«Վասա Նաւ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ . using AWB
Չ removed: {{Արևելահայերեն|Վասա նավ}} using AWB
Տող 1.
 
{{Արևելահայերեն|Վասա նավ}}
[[պատկեր:Vasa Warship XVIII century 10.jpg|right|300 px]]
'''Վասա (նաւ)'''
«Ва́за» (նաեւ «Ва́са», {{lang-sv|}} Vasa), շուէտական ռազմական նաւ, որ ջուր իջեցած է [[1628]]-ի ամրան: Նաւը իր անունը ստացած է այդ ժամանակաշրջանի շուէտական թագաւորութեամ իշխող Վասա գերդաստանի պատիւին:
Ըլլալով զուիցերիական [[նաւատորմ]]ի մեծագոյն ու թանկարժեք [[ռազմանաւ]]երէն մէկը, «Վասան» պիտի դառնար անոր դրօշակակիրը, սակայն նախագծային սխալներու պատճառով նաւը շրջուեցաւ եւ խորտակուեցաւ, երբ առաջին անգամ՝ 10(20) Օգոստոս, [[1628]]-ին դուրս եկաւ [[Սթոքհոլմ|Սթոքհոլմի]]ի նաւահանգիստ: [[1961]]-ին նաւը բարձրացաւ ջուրի յատակէն, ենթարկուեցաւ վերականգնման եւ ներկայիս կը ցուցադրուի իրեն համար յատուկ կառուցուած թանգարանին մէջ: «Վասան» XVII դարու աշխարհի միակ պահպանուած [[Առագաստանաւ|առագաստանաւնառագաստանաւ]]ն է:
«Վասայի» երկարութիւնը 69 մ է, լայնքը՝ 11.7մ: Նախատեսուած էր, որ նաւուն վրայ պիտի ըլլայ 64 հրանօթ<ref> [http://proboating.ru/articles/design/ship-museum-vasa-sweden/ Корабль-музей Vasa – лучшая морская достопримечательность Стокгольма]. proboating.ru. Проверено 22 сентября 2016.</ref>:
 
== Շինարարութիւն ==
«Վասայի» պատմութիւնը սկսած է 16(26) Յունուար, [[1625]]-էն, երբ [[Շուէտ]]ի թագաւոր [[Կուստաւ II|Կուստաւ II Ատոլֆ]] զուեցիցերիական նաւատորմին մէջ նոր ռազմանաւ կառուցելու համար պայմանագիր ստորագրեց հոլանտացի նավաշինարար Հենրիխ Հիուպերթսոնի հետ: Ըստ թագաւորի մտայղացման, նոր նաւը պէտք է ըլլար Շուէտի թագաւորական նաւատորմի դրօշակակիրը: Այդ տարին, նաւի պատրաստման համար հատուած է մետ 16 հեքթար [[Կաղին|կաղինիկաղին]]ի անտառ՝ մօտ հազար ծառ:
Թերեւս «Վասայի» շինարարութեան ընթացքին անոր տրուած է «թագաւորական նաւի» կոչում, ինչը կ'ընդգծէր անոր առանձնայատուկ կարգավիճակը: Նաւի կմախքը առատօրէն զարդարուած էր ոսկեզօծ փորագրուած ու ներկուած քանդակներով: «Վասայի» ստեղծման ներգրաւուած էին լաւագոյն աշխատողները՝ [[հուսն]]եր, [[Տարպին|դարբիններ]], նկարիչներ եւ այլն: Նոր նաւը հիացմունք եւ հպարտութիւն կ'առաջացնէր [[Սթոքհոլմ]]ի բնակիչներուն մօտ:
[[1627]]-ին նաւաշինարար [[Հենրիխ Հիուպերթսոնը]] մահացաւ: «Վասայի» աշխատանքներուն մէջ անոր իրաւայաջորդը դարձաւ նաւաշինարար՝ [[Հէյն Եակոպսոնը]]: Այդ թուականի աշնան նավը իջեցաւ ջուր:
Տող 17 ⟶ 15՝
<br> 3- նաւի խորտակման վայր՝ 10 Օգոստոս 1628
]]
Օգոստոս 10(20)-ին ամէն ինչ պատրաստ էր նաւարկութեան համար: Եղանակը պարզ էր, քամին՝ թոյլ, բայց մրրկալից: Տախտակամածի վրայ մօտ 100 մարդ կար՝ անձնակազմը, անոնց ընտանիքները՝ կիները եւ երեխաները (առաջին նաւարկութեան առիթով մեծ հանդիսութիւն կազմակերպուած էր, այդ պատճառով անձնակազմին թոյլատրուած էր իրենց հետ վերցնել բարեկամները): «Վասայի» առաջին նաւարկութեան ուղղութիւնը [[Սթոքհոլմ]]ի հարաւ-արեւմուտքը գտնուող [[Էլվսնապպէն]] [[ռազմապազա|ռազմապազան]]ն էր:
Նաւահանգստային քաղաքին մէջ հաւաքուած էր հոծ բազմութիւն, որոնք կը հետեւէին նաւի հեռանալուն: Երբ նաւը դուրս եկաւ բաց ծովախորշ, քամիի ուժեղ պոռթկումը լեցուց առագաստները եւ «Վասան» սկսեց ծռիլ քամիի կողմը, այնուհետհւ ուղղուեցաւ եւ լողաց էլի մօտ 1300 մետր՝ հասնելով Սթոքհոլմի նաւահանգիստի մուտքին մօտ գտնուող [[Պեքհոլմըն կղզի]]: Այդտեղ, կղզիէն քանի մը հարիւր մեթր հեռաւորութեան վրայ, քամիի նոր ալիքը կրկին ծածկեց նաւը՝ այս անգամ աւելի ուժեղ: Ջուրը ներխուժեց հրազենային բաց անցքերէն, նաւը շրջուեցաւ եւ սկսաւ սուզուիլ՝ բարձրացած առագաստներով եւ ծածանուող դրօշներով:
Մինչ պիտի հասնէին օգնութեան նաւը հասցուց գրեթէ ամբողջովին անցնիլ ջուրին տակ: Փրկարարներուն միայն կը մնար փրկուածները հասցնել Սթոքհոլմի նաւահանգիստ: Հակառակ անոր, որ արկածը տեղի ունեցած էր ափին մօտ, ըստ տարբեր աղբիւրներու, մահացաւ՝ 50-ից 400 մարդ:
Տող 23 ⟶ 21՝
Միայն երկու շաբաթ ետք «Վասայի» խորտակման ողբերգական լուրը հասաւ [[Շուէտ]]ի արքայ [[Կուստաւ II|Կուստաւ II Ատոլֆին]], որ այդ ժամանակ կը գտնուէր [[Պրուսիոյ Թագաւորութիւն|Պրուսիոյ]] մէջ: Թագաւորը հեռագիր կ'ուղարկէ Սթոքհոլմ, ուր կ'ենթադրէ, որ նաւի արկածի պատճառ կրնար դառնալ յիմարութիւնն ու տգիտութիւնը եւ կը պահանջէր հետաքննութիւն կատարել ու պատժել մեղաւորները:
Հետաքննութեան ընթացքին երեւան եկաւ շարք մը վարկածներ . նաւավարի յարբած վիճակը, հրանօթների ոչ յուսալի ամրեցումը եւ այլն: Այս վարկածներէն ոչ մէկը հաստատուեցաւ: Ի վերջոյ եզրակացուեցաւ, որ նաւի նախագծման մէջ եղած են սխալներ: Իսկապէս, «Վասան» ունէր չափազանց բարձր գտնուող ծանրութեան կեդրոն եւ շատ նեղ էր, հակառակ անոր, որ նաւաշինարարները թագաւորէն գաղտնի 2,5 մեթր աւելացուցած էին լայնութիւնը: Ատիկա հանգեցուցած էր նաւի անկայունութեան:
[[Նաւաշինարար|Նաւաշինարարներու]]ներու հարցաքննութիւնը նոյնպէս ոչ մէկ արդիւնք չտուաւ: ՀԻմնական դժուարութիւնը այն էր, որ նաւի փաստացի շինարար [[Հենրիխ Հիուպերթսոն|Հենրիխ Հիուպերթսոնը]]ը մահացած էր աղետէն տարի մը առաջ: Նաւաշինարար [[Հէյն Եակոբսոն|Հէյն Եակոբսոնը]]ը եւ նաւաշինարանի վարձակալ [[Առենտ տէ Կոտ|Առենտ տէ Կոտը]]ը նշեցին, որ նաւը կառուցուած է այն չափերով, որ հաստատած է անձամբ թագաւոր [[Կուստաւ II|Կուստաւ II Ատոլֆը]]: Եւ տախտակամածի վրայ եղած է այնքան քանակութեամբ հրանօթ, որքան նշուած է պայմանագիրով:
Հետաքննութեան մէջ թագաւորը անձամբ ներգրաւել ոչ-ոք չհամարձակեցաւ: Այդ պատճառով ոչ-ոք մեղաւոր ճանչուեցաւ եւ ոչ-ոք դատապարտուեցաւ:
 
Տող 33 ⟶ 31՝
Որպէսզի ջուրի մակերես բարձրանար մէկ հրանօթ, ջրասուզորդը պէտք էր իջներ ջուրի յատակը՝ մթութեան ու ցուրտ պայմաններու մէջ, միայնակ, օգտագործելով միայն՝ կարթ եւ մուրճ, կայմէն հեռացներ մօտ մէկ թոն կշռող զէնքը եւ բարձրացներ ջուրի մակերես: ԱյնուամենայնիՒ, ջրասուզորդները կրցան կատարել այս դժուարին աշխատանքը եւ 1664-1665 թուականներու ընթացքին կրցան բարձրացնել 53 հրանօթ, հատ մը եւս բարձրացած է [[1683]]-ին:
== Որոնողական Աշխատանքները XX Դարուն ==
Հրանօթներու բարձրացումէն ետք, ջրասուզորդները կորսնցուցին իրենց հետաքրքրութիւնը «Վասայի» հանդէպ: Նաւը մոռցուեցաւ, անգամ անհետացան անոր գտնուելու վայրի մասին տուեալները: Այդպէս շարունակուեցաւ մինչեւ XX դարու կէսերը, երբ «Վասայի» պատմութեամբ՝ մասնաւոր կարգով, սկսաւ զբաղիլ 38-ամեայ ճարտարագէտ [[Անտըրս Ֆրանսէն|Անտըրս Ֆրանսէնը]]ը: Այդ ժամանակ ան [[Շուէտ]]ի XVII—XVIII դարերու ռազմածովային պատմութեան մեծագոյն մասնագէտներէն էր, որ կը զբաղէր խորտակուած նաւերով: Ֆրանսէնը վստահ էր, որ նաւը լաւ պահպանուած է: Ատոր կրնային նպաստել [[Պալթիկ ծով]]ին բնորոշ պայմանները՝ պայմանաւորուած ջուրի աղի քիչ քանակով այնտեղ չկան նաւի ճիճուներ, որոնք աւելի աղի ջուրերու մէջ կ'ուտեն ամբողջ [[փայտ (արեւմտահայերէն)|փայտ]]ը: Երկար ժամանակ Ֆրանսէնը կ'ուսումնասիրէր հին [[քարտէս]]ներն ու արխիւային տուեալները, այնուհետեւ՝ որոշելով նաւի մօտաւոր տեղը, սկսաւ որոնողական աշխատանքները: Ընդհանուր առմամբ ուսումնասիրութիւնները տեւած են աւելի քան 5 տարի: Հետագային Ֆրանսէնը կը յիշէր .
{{քաղվածք|«Հիմնականին ես կը բարձրացնէի ժանգոտած երկաթէ վառարաններ, կանացի հեծանիւներ, տօնածառներ եւ մահացած կատուներ ...»}}
25 Օգոստոս [[1956]]-ին որոնումները վերջապէս արդիւնք տուին: Մօտ 32 մեթր խորութեան վրայ Ֆրանսէն յայտնաբերեց նաւի փայտէ՝ լաւ պահպանուած տախտակամածը: Այսպիսով յայտնագործութիւնը հաստատուեցաւ: Այդ իրադարձութեան մասին 13 Սեպտեմբեր [[1956]]-ին սթոքհոլմեան «Էքսպրէս» թերթին մէջ տեղադրուեցաւ հետեւեալ յօդուածը .
Տող 39 ⟶ 37՝
 
== Նաւի Հետազօտութեան Ու Բարձրացման Աշխատանանքներ ==
Նաւը ծովի յատակէն բարձրացած է 24 Ապրիլ [[1961]]-ին, իսկ 16 Օգոստոս [[1990]]-ին՝ [[Եուրգորդեն կղզի|Եուրգորդեն կղզիին]]ին վրայ, անոր շուրջը բացուեցաւ թանգարան, որ այժմ կը հանդիսանայ Սթոքհոլմի ամէնէն շատ այցելու ունեցող թանգարաններէն մէկը: Թանգարանի շէնքը կառուցուած է յատուկ նաւի համար եւ թոյլ կու տայ նայելու «Վասան» տարբեր կողմերէ եւ բարձրութենէ: «Վասայի» թանգարանին մէջ կայ շարժապատկերի սրահ մը, ուր կը ցուցադրուին ֆիլմեր՝ Վասայի պատմութեան մասին: Մինչեւ [[2007]], թանգարանը ունեցած է աւելի քան 25 միլիոն այցելու:
 
== Պատկերասրահ ==
Տող 61 ⟶ 59՝
 
== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}
 
== Արտաքին Յղումներ ==
Տող 68 ⟶ 66՝
* [http://www.likt590.ru/project/voda/4/6.htm Гибель флагмана «Ваза»]
* [http://www.modelships.de/Museums_and_replicas/Vasa-Museet-Stockholm/Wasa.htm Die Vasa von 1628] Grossformatige Bilder der Vasa und des 1 : 10 Modells im Vasa-Museum
 
 
[[Կատեգորիա:Նաւ–թանգարաններ]]
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Վասա_Նաւ» էջէն