Ուիքիփետիա

«Ճափոն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
No edit summary
Չ removed: (արեւմտահայերէն) (18) using AWB
Տող 108.
Ճափոնը ժամանակէն աշխարհի հզօրագոյն երկիրներէն է։ Միւսներէն զգալիօրէն կը տարբերի իր աշխարհագրական դիրքով, պատմական անցեալով, [[Ճափոներէն|լեզուով]], տնտեսական զարգացմամբ եւ բնութագրական այլ գիծերով։<br />Իր տարածքով Ճափոնը կը գերազանցէ [[եւրոպա]]կան տերութիւններէն շատեր։
[[1970 թուական]]էն սկսեալ Ճափոնի տնտեսութիւնը զբաղեցուցած է աշխարհին 2-րդ տեղը, զիջելով [[ԱՄՆ (արեւմտահայերէն)|Միացեալ Նահանգներուն]]։ Այդ դիրքը յետագային, ան զիջեց [[Չինաստան (արեւմտահայերէն)|Չինաստանին]]։ին։ Արտահանման ծաւալով չորրորդն է, ներմուծման ծաւալով՝ վեցերորդը։ Ճափոնը կը համարուի աշխարհի մեծագոյն տնտեսական կեդրոններէն մէկը։
 
[[2005 թուական|2005]] - [[2007 թուական]]ներուն, Ճափոնը [[Միաւորուած Ազգերու Կազմակերպութիւն|Միաւորուած Ազգերու]] Անվտանգութեան խորհուրդի ոչ մշտական անդամը եղած է։
 
Ճափոնը [[Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ (արեւմտահայերէն)|Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմէն]]էն ետք պաշտօնապէս հրաժարեցաւ պատերազմ յայտարարելու իր իրաւունքէն։ Ճափոնը աշխարհի միակ երկիրն է, որուն նկատմամբ [[Հիրոշիմա եւ Նակասաքի քաղաքներու աթոմային ռմբակոծութիւնը|կիրառուած է]] [[միջուկային զէնք]]։<ref name=":0">[https://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/5331 www.dasaran.am] Ճափոն Ընդհանուր տեղեկութիւններ Մայրաքաղաք Պատմութիւն</ref>
 
== Անուանում ==
Տող 119.
== Պատմութիւն ==
Ճափոնը ունի շատ իւրօրինակ պատմութիւն, որ կը սկսի հնագոյն ժամանակներէն։ Ճափոնի պատմութեան վրայ մեծապէս ազդած է անոր աշխարհագրական մեկուսացուածութիւնը։ Միեւնոյն ժամանակ ճափոնական մշակոյթի եւ գիրերու վրայ մեծ ազդեցութիւն ունեցած է քորէական եւ չինական մշակոյթը։
Ճափոնցիներու մասին առաջին գրաւոր յիշատակումը եղած է Ք․Ե․ 1-ին դարու չինական ժամանակագրութեան մէջ։ Երկար ժամանակ այլ ազգերէն մեկուսացուածութիւնը իր ազդեցութիւնը ձգած է Ճափոնի պատմութեան եւ մշակոյթի վրայ։ <br />Մ.թ.ա. 500 թիւէն ներկայիս Ճափոնի տարածքին մէջ, կը սկսի Եայոյ ({{Լեզու ja|弥生時代}} [եայօյ ճիտայ]) ժամանակաշրջանը, որ կը համապատասխանէ [[Եւրոպա]]յի [[Պրոնզի դար|պրոնզի]] եւ [[Երկաթի դար|երկաթի]] դարերուն եւ որ տեւեցաւ մինչեւ Ք․Ե. 250 թուականը։ Եայոյ ժամանակաշրջանին, կը սկսի ոռոգման եղանակով [[Բրինձ (արեւմտահայերէն)|բրինձիբրինձ]]ի մշակումը, բրուտագործութիւնը, մանածագործութիւնը, [[մետաղ]]ներու ([[Պղինձ (արեւմտահայերէն)|պղինձիպղինձ]]ի, [[Երկաթ (արեւմտահայերէն)|երկաթիերկաթ]]ի եւ [[պրոնզ]]ի) մշակումը եւ պաշտպանուած քաղաքային բնակավայրերու կառուցումը։ Այդ նորոյթները իրենց հետ կը բերէին [[Չինաստան (արեւմտահայերէն)|Չինաստանէն]]էն եւ [[Քորէա]]յէն վերաբնակվածները։
[[Պատկեր:Castle Himeji sakura01 adjusted.jpg|մինի|ձախից|240px|Սամուրայներու միջնադարեան դղեակ]]
[[Պատկեր:Meiji tenno1.jpg|մինի|ձախից|240px|[[Մէյճի]] կայսրը (1868–1912)]]
Տող 127.
784-ին [[Քամու կայսր]]ը մայրաքաղաքը տեղափոխեց Նակաոքայ-քեոյ, սակայն տասը տարի անց այն տեղափոխուեցաւ [[Հեյեան-քեոյ]] (այժմեայ [[Քեոթօ]]ն)։ Այդպէս սկսաւ Հէյեան ժամանակաշրջանը, երբ ծաղկում ապրեցաւ ճափոնական ազգային մշակոյթը։ [[Քանա]] վանկային այբուբենի ստեղծումը թոյլ տուաւ [[չինարէն]]ի փոխարէն գրել [[ճափոներէն]]։<br />12<sup>-րդ</sup> դարէն Ճափոնի մէջ, սկսաւ կառավարել ֆեուտալական ռազմականացուած իշխող դասը՝ սամուրայներու գերատեսչութիւնը։ 1192-ին [[Մինամոթօ-նօ Եորիթոմօ]]ն յաղթելով իր հետ մրցակցող Թայրայ գերդաստանին, նշանակուեցաւ շեոկուն, որով սկիզբ դրուեցաւ [[Քամաքուրայ]] ժամանակաշրջանին։ Անոր մահէն ետք՝ 1199-ին իրական իշխանութիւնը անցաւ իր թողած [[Հոճեոյ]] գերդաստանին։ Քամաքուրայ շեոկունավարութիւնը 1274 եւ [[1281 թուական]]ներուն յաջողութեամբ ետ կը մղէ [[մոնկոլներ]]ու ներխուժումը։ Այդ ժամանակուան պաշտօնական կրօն կը դառնայ զէնը։ Մոնկոլներուն յաղթելէն ետք, ճափոնցի ռազմիկներու միջեւ կը սկսին պառակտիչ պատերազմներ, որուն արդիւնքով Քամաքուրայի ռեժիմն արագ անկում կ'ապրի։ [[1318]]-ին գահակալեցաւ Կօ Տայկօ կայսրը եւ գլխաւոր հրամանատար Աշիքակա Թաքաուճիի աջակցութեամբ ետ վերադարձուց իշխանութիւնը, սակայն [[1336]]-ին կայսեր որդիին հետ իշխանութիւնը չկիսած [[Աշիքակա Թաքաուճի]]ն [[Քեոթօ]]յի մէջ, գահին նստեցրեց կայսր Քեոմիյոյին եւ 1338-ին անոնցմէ ստացաւ շեոկունի տիտղոս։ Արդիւնքին մէջ, Ճափոնի մէջ ստացաւ երկու կայսր եւ երկու շեոկուն, որոնք կատաղի հակամարտութեան մէջ կ'ընհուպէին մինչեւ 1392։ Աշիքակա շեոկունավարութիւնը չկրցաւ վերհսկել մեծ տայմեոյ ֆեոտալներուն, այդիսկ պատճառաւ 1467-ին բռնկեցաւ քաղաքացիական պատերազմ, որով սկիզբ դրուեցաւ խռովութիւններով հարուստ Սենկոքու ժամանակաշրջանին։<br />1543-ին Ճափոնի ափերուն հասան [[Փորթուկալացիներ|փորթուկալացի]] ծովագնացները, իսկ աւելի ուշ՝ ճիզուիթ միսիոներներն ու հոլանտացի վաճառականները։ Դրուեցաւ Ճափոնի եւ [[Արեւմտեան աշխարհ|Արեւմուտքի]] միջեւ առեւտրական եւ մշակութային փոխազդեցութեան սկիզբը։ [[Եւրոպա]]կան տեխնալոգիաներու եւ [[հրազէն]]ի օգնութեամբ [[Օտա Նոպունակա]]ն յաղթեց միւս տայմեոյներուն եւ համարեայ կրցաւ միաւորել երկիրը, սակայն սպաննուեցաւ 1582-ին։ Անոր ժառանգորդը դարձաւ [[Թոյեոթոմի Հիտեյոշի]]ն, ով 1590-ին աւարտին հասցրեց երկրի միաւորման գործը։ Հիտեյոշին երկու անգամ գրաւեցաւ [[Քորէա]]ն, սակայն քորէական եւ չինական զորքերու հասցրած քանի մը պարտութիւններէն ետք ճափոնցիները 1598-ին նահանջեցին Քորէայէն։ Հիտեյեոշիի մահէն ետք Թոքուկաւա Իեյեաշուն ստացաւ քաղաքական ազդեցութիւն եւ ռազմական աջակցութիւն՝ օգտագործելով [[Թոյեոթոմի Հիտեյեոշի]]ի վրայ ունեցած [[Խնամակալութիւն|խնամակալութեան]] իրաւունքը եւ 1603-ին նշանակուելով [[շեոկուն]]։ Ան հիմնադրեց Թոքուկաւայի [[շեոկունավարութիւն]]ը եւ մայրաքաղաքը տեղափոխեցաւ [[Էտօ]] (այսօրուայ [[Թոքիօ]])։ 1639-ին շեոկունավարութիւնը սկսաւ [[Ö³փáÝÇ ÇÝùݳٻÏáõë³óáõÙ|Ճափոնի ինքնամեկուսացման արտաքին քաղաքականութիւնը]], որ տեւեցաւ երկուսուկէս հարիւրամեակ։ Առաջացաւ ազգային մշակութային քոքուկաքու]] շարժումը։
 
[[ԱՄՆ (արեւմտահայերէն)|Միացեալ Նահանգներու]] հետ [[Մեթիւ Ք. Փերի|պայմանագրի]] ստորագրումին հետ, [[1854]] թուականին բացելով իր ծովային սահմանները, Ճափոնի մէջ կը կարգաւորուին ընկերա-տնտեսական զարգացումները։ 1869-ին քաղաքացիական պատերազմի արդիւնքին մէջ, վերացաւ շեոկունավարութիւնը եւ ստեղծուեցաւ կեդրոնացած պետութիւն՝ կայսեր ղեկավարութեամբ։ Որպէս հիմք, վերցնելով արեւմտեան քաղաքական, դատաիրաւական եւ ռազմական համակարգերը, Ճափոնի նախարարներու աշխատակազմը ստեղծեց Գաղտնի խորհուրդ, նախապատրաստեց Մէյճիի սահմանադութիւնը եւ գումարեց [[Ճափոնի խորհրդարան|խորհրդարան]]։ <br />
Վերափոխուած Ճափոնական կայսրութիւնը դարձաւ արդիւնաբերացուած համաշխարհային տերութիւն։ Յաղթանակներ տանելով [[Ճափոնա-չինական պատերազմ (1894-1985)|չին-Ճափոնական]] (1894-1895) եւ [[Ռուս-ճապոնական պատերազմ (1904-1905)|ռուս-ճապոնական պատերազմները]] (1904-1905) Ճափոնը ապահովեց իր գերիշխանութիւնը [[Ճափոնական ծով|Ճափոնական]] եւ [[Դեղին ծով]]երուն մէջ եւ իրեն միացուց [[Քորէա]]ն, [[Թայուան]]ը եւ [[Սախալին]]ի հարաւը։<br />20<sup>-րդ</sup> դարու սկզբին [[Թաշեոյ]]ի կարճ ժողովրդավարական ժամանակաշրջանին փոխարինեցաւ ռազմականացման եւ էքսպանսիոնիզմի աճը։ [[Անթանթ]]ի կողմէն մասնակցելով [[Համաշխարհային Առաջին Պատերազմ (արեւմտահայերէն)|Համաշխարհային Առաջին Պատերազմին]]ին, Ճափոնը ընդլայնեց իր քաղաքական ազդեցութիւնը ու տարածքը։
{{Բազմապատիկ պատկերներ
| գոտի = left/right/center
Տող 148.
| նկարագրություն2 = Հիրոշիմայի մէջ պահպանուած շէնքը
}}
[[1930]]-ականներուն Ճափոնը Չինաստանի հիւսիս-արեւելեան օկուպացուած մասին մէջ կը կառուցէ [[Ման-Չժոու-կօ]] ծովային պետութիւնը։ 1936-ին Ճափոնը համաձայնագիր կը ստորագրէ [[Երրորդ Րայխ|նացիստական Գերմանիոյ]] հետ, իսկ 1941-ին կը միանայ Առանցքի երկիրներուն։ 1937-ին Ճափոնը կը ներխուժէ Չինաստանի միւս տարածքներ եւս, սկսելով երկրորդ չին-Ճափոնական պատերազմը (1937-1945), ինչէն ետք ԱՄՆ-ը անոր կ'ենթարկէ նաֆթային էմպարկօյի։ 1947 Դեկտեմբեր 7ին Ճափոնը կը յարձակի խաղաղովկիանոսեան [[Փերլ Հարպըր]] ռազմակայանի վրայ եւ պատերազմ կը յայտարարէ ԱՄՆ-ին եւ Մեծ Բրիտանիոյ, որուն հետեւանքով ԱՄՆ-ը նոյնպէս կը մտնէ [[Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ (արեւմտահայերէն)|Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմին]]ին մէջ։ Ճափոնական կայսրութիւնը կը գրաւէ [[Հոնքոնկ]]ը, [[Փիլիպիններ]]ն ու [[Մալաեան թերակղզի]]ն, սակայն, 1942-ին [[Կորալեան ծով]]ուն մէջ կրած պարտութիւնը զրկեց անոր ծովուն մէջ ունեցած առաւելութենէն։ 1945-ի Օգոստոս 6-ին եւ 9-ին ԱՄՆ աւիացիոյ իրականացրած Հիրոշիմա եւ Նակասաքի քաղաքներու ատոմային [[Հիրոշիմա եւ Նակասաքի քաղաքներու ատոմային ռմբակոծութիւններ|ռմբակոծութիւններէն]] ետք, Ճափոնը 1945 թ. Սեպտեմբեր 2-ին ստորագրուեցաւ [[Ճափոնի կապիտուլյացիան|կապիտուլյացիայի ակտը]], որով աւարտեցաւ Երկրորդ աշխարհամարտը։
 
1947-ին. Ճափոնը կ'ընդունի նոր խաղաղասիրական [[Ճափոնի սահմանադրութիւնը|սահմանադրութիւն]], որուն մէջ, շեշտը կը դրուի [[Ճափոնի լիպերալ-դեմոկրատական կուսակցութիւն|լիպերալ դեմոկրատիայի]] վրայ։ Դաշնակից երկիրներու կողմէ Ճափոնի օկուպացումն կ'աւարտէ [[Սան-Սթեֆանոյի խաղաղութեան պայմանագիր|Սան-Ստեֆանոյի խաղաղութեան պայմանագրով]], որ ոյժի մէջ կը մտնէ 1952 թ., իսկ 1956 թ. Ճափոնը՝ [[ՄԱԿ]]։ Աւելի ուշ Ճափոնը կը հասնի աննախադէպ տնտեսական աճի՝ տարեկան միջինը 10%, որ տեւեց չորս տասնամակ։ Կը կատարուի Ճափոնական տնտեսական հրաշքը։ 1991-ին տնտեսական աճին կը փոխարինէ ճգնաժամը, որմէ երկիրը կրնայ դուրս գալ միայն 2000-ին<ref name=":0" />
Տող 195.
*1902՝ Անգլեա – Ճափոնական միութեան կնքումը
*1904 – 1905՝ [[Ռուս – Ճափոնական պատերազմը]]։ Ճափոնի յաղթանակը
*1914՝ Ճափոնի մուտքը [[Համաշխարհային Առաջին Պատերազմ (արեւմտահայերէն)|Համաշխարհային Առաջին Պատերազմ]]
*1923՝ [[Ուաշինկթընի Համաժողով]]ը։ Ճափոնական ռազմական նաւատորմի սահմանափակումը
*XX դ. 30 – ականներ՝ Ճափոնի ռազմականացումը
Տող 217.
[[Պատկեր:Pinus densiflora Towada.jpg|մինի|աջից|240px|Ճափոնական սոճի]]
[[Պատկեր:Satellite image of Japan in May 2003.jpg|մինի|206x206px|Ճափոնի տեսքը [[արբանեակ]]էն։|left]]
Ճափոնը ծովային երկիր է, երկրի տարածքի 97%-ը կը գտնուի [[Հոնշու]], [[Հոքայտօ]], [[Քյուշու]] ու [[Սիքոքու]] կղզիներու, իսկ փոքր մասն ալ՝ Րիւքու, [[Ովկիանիա]] եւ այլ կղզեխումբերու վրայ։ Ընդհանուր առմամբ, Ճափոնը կը գտնուի 6852 կղզիներէն բաղկացած Ճափոնական կղզաշարի վրա։ Ճապոնիան դեռեւս տարածքային չլուծված խնդիրներ ունի հարեւան պետութիւններու հետ եւ, մասնաւորապէս՝ [[Ռուսիա]]յէն կը պահանջէ [[1945]] թուականին [[ԽՍՀՄ]] գրաուած չորս՝ [[Իթուրուփ]], [[Քունաշիր]], [[Շիքոթան]] եւ [[Հապոմաի]] կղզիները։ Ճափոնը կը գտնուի [[Խաղաղ Ովկիանոս|խաղաղովկիանոսեան]] գեոսինկլինային գոտիին մէջ, այսպէս կոչուած հրէ օղակին մէջ, ատորմով ալ պայմանաւորուած է [[Երկրաշարժ (արեւմտահայերէն)|երկրաշարժերուերկրաշարժ]]երու յաճախականութիւնը։ Առանձնապէս մեծ աւերածութիւններ եւ մարդկային զոհեր պատճառած են 1903, 1923, 1994 թուականներու երկրաշարժերը։
 
Ճափոնական կղզիներու [[հիւսիս]]էն [[հարաւ]] գրեթէ 3500 քմ ձգուածութունը կ'անդրադառնայ երկրի կլիմայական պայմաններու վրայ։ Այն գերազանցապէս [[մուսոն]]ային է, յաճախակի են արեւադարձային [[փոթորիկ]]ները՝ [[թայֆուններ]]ն ու [[ցունամի]]ները, որոնք զգալի վնաս կը պատճառեն տնտեսութեան։ Ճափոնական կղզիներու ամբողջ տարածքի գրեթէ 3/4-ը կը զբաղեցնեն խիտ [[անտառ]]ներով ծածկուած բարձրաբերձ երիտասարդ լեռները, ուր դեռ շարունակուած է [[լեռնակազմութիւն]]ը։ Ամենաբարձրը [[Ֆուճիյամա]] գործող հրաբուխն է, որ Ճափոնցիներու սրբազան լեռն է եւ անոր բարձրութիւնը կը կազմէ 3776 մ։ <br />Ոչ մեծ դաշտավայրերը կը գտնուին ափամերձ շրջաններուն մէջ։ Ամենաընդարձակը Քոնդոյի դաշտավայրն է, ուր կը գտնուի երկրի մայրաքաղաք Թոքիօն։ Ընդերքում կան օգտակար հանածոներ, սակայն ատոնց պաշարները մեծ չեն։ Երկիրը համեմատաբար հարուստ է քարածուխով, պղինձով, կան տիտանի, մանկանի, երկաթի, ուրանի, ծծումբի պաշարներ։
Տող 236.
 
Թոքիոն կը գտնուի Հոնշու կղզիի հարաւարեւելքի մէջ Էտոկաւա, Արակաւա, Սումիտա, Թամա գետերու գետաբերանին մէջ՝ Խաղաղ ովկիանոսի Թոքիոյի ծոցի ափին, Քանթօ հարթավայրին մէջ։ Կլիման մերձարեւադարձային, մուսոնային է։
[[Յունուար]]ի միջին ջերմաստիճանը 3.1&nbsp;°C է, [[Օգոստոս (արեւմտահայերէն)|Օգոստոսինը]]՝ինը՝ 25.6&nbsp;°C, տարեկան տեղումներու միջին քանակը՝ 1343 մմ։ Յաճախակի են թայֆուններն ու երկրաշարժերը. վերջինը (1923 )՝ 8.3 բալլ ուժգնութեամբ, խլած է 142 հզ մարդու կեանք։
 
Մեծ Տոքիոն (Թոքիո-թօ) Ճափոնի վարչական պրեֆեկտուրաներէն է՝ Թոքիոյի մայրաքաղաքային պրեֆեկտուրան, եւ բացի Հոնշու կղզիի հարաւարեւելեան մասէն՝ կազմուած է 23 վարչական շրջաններէ, 26 առանձին քաղաքներէ, 7 աւանային համայնքներէ, 8 գիւղէ, Իճու եւ Օկասաւարա կղզիներէ։
Տող 251.
Ճափոնի մշակութային կարեւորագոյն կենտրոններէն մայրաքաղաքին մէջ են գիտութիւններու եւ արուեստներու ակադեմիաները, Թոքիոյի համալսարանը (հիմնադրուած է 1887-ին), բազմաթիւ բուհեր, գիտահետազոտական հիմնարկները, տարրալուծարաններ եւ կեդրոններ, գրադարաններ, թատրոններ, աւելի քան 30 թանգարան (Թեներու պատկերասրահը, Պրիճսթըն գեղարուեստի, Ժամանակակէն արուեստի ազգային, Թոքիոյի ազգային, արուեստներու, գեղագրութեան թանգարանները, «Մետրոպոլիտեն ֆեսթիվալ հոլը» եւ այլն), համերգասրահներ եւ թատրոններ։
Թոքիոյի մէջ սակաւ կանաչապատ տարածքները, իսկ կեդրոնը կառուցապատուած է քարէ, աղիւսէ շէնքերով ու երկաթբետոնէ երկնաքերներով։ Քաղաքը բաղկացած է երկու մեծ մասերէ՝ Եամանոթի (բլրային) եւ Սութամաթի (ցածրադիր)։
Բնակելի թաղամասերը կառուցուած են 2 անգամ. 1923-ի [[Սեպտեմբեր (արեւմտահայերէն)|Սեպտեմբեր]] 1-ին քաղաքի գրեթէ կէսը աւերուած է երկրաշարժէն, իսկ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ բազմիցս ենթարկուած է (1944-45) ամերիկեան աւիացիոյ ռմբակոծութիւններուն։
 
Թոքիոյի պատմական կեդրոնը Նիհոմբասի շրջանն է, ուր պահպանուած են կայսերական պալատի համալիրը (մօտ 1600., վերականգնուած է XIX դարու վերջին-XX դարու սկզբին), Ռիքոշէն երկրապատկերային զբոսայգին (XVII դարիու վերջ – XVIII դարու սկիզբ), սինթոիստական Տոսյեգու (ժամանակակէն տեսքը ստացած է XVII դարում եւ Մեյգի (XIX դարու վերջ), պուտտայական Քաննոն (հիմնադրուած է XVII դարուն, վերականգնուած՝ XX դարուն) տաճարները եւ ճարտարապետական այլ յուշարձաններ։
Տող 355.
Ճափոնցիներու տնային կենցաղը շատ բանով կը տարբերի եւրոպականէն։ Օրինակ՝ ճափոնական տուներուն մէջ կահոյք գրեթէ չկայ, հատակին փռուած են բրինձի ծղոտէն գործուած [[խսիր]]ներ, տուն մտնելէն կոշիկները կը հանեն ու կը դնեն դրան շեմին, իսկ ներսը՝ խսիրներու վրայ կը քայլեն գուլպաներով։ Ի տարբերութիւն եւրոպացիներու՝ ճափոնցիները կը ճաշեն յատակին նստած, յատակին ալ անկողին կը պահեն։
 
Թեպետ ճափոնական քաղաքներուն մէջ շատ են [[եւրոպական խոհանոց]] ունեցող [[ճաշարան]]ները, ճափոնցիներու համար հիմնական սնունդ կը հանդիսանայ իրենց [[Ճափոնական խոհանոց|աւանդական կերակուրը]]՝ անալի եփած բրինձը, որ կ'ուտեն թասիկներէն՝ ձողիկներով։ Հիմնական ուտելիքներէն են նաեւ աղ դրած բանջարեղէնը ու ձկնեղէնը, ծովամթերքէն պատրաստած տարբեր ուտեստները։ [[Ճափոնական խոհանոց]]էն համաշխարհային ճանաչում ստացած է [[Սուշի (արեւմտահայերէն)|սուշինսուշի]]։ն։ Ի դէպ՝ ձկան որսով Ճափոնը աշխարհին մէջ, կը զբաղեցնէ առաջին տեղերէն մէկը։ Ճափոնական խոհանոցի յայտնի աւանդոյթներէն է [[Ճապոնական թէյի արարողութիւն|թէյ խմելու արարողութիւնը]]։ Ճափոնական [[ոգելէն խմիչքներ]]էն յայտնի է [[Բրինձ (արեւմտահայերէն)|բրնձէն]] թորած օղին՝ [[սաքէ]]ն։
 
Ճափոնի մէջ «ինեմուրի»-ն արտօնուած է: Ինեմուրի կը նշանակէ` «գտնուած տեղը քունի անցնիլ»: Իսկ Ճափոնի մէջ ամէնուրեք ինեմուրին վարձատրութիւն նկատուած է գործը աւարտին հասցնելու ձգտող բոլոր պաշտօնեաներուն համար:
Տող 400.
| [[Յուլիս]]ի երրորդ [[երկուշաբթի]]ն || [[Ծով]]ու օր
|-
| [[Սեպտեմբեր (արեւմտահայերէն)|Սեպտեմբերի]]ի երրորդ [[երկուշաբթի]]ն || Աւագներին մեծարելու օր
|-
| [[Սեպտեմբեր 23]]-ին մօտ Ճշգրիտ օրը կը յայտարարէ նախարարներու աշխատակազմը նախորդ տարուան Փետրուարի սկզբին</ref> || Աշնանային [[գիշերահաւասար]]ի օր
|-
| [[Հոկտեմբեր (արեւմտահայերէն)|Հոկտեմբերի]]ի երկրորդ [[երկուշաբթի]]ն || Ֆիզմշակոյթի օր
|-
| [[Նոյեմբեր 3]] || Մշակոյթի օր
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Ճափոն» էջէն