'''Արածանի''', գետ Հայկական լեռնաշխարհին մէջ։ Հին յունա-հռոմէական աղբուրներուն մէջ՝ կոչուած է «''Արսանիաս''» (լատ.՝ Arsanias), ներկայիս թուրքերը կը կոչեն՝ [[Մուրատ Գետ (արեւմտահայերէն)|Մուրատ]] (թուրք.՝ Murat Nehri): Կոչուած է նաեւ՝ [[Արեւելեան Եփրատ]], [[Արզանիա]](ս), [[Արսինէս]] եւ այլն<ref>{{Գիրք:ՏԲ|385}}</ref>։ Միանալով [[Արեւմտեան Եփրատին]]՝ կ'առաջացնէ Եփրատ գետը։ Երկարութիւնը 722 քմ. է, աւազանը՝ 40000 քմ2։ Հին ժամանակներուն՝ գետը ամբողջութեամբ հոսած է [[Մեծ Հայք]]ի թագաւորութեան տարածքով։ Ներկայիս՝ կը հոսի Թուրքիոյ տարածքով։
Հին մատենագիրները՝ Արածանին կը յիշեն իբրեւ ինքնուրոյն գետ եւ ո'չ իբրեւ Եփրատի վտակ։ Սկիզբ կ'առնէ [[Ծաղկանց լեռներ]]ու հիւսիսային մասէն՝ մօտ 3060 մ. բարձրութիւնէն։ Վերին հոսանքին մէջ կ'անցնի խոր կիճով դէպի հիւսիս, ապա հիւսիս–արեւմուտք, դուրս կու գայ Ալաշկերտի դաշտ եւ կը հոսի հարաւ–արեւմտեան ուղղութեամբ։ Արածանիի գլխաւոր վտակներն են՝ [[Բագրեւանդ (արեւմտահայերէն)|Բագրեւանդը]]ը, [[Խնուս (արեւմտահայերէն)|Խնուսը]]ը, Բիւրակնը (աջէն), Մանազկերտը, Մեղրագետը, Ճապաղջուրը (ձախէն)։ Կը յորդի ապրիլ–մայիսին, դաշտային մասերուն մէջ կ'ողողէ շրջակայ տարածութիւնները. ցածր մակարդակը՝ [[Յուլիս]]–[[Օգոստոս]]ին։ Ձմրան՝ կը սառցակալէ։ Դեռեւս ուրարտական ժամանակներէն կ'օգտագործուի ոռոգման նպատակներով։
Արածանիի աւազանին մէջ կը գտնուին [[Վաղարշակերտ]], [[Մուշ (աեւմտահայերէն)|Մուշ]], [[Բալու (արեւմտահայերէն)|Բալու]], [[Խարբերդ (արեւմտահայերէն)|Խարբերդ]] քաղաքները։ Արածանին, որուն հովիտը հայ ժողովուրդի բնօրրաններէն է՝ Հայաստանի սրբազան պաշտամունքի գետը։ Անոր ակունքներու մօտ կը գտնուէր Հայոց զորքի գլխաւոր բանակատեղին՝ Շահապիւանը, ուր կը գումարուէին աշխարհաժողովներ եւ կը կատարուէին նաւասարդի տօները։ Ք.Ա. 68-ին, Արածանի ափին տեղի ունեցաւ [[Արածանիի ճակատամարտ]]ը՝ հայոց եւ հռոմէական զորքերու միջեւ։ Հայաստանի մէջ, քրիստոնէութիւնը պաշտօնական կրօէն հռչակելէն՝ Արածանիի մէջ մկրտուեցան՝ Հայոց թագաւոր՝ [[Տիգրան Գ. (արեւմտահայերէն)|Տիգրան Գ.]], զորքը եւ ժողովուրդը։ Արածանի աւազանի բնակչութիւնը մինչեւ [[Մեծ եղեռն]]ը՝ հիմնականին մէջ կը կազմէին հայերը։ Ըստ անոնց մեջ տարածուած աւանդութեան, Արածանիի հովիտին մէջ եղած դրախտը։
