|
1300–1321-ին Անիին այստեղ գաղթած հայերը հիմնադրած են իրենց թաղամասը՝ Ս. Յակոբ եկեղեցիով։ Ակնին եղած է նաեւ Անի անունով բերդ։ ԺԶ դարի սկիզբին Ակնը գրաւեցին թուրքերը։ 1880-ին Ակն ուներ շուրջ 10 հազար բնակիչ, որուն մօտ 5500ը՝ հայեր։ Տուները քարաշէն էին, 2- 4 յարկանի։ Քաղաքը մաքուր էր, բարեկարգ, սալահատակուած փողոցներով։ Ակնցիք վարպետ արհեստաւորներ եւ առեւտրականներ էին։
XIXԺԹ դ.դարի վերջերիվերջերը ԱկնինԱկնի մէջ կը գործէին երկսեռ դպրոցներ (ՆարեկյանՆարեկեան եւ ՆերսեսյանՆերսեսեան), եկեղեցիներ (Ս. ԱստվածածինԱստուածածին ևեւ Ս. ԳևորգԳեւորգ), ազգային ընկերութիւններ (Ազգասիրական, Ուսումնասիրական, ԱրամյանԱրամեան ևեւ ՆարեկյանՆարեկեան)։ 1870-ին ԱկնինԱկնի մէջ լույս են տեսնուած «Ծաղիկ», «Եփրատ», «Մտրակ» թերթերը։ [[1873]]-ին այստեղ ներկայացուած է «Սուրբ Մեծն ՆերսեսՆերսէս» պիեսը։բիեսը։
1896-ի սեպտ. 3-4-ին Սեպտեմբեր 1896ին թուրք հրոսակները հարձակուեցանկը յարձակին Ակնի վրայ, իսկ քրդերը՝քիւրտերը՝ շրջակաշրջակայ հայ գիւղերու (Լիճք, ԲինկյանԲինկեան, Զմարա, Կասմա, Ապուչեխ, Կամարակապ եւ այլնեւայլն) վրայ, կոտորեցին բնակիչներուն, կողոպտեցին ու հրդեհեցին տները։տուները։ Ականատեսի վկայութեամբ, զոհերուն թիւը հասաւ 3000-ի։ ՀետագաՀետագայ երկու տասնամեակ հայերը վերաշինեցին քաղաքը, Ակնին մէջ նորեննորէն կեանքն աշխուժացավ։աշխուժացաւ։
Մեծ եղեռնին Ակնը եւ շրջակայ գիւղերը դատարկուեցան հայերունհայերէն, որոնց մեծ մասը շուտով զոհ գնաց գաղթի ճանապարհին։
Ակնցիները տուելտուած են գրչի ու մտքի բազմաթիւ ականաւոր մշակներ՝ բժիշկներ եւ ուսուցիչներ, արուեստագետներարուեստագէտներ, իրաուաբաններիրաւաբաններ, ազգային եւ հոգեւոր գործիչներ։ ԱկնինԱկնէն ենկը սերինսեռին [[Արփիար Արփիարյան|Արփիար Արփիարեան]]ը, [[Միսակ Մեծարենց|Միսաք Մեծարենց]]ը, [[Գրիգոր Զոհրապ]]ը, [[ՍիամանթոնՍիամանտո|Սիամանթօն]], [[Արշակ Չոպանյան|Արշակ Չոպանեան]]ը, [[Մինաս Չերազ]]ը, Ն. Գալանտերյանը։Գալանտերեանը։
Ակնը մօտ 200 տարի ամիրաեական նշանաւոր գերդաստաններ է տուած Կ. [[Պոլս]]ին և [[Զմյուռնիա]]յին (Տատյան, Ճեգայիրլյան և ուրիշներ)։
|
