակատագիրը:<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2011/aug/24/libya-missing-cleric|title=Lebanon and Iran urge Libyan rebels to probe 33-year-old mystery|author=Saeed Kamali Dehghan|work=the Guardian}}</ref>:

Ըստ քաղաքական վերլուծաբան Ռուլա Թալժի, Քատտաֆիի որդիներէն Սայֆ Ալ-Իսլամ Քատտաֆին յայտնած է, որ Սատրն ու իր պատուիրակութեան անդամները՝ Մոհամետ Եաաքուպն ու Ապպաս Պատրըտտինը չեն հեռացած Լիպիայէն:<ref>[http://www.presstv.ir/detail/166547.html Imam Moussa al-Sadr never left Libya]</ref>: Ըստ [[Գահիրէ]]ի մէջ գտնուող Լիպիոյ Ազգային Փոփոխութեան Ժողովին, Շիա իսլամութեան մասին խօսելէ ետք, Քատտաֆի կը հրամայէ Սատրը սպաննել: Սատր զայն կ'ամբաստանէ, իբրեւ անտեղեակ իսլամական կրթութեան եւ [[Իսլամութիւն|իսլամական]] կրօնքի Սիւննի եւ Շիա համայնքներու ճիւղաւորումներուն մասին ու Քատտաֆի զայրանալով կը հրամայէ Սատրի եւ իր պատուիրակութեան անդամներուն սպաննութիւնը:<ref>[http://shiapost.com/?p=4725 Gaddafi has martyred Imam Mousa Sadr]{{dead link|date=January 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>: Այլ աղբիւրներու համաձայն, Քատտաֆո [[Պաղեստին (արեւմտահայերէն)|Պաղեստին]]ի ղեկավարի առաջարկով կը սպաննէ Սատրն ու իր ընկերակիցները. այն ժամանակ շիաներն ու պաղեստինցիները [[Լիբանան (արեւմտահայերէն)|Հարաւային Լիբանան]]ի մէջ հակամարտութիւններու մէջ կը գտնուէին:<ref>{{cite web|url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052748703421204576327043387056276|title=Fouad Ajami: Gadhafi and the Vanished Imam – WSJ|author=Fouad Ajami|date=17 May 2011|work=WSJ}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2053630,00.html|title=Is the Missing Shi'ite Cleric Imam Musa Sadr Alive in Libya? – TIME|date=25 February 2011|work=TIME.com}}</ref>: Ըստ Լիպիոյ գաղտնի սպասարկութեան նախկին անդամի մը, Սատր մինչեւ մահ կը քարկոծուի, երբ կրօնագիտական նիւթ մը կը խօսո Քատաֆֆիներու տան մէջ:<ref name="Worth">{{cite news|last=Worth|first=Robert F.|title=Qaddafi's Never-Neverland|work=The New York Times|page=26|date=25 September 2011|url=https://www.nytimes.com/2011/09/25/magazine/the-surreal-ruins-of-qaddafis-never-never-land.html}}</ref>: «Ալ-Այն» պատկերասփիւռի կայանին հետ հարցազրոյցին ժամանակ, Քատաֆիի վարչակարգի ամէնէն ազդեցիկ դէպքերէն եւ Սատրի ու Քատտաֆիի հանդիպումի ականատես Ահմատ Ռամատան կը յայտնէ, որ հանդիպումը տեւած է երկուքուկէս ժամ եւ աւարտին Քատտաֆի կը հրամայէ զայն տանիլ: Ռամատան կու տայ երեք քաղաքական գործիչներու անուններ, որոնք հաւանաբար պատասխանատու են Սատրի մահուան:<ref>{{cite news|last=Mousa|first=Jenan|title=احمد رمضان يكشف اسماء الاشخاص الذين قاموا بتصفية موسى الصدر|url=http://akhbar.alaan.tv/video/world-news/Gaddafi-Ahmed-Ramadan-reveals-names-people-liquidate-Musa-al-Sadr/|work=Akhbar Al Aan|accessdate=15 November 2011}}</ref><ref>{{cite news|title=Lebanon Shiite leader was 'liquidated' in Libya|url=http://en.news.maktoob.com/20090001220564/Lebanon_Shiite_leader_was_liquidated_in_Libya/Article.htm|accessdate=15 November 2011|newspaper=Yahoo Maktoob|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111114031156/http://en.news.maktoob.com/20090001220564/Lebanon_Shiite_leader_was_liquidated_in_Libya/Article.htm|archivedate=14 November 2011}}</ref><ref>{{cite news|title=Lebanon Shiite leader was 'liquidated' in Libya|url=http://www.france24.com/en/20111109-lebanon-shiite-leader-was-liquidated-libya|accessdate=15 November 2011|work=France24|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111112062205/http://www.france24.com/en/20111109-lebanon-shiite-leader-was-liquidated-libya|archivedate=12 November 2011}}</ref>:

Մինչեւ այսօր Իմամ Մուսա Ալ-Սատր շիա համայնքին կողմէ կը նկատուի իբր քաղաքական եւ հոգեւոր պետ մը: Իր անունը աւելի կը բարձրանայ իր անյայտացումէն ետք եւ այսօր իր ժառանգութիւնը կը մեծարուի Ամալ եւ [[Հըզպ Ալլահ]] կուսակցութիւններու համակիրներուն կողմէ:<ref>{{cite news|title=As Gaddafi Teeters, Will the Mystery of Lebanon's Missing Imam Be Solved?|url=http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2045328_2045333_2053630,00.html|publisher=TIME Online | date=22 February 2011}}</ref>: Շատերու համար ան նահատակ ու «անյայտացած իմամ» մըն է: Իր յիշատակը վար պահելու համար, Լիբանանի կարգ մը շրջաններու մէջ Սատրի պարսկական խօսելաոճը կը կապկեն:<ref name="Val" />: Սատրի հիմնած կուսակցութիւնը՝ Ամալ շարժումը, կը շարունակէ կարեւոր շիա իսլամական կուսակցութիւն մը մնալ Լիբանանի մէջ եւ Սատր կը նկատուի անոր հիմնադիրը:

Ալ-Սատր երկար նախաբան մը գրած է Հենրի Քորպինի «Իսլամական փիլիսոփայութեան պատմութեան»:<ref>{{cite web|url=http://iqna.ir/en/news/2093699/%E2%80%9Cshia-muslims-in-lebanon%E2%80%9D-1st-work-published-in-iran-on-imam-musa-sadr-|title="Shia Muslims in Lebanon", 1st Work Published in Iran on Imam Musa Sadr|publisher=}}</ref>:

Ալ-Սատրի «Իսլամութիւն, մարդկութիւն եւ մարդկային արժէքներ» թերթիկը հրատարակուած է Ահլ Ալ-Պէյթ Համաշխարհային Նիստին կողմէ:<ref>https://www.al-islam.org/printpdf/book/export/html/21634</ref>: