«Կապար» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ →‎top: removed: {{Արևելահայերեն|Կապար}} using AWB
Չ removed: (արեւմտահայերէն) (12) using AWB
Տող 1.
'''Կապար'''<ref>http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=7&dt=HY_HY&query=%D5%AF%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80</ref> քիմիական տարր մըն է, որուն նշանն է <big>'''Pb'''</big> ({{Լեզու la|Plumbum}}-էն), կարգահամարը 82 է, հիւլէական զանգուածը՝ 207.2: Դիւրահալ, արծաթափայլ մետաղ է։
== Պատմութիւն ==
Կապարը յայտնի եղած է [[Միջագետք (արեւմտահայերէն)|Միջագետք]]ի, [[Եգիպտոս (արեւմտահայերէն)|Եգիպտոս]]ի եւ աշխարհի հնագոյն այլ երկիրներու ժողովուրդներուն, 6-7 հազար տարի մ. թ. ա.: Կապարէն կը պատրաստէին արձաններ, կենցաղային իրեր, իսկ հռոմեացիները՝ նաեւ ջրատար խողովակներ։
 
Ալքիմիագէտերը կապարը անուանած են Սաթուրն եւ գրած են այդ մոլորակի նշանով։ Կապարի միացութիւնները՝ «կապարի մոխիրը»- (PbO), կապարի ճերմակը [2PbCO<sub>3</sub>.Pb(OH)<sub>2</sub>] օգտագործած են [[Հին Յունաստան]]ին մէջ եւ Հռոմին մէջ՝ որպէս դեղորայքի եւ ներկերու բաղադրամաս։ Հրազէնի յայտնաբերումէն յետոյ կապարէն պատրաստած են գնդակ։
Տող 7.
Հռոմէացի բանաստեղծ Վիթրուվիւսը գրած է առողջութեանը կապարի վնասակարութեան մասին եւ ժամանակէն գրողները կը ենթադրեն, որ կապարային թունաւորումը մեծ դեր խաղցած է Հռովմի կայսրութեան կործանման ժամանակ: Այն, որ Յուլիոս Կեսարը ունեցած է ընդամենը մեկ ժառանգ այնպէս, ինչպէս որ կ'ենթադրուէր անոր անպտղութիւնը, կը վերագրուէ կապարային թուանւորմանը: Այլ հետազոտողներ կը քննադատէն ատանկ ենթադրութիւնները նշելով զորօրինակ, որ ոչ բոլոր որովայնային ցաւերը կ'յառաջանան կապարային թունաւորումէն:
 
Կապարի թունաւոր յատկութիւնը նշած են տակաւին մ. թ. 1<sup>ին</sup> դարուն՝ յոյն բժիշկ Տիոսկորիտեսը եւ Պլինիոս Աւագը: [[Մեծամոր (արեւմտահայերէն)|Մեծամոր]]ի պեղումներու ժամանակ ([[1965 թուական|1965]]-[[1966 թուական|1966]]) Ք. ա. 3<sup>րդ</sup> հազարամեակի շերտին մէջ յայտնաբերուած ինը համաձուլուածքներէն չորսը կը պարունակեն կապար՝ [[Պղինձ (արեւմտահայերէն)|պղինձ]]-կապար, [[Պղինձ (արեւմտահայերէն)|պղինձ]]-կապար-[[Անագ (արեւմտահայերէն)|անագ]], [[Պղինձ (արեւմտահայերէն)|պղինձ]]-կապար-[[զինկ]], [[Պղինձ (արեւմտահայերէն)|պղինձ]]-կապար-[[Անագ (արեւմտահայերէն)|անագ]]-[[զինկ]]։
 
== Բնութենական Յատկութիւններ ==
Տող 16.
Կապարի առանձնայատկութիւններն են մեծ [[խտութիւն]]ը, փափկութիւնը, կռելիութիւնը եւ առաձգականութիւնը։ Միւս մետաղներու համեմատ ունէ թոյլ ելեկտրահաղորդականութիւն, քորոզիադիմացկուն է եւ ունէ օրկանական նիւթերու հետ փոխազդեցութեան մեջ մտնելու ընդունակութիւն։
 
Այլ մետաղներու չնչին քանակութիւնները նշանակալիորէն կը փոխեն կապարի յատկութիւնները՝ [[Պղինձ (արեւմտահայերէն)|պղինձիպղինձ]]ի, [[Ծարիր (արեւմտահայերէն)|ծարիրիծարիր]]ի փոքր քանակութեան աւելացումը կը մեծցնէ համաձուլուածքի ամրութիւնը եւ կը բարելաւէէ քորոզիայի հանդէպ դիմադրողականութիւնը։ Քանի մը այլ մետաղներ նոյնպէս կը բարելաւեն միայն կարծրութիւնը, ինչպէս, զորօրինակ, քատմիւմը, [[Անագ (արեւմտահայերէն)|անագ]]ը կամ [[թեղղուր]]ը։
 
Անանկ մետաղներ, ինչպիսին են քաղիոնը կամ [[կաղկիոն]]ը, նույնպէս ունեն ատանկ յատկութիւն, սակայն, անոնք կը թուլցնեն քիմիական կայունութիւնը։ Միւս կողմէն, կապարի պարունակութիւնը զգալիորէն կը վատացնէ նիւթերի որակը, զորօրինակ՝ կապարի փոքր քանակութիւնը կը նուազեցնէ պողպատի առաձգականութիւնը։
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Կապար» էջէն