«ԱՄՆ-ի Արտաքին Քաղաքականութիւն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ →‎top: removed: {{Արեւելահայերէն|ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականություն}} using AWB
Չ removed: (արեւմտահայերէն) (18) using AWB
Տող 1.
'''Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու արտաքին քաղաքականութիւն''', [[ԱՄՆ (արեւմտահայերէն)|ԱՄՆ]]-ի վարած արտաքին քաղաքականութիւնը այլ երկիրներու հետ։ Արտաքին քաղաքականութիւնը կը որոշէ նախագահը եւ կ՛իրականացուի պետական դէպարտամէնտի կողմէ՝ պէտքարտուղարի գլխաւորութեամբ։
 
Պաշտօնապէս արտաքին քաղաքականութեան դոկտրինան [[ԱՄՆ (արեւմտահայերէն)|ԱՄՆ]] քաղաքացիներու եւ միջազգային հասարակութեան բարօրութեան նպատակներով աւելի անվտանգ, դէմոկրատական եւ ծաղկող աշխարհի ապահովումն է<ref>{{Cite web|url=http://www.webcitation.org/69zvJ4eO7|title=WebCite query result|website=www.webcitation.org|language=en|accessdate=2018-08-03}}</ref>։ Միացեալ Նահանգները, աշխարհի մէջ ունենալով ամենազարգացած դիւանագիտական ներկայացուցչութիւններու ցանցը, չափազանց կարեւոր դեր կը խաղան միջազգային յարաբերութիւններուն։ [[ԱՄՆ (արեւմտահայերէն)|ԱՄՆ]]-ը [[ՄԱԿ (արեւմտահայերէն)|ՄԱԿ]]-ի եւ [[ՆԱՏՕ (արեւմտահայերէն)|ՆԱՏՕ]]-ի հիմնադիր անդամն է, ՄԱԿ-ի Անվտանգութեան խորհուրդի անդամը։ ԱՄՆ-ի դիւանագիտական զանգուածը աշխուժօրէն կը մասնակցի միջազգային հակամարտութիւններու եւ վէճերու զգալի մասի լուծման։
 
== Պատմութիւն ==
Արդէն [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ (արեւմտահայերէն)|Առաջին համաշխարհային պատերազմի]]ի ժամանակ [[ԱՄՆ (արեւմտահայերէն)|ԱՄՆ]]-ը կը ջանար, որպէսզի համաշխարհային քաղաքական հարթակին առաջատար դիրքեր դուրս գայ։ 1914-1917-ներուն [[ԱՄՆ (արեւմտահայերէն)|ԱՄՆ]]-ը մտցուց չէզօքութեան քաղաքականութիւնը, որ դրական անդրադարձաւ երկրի տնտեսութեան վրայ։
 
1920-ականներուն ԱՄՆ-ը կը պայքարէր [[Լատինական Ամերիկա (արեւմտահայերէն)|Լատինական Ամերիկայի]]յի քաղաքական էքսպանսիայի դէմ՝ հողեր գնելով եւ իր ընկերութիւններու միջոցով վարկեր տրամադրելով։ Այդ շրջանի որոշ երկիրներու մէջ ԱՄՆ-ն ուղղակիօրէն կը վերահսկէր ֆինանսները եւ մաքսատունը՝ շարք մը դէպքերուն իր ներկայութիւնը ամրապնդելով զօրքով։
 
[[Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ (արեւմտահայերէն)|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմէն]] առաջ ԱՄՆ-ի ղեկավարող էլիտայի շրջանին յայտնի էր մէկուսացման դոկտրինան։
 
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի յաղթական աւարտը եւ Օգոստոս 1945-ին [[Ճապոնիա (արեւմտահայերէն)|Ճապոնիայի]]յի [[ատոմային ռմբակոծութիւններ]]ը փոխեցին եւրոպական եւ համաշխարհային քաղաքականութեան մէջ ԱՄՆ-ի դերն ու նշանակութիւնը։ 1947-1952-ներուն [[Արեւմտեան Եւրոպա]]յի երկիրներուն տնտեսական օգնութեան ծրագրի բաւականին յաջող իրականացումը, որ ստացաւ [[Մարշալի ծրագիր]] անուանումը, հնարաւորութիւն տուաւ ԱՄՆ-ին վերջնականապէս ամրապնդել իր դիրքերը որպէս Արեւմտեան Եւրոպայի, այնուհետեւ աշխարհի տարբեր երկիրներու վրայ տնտեսական եւ քաղաքական ազդեցութիւն ունեցող երկիր։ Ինչպէս 2012-ին կը նշէ [[Հարուարտի համալսարան]]ի պրոֆեսոր [[Ստիւէն Ուոլթ]]ը՝ ԱՄՆ-ը «[[հեգեմոնիա (արեւմտահայերէն)|հեգեմոնիա]] է արեւմտեան կիսագնդին մէջ»<ref>{{Cite news|url=http://hvylya.net/interview/geopolitics2/garvardskiy-professor-o-vneshney-politike-ssha-iran-ya-ne-nastroen-optimistichno.html|title=Гарвардский профессор о внешней политике США: «Иран? Я не настроен оптимистично»|newspaper=ХВИЛЯ|language=ru-RU|access-date=2018-08-03}}</ref>։
 
1940-ականներէն Միացեալ Նահանգները մասնակցած են աշխարհի մէջ տեղի ունեցող բազում զինուած հակամարտութիւններու եւ ռազմական յեղաշրջումներու, որոնց կարգին են [[1953]]-ին [[Իրան (արեւմտահայերէն)|Իրանի]]ի յեղաշրջումը, [[1961]]-ին [[Խոզերի ծոցի գործողութիւն]]ը, պատերազմները [[Հարաւսլաւիա]]յի, [[Աֆղանստան (արեւմտահայերէն)|Աֆղանստանի]]ի եւ [[Իրաք (արեւմտահայերէն)|Իրաքի]]ի մէջ։
 
Ինչպէս 2002-ին կը նշէր «[[Ժենմին Ժիպաօ]]ն»՝ սառ պատերազմի աւարտէն յետոյ ԱՄՆ-ը կը ձգտէր ստեղծել իր կողմէն ղեկավարուող միաբեւեռ աշխարհ<ref>{{Cite web|url=http://russian.people.com.cn/200205/23/rus20020523_60840.html|title=О визите Дж. Буша в Европу Жэньминь Жибао|website=russian.people.com.cn|accessdate=2018-08-03}}</ref>։
 
Պրոֆեսոր [[Ճոն Նիկոլաս Գրէյ]]ի կարծիքով ԱՄՆ-ի աշխարհի սէջ առաջինը ըլլալու հնարաւորութիւնը կորսնցնելը նշանաւորուեց [[Իրաք (արեւմտահայերէն)|Իրաքի]]ի մէջ պատերազմի սկսմամբ, որ արագացաւ համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամով (2008 )<ref>{{Cite web|url=https://www.newstatesman.com/philosophy/2009/04/john-gray-enlightenment-world|title=The NS Profile: John Gray|website=www.newstatesman.com|language=en|accessdate=2018-08-03}}</ref>։
 
Ռուսաստանի մէջ ԱՄՆ նախկին դեսպանի՝ [[Ճէյմս Ֆրանկլին Քոլինզ]]ի յայտարարութեան համաձայն՝ ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականութեան վերանայման եւ առաջնայնութիւններու փոփոխման մասին խօսակցութիւնները որեւէ հիմք չունին․ ԱՄՆ-ի առջեւ նախկինի պէս կանգնած են [[Չինաստան (արեւմտահայերէն)|Չինաստանի]]ի զսպման, իսլամական արմատականութեան խնդիրի լուծման, նաւթային ռեսուրսների վերահսկման, [[ՆԱՏՕ (արեւմտահայերէն)|ՆԱՏՕ]]-ի ամրապնդման, Տրանսատլանտեան յարաբերութիւններու զարգացման, Հեռաւոր Արեւելքի դէմոկրատական պետութիւններու, Հնդկաստանի հետ դաշինքի կնքման հարցերը, յատուկ նշանակութիւն ունի Իրանի հետ խնդիրը<ref>https://www.lragir.am/ru/2015/11/19/45378/</ref>։
 
== Ծանօթագրութիւններ ==