«Երիկամ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
Չ Werldwayd տեղափոխեց էջը «Երիկամ (արեւմտահայերէն)»-էն «Երիկամ» |
Չ removed: {{ԱՀ}} using AWB |
||
Տող 1.
{{Արևելահայերեն|Երիկամ}}
[[Պատկեր:Kidney PioM.png|մինի]]
'''Երիկամները''' (kidney) կ'ըլլան զոյգ իւրաքաչիւր անձի մէջ, որոնք կը գտնուին [[Ողնաշար (արեւմտահայերէն)|ողնաշարի]] (vertebral column) երկու կողմերը, [[Որովայնի խոռոչ (արեւմտահայերէն)|որովայնի խոռոչի]] ետեւի պատին վրայ եւ [[Ստոծանի (արեւմտահայերէն)|ստոծանիին]] (diaphragm) տակը: Երիկամները որովայնին մաս չեն կազմեր: Աջ երիկամը կը գտնուի [[
Իւրաքանչիւր երիկամ պաշտպանուած է պատեանով մը (capsule) եւ կազմուած է երկու շերտերէ՝
Տող 9 ⟶ 8՝
* Արտագին շերտին մէջ կը գտնուին երիկամի արտաթորումի գործօն միաւորները՝ nephron-ները, որոնք կազմուած են կծիկներէ (glomeruli): Արեան զտումը եւ [[Մէզ (արեւմտահայերէն)|մէզի]] կազմութիւնը տեղի կ՛ունենայ nephron-ներու կծիկներուն մէջ: Երիկամները կազմուած են 2-2.5 միլիոն nephron-ներէ:
* Ներքին շերտը ունի 8 կոնաձեւ բաժիններ, որոնք կը կոչուին երիկամային բուրքեր (renal pyramids), որոնք կ՛ընդունին nephron-ներուն մէջ կազմուած [[Մէզ (արեւմտահայերէն)|մէզը]] եւ կ՛ուղղեն զայն դէպի երիկամային պզտիկ սկահակներ (calyces): Երկու-երեք պզտիկ սկահակներ միանալով կը կազմեն երիկամային երկու մեծ սկահակները, որոնք կը բացուին երիկամի աւազանին (renal pelvis) մէջ: Մէզը հասնելէ ետք երիկամի աւազան, կ՛ուղղուի դէպի միզափող (ureter):
Տող 24 ⟶ 22՝
Երիկամները վերոյիշեալ շատ կարեւոր երկու դերակատարութիւններէն բացի ունին նաեւ այլ կարեւոր դերակատարութիւններ եւ ներգործութիւններ.
* Կը պահեն արեան նատրիումը (Na) եւ կալլիումը (K) ինչպէս նաեւ մարմինի հեղուկներու հաւասարակշռութիւնը.
* Կը հսկեն մարմինի զարկերակային [[Ճնշում (արեւմտահայերէն)|ճնշումին]] վրայ.
* Կը ներծծեն արեան ճամբով իրեն հասած ջուրը եւ շաքարը.
* Կը նպաստեն D կենսանիւթի արտադրութեան.
* Կ՛արտադրեն [[Ներազդակ (արեւմտահայերէն)|ներազդակ]] մը, որ կը գրգռէ ոսկրածուծը արտադրելու համար արեան կարմիր գնդիկներ.
* Կ՛արտադրեն [[Ներազդակ (արեւմտահայերէն)|ներազդակ]] Renin-ը որ կ՛առնչուի արեան [[Ճնշում (արեւմտահայերէն)|ճնշումի]] կանոննաւորման հետ.
* Կը հսկեն արտաբջիջային եւ ներբջիջային նիւթերու փոխանակումին ինչպէս նաեւ արտաբջիջային հեղուկի ծաւալին եւ բաղադրութեան վրայ:
Տող 47 ⟶ 39՝
[[Պատկեր:Gray1129.png|մինի]]
* Երիկամի երակա-զարկերակային անբնական հանգուցաւորում (a-v aneurism): Այս անբնական կապակցութիւններով զարկերակները, [[Ճնշում (արեւմտահայերէն)|ճնշումի]] տակ կը վնասուին եւ կը բացուին ու տեղի կ՛ունենայ արիւնահոսում.
* Ընդոծին երիկամի ջրակալում (hydronephrosis), ուր երիկամը կը ծաւալի եւ կը կ՛որսնցնէ իր բնական աշխատանքի թափը.
* Զոյգ երիկամներ (double kidney), ուր երիկամները կրնան գործել բնական կամ անբնական ձեւով.
* Պայտանման երիկամ (horseshoe kidney). Այս պարագային երիկամը ընդհանրապէս կը գործէ բնական ձեւով
* Բազմապարկ երիկամ (polycystic kidney)՝ երիկամային աշխատանքը կրնայ անբնական ըլլալ:
Տող 70 ⟶ 58՝
* Երիկամի երակին արիւնախիցքաւորում (renal vein thrombosis): Արիւնախիցերու [[Ճնշում (արեւմտահայերէն)|ճնշումով]] երակը կը վնասուի, կը բացուի եւ տեղի կ՛ունենայ արիւնահոսում.
* Երիկամի զարկերակի խցում, որ կը յառաջացնէ երիկամի քայքայում եւ նոնիսկ երիկամի մահ.
Տող 90 ⟶ 77՝
== Երիկամի աշխատանքի սուր եւ անակնկալ ձախողութիւն (acute renal failure) ==
Այս մէկը կը յառաջանայ երիկամներու անակնկալ-սուր [[Բորբոքում (արեւմտահայերէն)|բորբոքումներէ]] եւ վնասէ ետք, [[շագանակագեղձ (արեւմտահայերէն)|շագանակագեղձի]] ծաւալումով, միզափողի քարային խցումով, մարմնական ընդհանուր սուր ջրանուազումով, սրտանօթային [[
Սուր եւ անակնկալ ձախողութիւնը կ՛ունենայ շատ արագ զարգացում, որ կանխելի է շտապ դարմանումով:
Տող 115 ⟶ 102՝
== Տե՛ս նաեւ ==
* [[Հեշտոցային Արիւնահոսութիւն]]
* [[Քիթի Արիւնահոսութիւն]]
* [[Վահանագեղձ (արեւմտահայերէն)]]
* [[Կրիփ Եւ Հարբուխ]]
* [[Շաքարախտ (արեւմտահայերէն)]]
== Աղբիւրներ ==
* «Asbarez» օրաթերթ, Յոդուածներ, Դկտ. Կարպիս Հարպոյեան, [[7 Յունիս]] [[2013]]
* «Asbarez» օրաթերթ, Յոդուածներ, Դկտ. Կարպիս Հարպոյեան, [[14 Յունիս]] [[2013]]
| |||