«Քոսութիւն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Քոսութիւնը''' (scabies) մորթային զօրաւոր փոխանցիկ [[հիւանդութիւն]] մըն է<ref>{{cite book|last=Gates|first=Robert H.|title=Infectious disease secrets|year=2003|publisher=Elsevier, Hanley Belfus|location=Philadelphia|isbn=978-1-56053-543-0|pages=355|url=https://books.google.am/?id=hYdw4vnanR0C&pg=PA355|edition=2.}}</ref>, որ կը յատկանշուի շատ ուժգին [[Քերուըտուք|քերուըտուքովքերուըտուք]]ով: Տիզ կոչուած մակաբոյծի մը վարակումով կը յառաջանայ քոսոտութիւնը:

# Տիզը անտեսանելի է պարզ աչքով: Ան կը նշմարուի միայն [[Մանրադիտակ (արեւմտահայերէն)|մանրադիտակովմանրադիտակ]]ով:

# Տիզերը խումբով կը տեղաւորուին [[Եղունգ (արեւմտահայերէն)|եղունգներունեղունգ]]ներուն, [[Պորտ|պորտինպորտ]]ին եւ [[Մորթ|մորթիմորթ]]ի ծալքերուն մէջ:

# Էգ տիզն է, որ կը վարակէ եւ բոյն կը շինէ մարդու [[Մորթ|մորթինմորթ]]ին մէջ:

# Տիզը կ՛ապրի հիւրընկալ [[Մորթ|մորթինմորթ]]ին վրայ միայն 24-36 ժամ:

[[Շուներ (արեւմտահայերէն)|Շուներ]] եւ [[Կատուներ (արեւմտահայերէն)|կատուներ]] կը վարակուին քոսութեամբ, բայց` տարբեր տեսակ տիզ-մակաբոյծներով: Հետեւաբար [[Շուն (արեւմտահայերէն)|շուներուշուն]]երու եւ [[Կատուներ (արեւմտահայերէն)|կատուներուկատուներ]]ու քոսութիւնը փոխանցիկ չէ մարդոց:

Տիզը կը մխրճուի [[Մորթ|մորթինմորթ]]ին մէջ եւ հոն կը տեղաւորէ իր հաւկիթները, որոնք վարակուող անհատին մօտ կը զարգացնեն զգայունացում [[Մակաբուծութիւն|մակաբոյծի]] սպիտակուցներուն դէմ: Այս զգայունացումը կը յառաջացնէ [[քերուըտուք]]: Քոսութեան թխսաւորումը կը տեւէ մօտաւորապէս 6-8 շաբաթ:

Քոսոտութեան առաջին ախտանշանը զօրաւոր եւ մնայուն [[Քերուըտուք|քերուըտուքնքերուըտուք]]ն է, որ կը սկսի անյայտօրէն եւ առանց ազդանշանի, մարմնի զանազան բաժիններուն վրայ: Հիւանդը կը հակազդէ [[Քերուըտուք|քերուըտուքիքերուըտուք]]ի զգացումին` քերելով [[Մորթ|մորթինմորթ]]ին որոշ մէկ բաժինը:

Քերուըտուքին հետ կամ քանի մը օրեր ետք մարմնի զանազան բաժիններուն վրայ կը յայտնուին կարմրագոյն կամ սրճագոյն պզտիկ թելանման բշտիկաւոր բարձրութիւններ` 2-6 մմ երկարութեամբ, որոնք յաճախ շատ դժուարութեամբ կը նշմարուին: Այս վէրքերը նախ կը յայտնուին [[Մատներ (արեւմտահայերէն)|մատներումատներ]]ու միջեւ եւ ետքը` դաստակին եւ անութներուն վրայ, [[Արմուկ|արմուկինարմուկ]]ին ետեւը, [[Ծունկ (արեւմտահայերէն)|ծունկինծունկ]]ին վրայ, [[Ոտք (արեւմտահայերէն)|ոտքինոտք]]ին ետեւը եւ կողմերը, փորի ամբողջ շրջապատը, [[Պորտ|պորտինպորտ]]ին շուրջը, կրծքապտուկներուն վրայ եւ շուրջը, արտաքին սեռային օրկաններու շուրջը եւ յետոյքին վրայ:

Քոսութեան տիզը անձէ անձ կը փոխանցուի ուղղակի դպչելով. այսինքն վարակումը կը յառաջանայ, երբ քոսոտ անձի մը մարմինը հպի առողջ մարդու մը մարմնին: Վարակուած անձի մը մորթին տիզերը կը փոխանցուին առողջ անձին, եւ կը պատահի վարակումը: Տեսնուած է, որ վարակուած անհատի մը անկողինը կրնայ փոխանցման միջոց ծառայել: Սակայն սեռային յարաբերութիւնը նկատուած է քոսութեան փոխանցման հիմնական պատճառներէն մէկը: Վարակուած անձը կրնայ փոխանցել [[Հիւանդութիւն|հիւանդութիւնըհիւանդութիւն]]ը առողջ անհատի մը, մինչեւ այն ատեն որ ինք չէ դարմանուած եւ մինչեւ 24 ժամ իր դարմանումէն ետք:

Քոսութիւնը տարածուած [[հիւանդութիւն]] մըն է բոլոր [[Երկիր (արեւմտահայերէն)|երկիրներուներկիր]]ներուն մէջ: Անիկա շուտով կրնայ համաշխարհային համաճարակ մը դառնալ: Քոսութիւնը [[Համաճարակ (արեւմտահայերէն)|համաճարակիհամաճարակ]]ի ձեւով կը յայտնուի խիտ հաւաքականութիւններու մէջ, օրինակ` մանկամսուրներու, [[Դպրոց (արեւմտահայերէն)|դպրոցներուդպրոց]]ներու, [[Բանտ (արեւմտահայերէն)|բանտերուբանտ]]երու, [[Բանակ (արեւմտահայերէն)|բանակիբանակ]]ի, [[Ծերանոց (արեւմտահայերէն)|ծերանոցներուծերանոց]]ներու եւ անտուններու կեդրոններուն մէջ:

Քոսութեան ախտաճանաչումը կը կատարուի ընդհանրապէս մորթաբուժի (dermatologist) պարզ քննութեամբ` տեսնելով [[Մորթ|մորթինմորթ]]ին վրայ քոսութեան իւրայատուկ ախտանշան բշտիկները: Սակայն մորթաբուժը երբեմն կը հարկադրուի յայտնաբերել տիզը [[Մանրադիտակ (արեւմտահայերէն)|մանրադիտակայինմանրադիտակ]]ային քննութեամբ:

# Ծածկել ամբողջ մարմինը, [[Գլուխ (արեւմտահայերէն)|գլուխէնգլուխ]]էն մինչեւ ներբանները, ներառեալ` սեռական արտաքին օրկանները եւ յետոյքը յատուկ հակաքոսութեան օծանով մը:

# Պահել [[Օծանելիք (արեւմտահայերէն)|օծանը]] մարմնին վրայ լրիւ 12 ժամ:

# Լոգնալ գաղջ [[Ջուր (արեւմտահայերէն)|ջուրովջուր]]ով եւ [[Օճառ (արեւմտահայերէն)|օճառովօճառ]]ով:

# Տաք [[Ջուր (արեւմտահայերէն)|ջուրովջուր]]ով եւ [[Օճառ (արեւմտահայերէն)|օճառովօճառ]]ով լուալ հիւանդին անկողինի ծածկոցը, բարձի երեսը, անձեռոցը եւ հագուստները:

Քոսութենէ տառապող անձը կրնայ ունենալ [[Մորթ|մորթայինմորթ]]ային երկրորդական վէրքեր եւ բորբոքումներ, եթէ ան շարունակ քերէ քոսութեան վէրքերը: Այս պարագային հակաբորբոքումի դեղեր պարտադիր կը դառնան:

{{Ծնթ․ցանկ}}