«Նշենի» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
Չ removed: (արեւմտահայերէն) (19) using AWB |
|||
Տող 29.
}}
'''Նշենի''' ({{lang-la|''Prunus dulcis''}}), կը պատկանի [[վարդազգիներ
== Կենսաբանական Նկարագիր ==
Տող 36.
Կը դիմանայ մինչեւ -25 C ցրտահարութիւններուն։ Կը ծաղկի վաղ գարնան՝ նախքան տերեւներու ծաղկիլը։
Ծաղիկը կ'արտադրէ [[նեքթար]], [[մեղու
Կը պտղաբերէ 4-5-րդ տարիէն մինչեւ 35-55 տարեկանը, կեանքի տեւողութիւնը 130-150 տարի է։ Պտուղը կորիզապտուղ է, որ իր սննդային արժէքով մօտ է ընկոյզին։
[[Հայաստանի բնութիւն|Հայաստանի բնութեան]] մէջ բնաշխարհիկ է գարնան մեծ կարմիր ծաղիկներով 30-40 օր զարդարուող Նաիրեան տեսակը։ Մշակութեան մէջ տարածուած է նշենի սուորականը (Amygdalus communis), որ ունի նաեւ հողապաշտպան նշանակութիւն, ծաղիկները՝ [[ճերմակ գոյն
===== Տեսակի Ներսը կը բաժնուին 2 խումբի =====
Տող 46.
== Տարածում ==
Առաջին անգամ յայտնաբերուած է [[Մերձաւոր Արեւելք]]ի մէջ, եւ հարակէն տարածքներուն մէջ, այդ թիւին մէջ, [[Միջերկրական Ասիա|Միջերկրական]] եւ [[Կեդրոնական Ասիա|Կեդրոնական Ասիոյ]] մէջ։ Այս շրջաններուն մէջ՝ նուշը մշակած են դեռ հինէն Ք.Ա.: Այժմ ամենաշատ մշակող երկրներներն են՝ [[Միջերկրածովեան Չինաստան]]ը, [[Միացեալ Նահանգներ]]ը ([[Քալիֆորնիա]]), [[Կեդրոնական Ասիա]]ն եւ [[Արեւմտեան Տեան Շան]]ը, Նիւ Յորքի մէջ,<ref name=rhs>{{cite book |last=Griffiths |first=Mark D. |author2=Anthony Julian Huxley |title=The New Royal Horticultural Society dictionary of gardening |publisher=Macmillan Press |location=London |year=1992 |isbn=0-333-47494-5}}</ref> [[Ղրիմ
== Աճման Ընթացք ==
Նուշի կ'աճի քարքարոտ եւ աւազոտ լեռներուն վրայ, մօտաւորապէս 800 մինչեւ 1600 մ. ծովու մակարդակիւ, կը նախընտրէ [[կալցում
{{Բազմապատիկ պատկերներ
| գոտի = center
Տող 84.
== Հետաքրքիր փաստեր ==
Արաբ բժիշկները նուշը համարած են բուժիչ բոյս։ [[Իբն Մասսու
[[Հայաստան
{{քաղվածք|«Եթէ թաց նուշը ուտեն կճեպի հետ, շատ կ'օգնէ լինտերու ու բերանի խոռոչի հիւանդութիւններու դեպքին մէջ եւ կը նուազեցնէ ջերմութիւնը։ Թաց նուշը գիրցուցած է մարմինը։ Նուշը օգտակար է չոր հազի, արիւնաթքութեան, միզապարկի եւ աղիներու հիւանդութիւններու դէպքին մէջ։ Կը մաքրէ կուրծքը եւ կը հանգստացնէ միզելու ժամանակ առաջացած մրմռոցը։ Շաքարի հետ ուտելու դեպքին մէջ, կ'առատացնէ սերմնարտադրութիւնը, ինչպէս նաեւ օգտակար է թոքերու համար։ Բոուած նուշ ուտելը՝ օգտակար է ստամոքսի համար, բայց դանդաղ է մարսուելու։ Նուշի իւղը կ'օգնէ ականջի ցաւի դէպքին մէջ, իսկ բնափայտը՝ օժտուած է այն բոլոր յատկութիւններով, ինչ պտուղը։ Նուշի վնասակար ներգործութիւնը կը չեզոքացնէ շաքարը, ինչպէս նաև` թթու միրգերու օշարակը։ Դառը նուշի լաւագոյն տեսակը մեծ եւ իւղոտ կ'ըլլայ։ Մաշկին քսելու դէպքին մէջ, կը վերացնեն պեպենները, կ'օգնէ եղնջատենդի եւ էկզեմայի ապաքինմանը»։
}}
Տող 93.
Կը պարունակէ 0,5-0,8 տոկոս եթերային իւղեր, 4,7 տոկոս ջուր, 22 տոկոս սպիտակուցներ, 1 տոկոս օսլայ, 4 տոկոս շաքարներ, 3 տոկոս բուսախեժ, 6 տոկոս բջջանիւթ, 5 տոկոս մոխիր, 45-60 տոկոս ճարպ, որուն մէջ կան գլիցերիդներ՝ օլեինի (80 տոկոս), լինոլի (15 տոկոս), կճեպին մէջ՝ լինոլենի եւ միրիստինի։
Դառը սերմերը կը պարունակեն 3,5-4 տոկոս ալքալոիտ ամիկտալին, որուն տրոհման ժամանակ կ'առաջանայ [[
Հետաքրքիր է նուշի համաշխարհային արտադրութեան դինամիկան. [[1985]]-[[2009]] թուականներուն ինկած ժամանակաշրջանին՝ ան աճած է ճիշտ երկու անգամ, ըստ որուն, կէսը արտադրուած է [[
Նուշի ցուցանիշները կը գերազանցեն իւղալի [[կաթնաշոռ]]ը, [[պնտուկ]]ը, [[գազար]]ը, [[բազուկ]]ը եւ այլն։ Մէկ այլ ուսումնասիրութեամբ նուշը կը դասուի՝ սելէն պարունակող հինգ լաւագոյն մթերքներու շարքին, եթէ աւելանենք, որ նուշը կը պարունակէ բաւարար քանակութեամբ կենսանիւթեր ապա կարելի է ենթադրել, որ ան կը դիտուի իբրեւ քոէնզիմ յատկութիւն ունեցող նիւթ։ Յիշենք պատմական փաստը, երբ [[20-րդ դար]]ու 80-ականներէն [[Ճաբոն]]ի միկատոյի հրամանով՝ բնակչութիւնը կ'ընդունի՝ «Քոէնզիմ -10», որ կ'արտադուի ջրիմուռներէն եւ կը համարուի լաւագոյն հակաօքսիդանտ։
Տող 108.
| Երկիր || style="text-align:right;"| Արտադրութիւն<br><small>(մլն. թօն)
|-
| [[Պատկեր:Flag of the U.S..svg|22px]] [[
|-
| [[Պատկեր:Flag of Australia.svg|22px]] [[Աւստրալիա]] || style="text-align:right;"| 0.16
Տող 116.
| [[Պատկեր:Flag of Morocco.svg|22px]] [[Մարոք]] || style="text-align:right;"| 0.10
|-
| [[Պատկեր:Flag of Iran.svg|22px]] [[
|-
!'''Աշխարհ''' !! style="text-align:right;"| '''2.92'''
Տող 123.
== Դասաբաշխութիւն ==
Տեսակը կը մտնէ [[
== Ծանօթագրութիւններ ==
|