Ուիքիփետիա

«Վատիկան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
No edit summary
Չ removed: (արեւմտահայերէն) (8) using AWB
Տող 91.
|calling_code = +39
}}
'''Վատիկան''', պաշտօնապէս՝ '''Վատիկան քաղաք-պետութիւն''' ({{lang-it|Stato della Città del Vaticano}}), պապական [[քաղաք-պետութիւն]] [[Իտալիա (արեւմտահայերէն)|Իտալիոյ]] մայրաքաղաք [[Հռոմ (արեւմտահայերէն)|Հռոմի]]ի արեւմտեան մասին վժմէջ՝ Մոնթէ Վատիկանօ բլուրին վրայ։ Տարածքով ամենափոքր [[պետութիւն]]ն է (44 հա)։ Մշտական բնակչութիւնը կը կազմէ շուրջ 800 մարդ, ներառեալ վատիկանական հպատակութեան 400 անդամներուն։
 
Վատիկանը կը հանդիսանայ [[Կաթողիկէ]] [[եկեղեցի|եկեղեցւոյ]] գլուխ կանգնած Հռոմի պապի նստավայրը, ինչպէս նաեւ կաթողիկէ միջազգային կեդրոնը։ Պետութեան կարգավիճակը վերջնականօրէն հաստատուած է [[1929]] թուականին յատուկ հրովարտակով։
 
== Պատմութիւն ==
Անուանումը (իտալերէն՝ Vaticano) յառաջացած է [[Տիպեր]] [[գետ (արեւմտահայերէն)|գետ]]ի ափին գտնուող համանուն բլուրէն (լատիներէն՝ Mons Vaticanus, իտալերէն՝ Monte Vaticano)։ Այդ բլուրի վրայ վաղ միջնադարուն կառուցուած է պալատ մը, որ [[14րդ դար]]ու վերջէն դարձած է կաթողիկէ եկեղեցւոյ գլուխ կանգնած Հռոմի պապի մշտական նստավայրը։ Իտալիոյ վերամիաւորումէն եւ Հռոմը իրեն միանալէ ([[1870]]) ետք վերջ դրուեցաւ Հռոմի պապի աշխարհիկ իշխանութեան։ Պապը չճանչեցաւ միաւորուած իտալական պետութիւնը, որուն հետեւանքով «Սուրբ աթոռի» եւ Իտալիոյ կառավարութեան միջեւ վիճաբանութիւններ ծագեցան։ Ծագած տարաձայնութիւնները վերացուեցան [[1929]] թուականին՝ Լաթերանեան պայմանագիրերով, որուն համաձայն կազմուեցաւ Վատիկան պետութիւնը իր այժմեան սահմաններով։
 
Վատիկանը իտալերէն պաշտօնապէս կը կոչուի Stato della Città del Vaticano, որ բառացի կը նշանակէ «Վատիկան քաղաքի պետութիւն»։
 
== Պետական Կարգ ==
[[Պատկեր:Pope Francis in March 2013.jpg|150px|մինի|ձախից|Ներկայիս [[Հռոմի պապ (արեւմտահայերէն)|Հռոմի պապ]] [[Ֆրանչիսկոս (Հռոմի պապ)|Ֆրանչիսկոսը]]]]
Պապին ցմահ կ'ընտրէ կոնկլաւը (քարտինալներու հաւաքը)՝ փակ գաղտնի քուէարկութեամբ։ Պապին կ'ենթարկուին Վատիկանի բոլոր հաստատութիւնները, որոնց ղեկավարները անոր կողմէ նշանակուած քարտինալներ են։ Պետութեան ղեկավարը կը հրապարակէ օրէնքներ, նաեւ բարձրագոյն դատաւորն է։
 
Տող 109.
 
== Տնտեսութիւն ==
Պետութեան տնտեսական հիմքը կը հանդիսանան կապիտալ ներդրումներէն ստացուող եկամուտներն ու հաւատացեալներու նուիրատուութիւնները։ Վատիկանը աշխարհի մեծագոյն բաժնետէրերէն է եւ խոշոր կապիտալ ունի՝ ներդրած շատ երկիրներու մէջ, ինչպէս՝ [[Իտալիա (արեւմտահայերէն)|Իտալիոյ]], [[Զուիցերիա|Զուիցերիոյ]], [[ԱՄՆ (արեւմտահայերէն)|ԱՄՆու]]ու մէջ։ Չափազանց եկամտաբեր է նաեւ միջազգային զբօսաշրջութիւնը, որուն զարգացումը մշտապէս կը գտնուի պետութեան ուշադրութեան կեդրոնը։
 
== Մշակոյթ ==
[[Պատկեր:St Peter's Square, Vatican City - April 2007.jpg|260px|մինի|[[Հռոմի Սուրբ Պետրոս տաճար (արեւմտահայերէն)|Հռոմի Սուրբ Պետրոս տաճար]]]]
Այստեղ կը գտնուի աշխարհի ամենամեծ կաթողիկէ եկեղեցին՝ Սուրբ Պետրոսի տաճարը։ Սուրբ Պետրոս տաճարի հիւսիսային պատի խորշին մէջ տեղադրուած է Սուրբ [[Գրիգոր Լուսաւորիչ]]ի արձանը, իսկ մերձակայ հրապարակներէն մէկը 2008 թուականին կոչուած է իր անունով։ Վատիկանի երկրորդ մեծ տաճարը Սիքստինեան մատուռն է։ Վատիկանը ունի [[Եւրոպա]]յի ամենահզօր [[ռատիօ]]կայաններէն մէկը, որ հաղորդումներ կը սփռէ բազմաթիւ լեզուներով, ինչպէս՝ նաեւ [[հայերէն]]։ Այդ պետութիւնը աշխարհի տարբեր երկիրներու մէջ աւելի քան 50 լեզուով կը հրատարակէ 1600 թերթ ու ամսագիր։
 
== Ճարտարապետութիւն ==
Հարուստ է ճարտարապետական [[յուշարձան]]ներով՝ կերտուած Վերածնունդի մեծագոյն վարպետներու մտայղացմամբ՝ [[Ռաֆայէլ Սանթի]], [[Միքելանճելօ]], [[Լորենցօ Պերնինի|Պեռնինի]]։ Կեդրոնը Պապական պալատն է եւ [[Հռոմի Սուրբ Պետրոս տաճար (արեւմտահայերէն)|Հռոմի Սուրբ Պետրոս տաճար]]ը՝ կառուցուած Սուրբ Պետրոս [[առաքեալ]]ի դամբարանի վրայ։
 
== Արտաքին Յղումներ ==
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Վատիկան» էջէն