«Ակն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Ակն''' (այժմ՝ Քեմալիէ, թուրք.՝ Kemaliye): Ակն քաղաքը կւկը գտնուի Արեւմտեան [[Հայաստան]]ի մէջ, այժմ՝ [[Թուրքիա|Թուրքիոյ]] Հանրապետութեան կեդրոնական մասին, [[Երզնկա]] նահանգինահանգին մէջ, Արեւմտեան [[Եփրատ]] (Գարասու) գետի աջ ափին։

Անցեալին եղած է [[Խարբերդ]] վիլայէթի կազմին մէջ։ [[Ակն]]ը կը գտնուի [[Տավրոսեան]] եւ [[Անտիտավրոսեան]] լեռնաշղթաներու միջեւ, ծառազարդ դաշտավայրինդաշտավայրի մէջ, բարձր աւելի քան 1000 մ։մ.։

Ակնը հիմնած են [[Սեբաստիա]] տեղափոխուած [[ԱրծրունիներԱրծրունի]]ըները 1022-ին: Սկզբիը կոչուած է [[Մարընտուն]]իկ։ Ակն անունը հաւանաբար ծագած է քաղաքի մէջտեղ հոսող Ակնաղբիւրի անունէն։ ԺԱ դարուն Արծրունիներն Ակնին մէջ կառուցած են [[Նարեկա վանք|Նարեկայ]] (Ռշտունիքի Նարեկայ վանքի անունով), իսկ աւելի ուշ՝ Սուրբ Նշան վանքըվանք (Վասպուրականի Վարագայ Սուրբ Նշան վանքի անունով)։

1300–1321-ին Անիէն այստեղ գաղթած հայերը հիմնադրած են իրենց թաղամասը՝ Ս. Յակոբ եկեղեցիով։ Ակնի մէջ եղած է նաեւ Անի անունով բերդ մը: ԺԶ դարիդարու սկիզբին Ակնը կը գրաւուի թուրքերու կողմէ։ 1880-ին Ակն ունէր շուրջ 10 հազար բնակիչ, որուն մօտ 5500ը հայեր էին։ Տուները քարաշէն էին, 2-4 յարկանի։ Քաղաքը մաքուր էր, բարեկարգ, սալահատակուած փողոցներով։ Ակնցիք վարպետ արհեստաւորներ եւ առեւտրականներ էին։

ԺԹ դարի վերջերը Ակնի մէջ կը գործէին երկսեռ դպրոցներ՝ (Նարեկեան եւ Ներսեսեան), եկեղեցիներ՝ (Ս. Աստուածածին եւ Ս. ԳեւորգԳէորգ), ազգային ընկերութիւններ՝ (Ազգասիրական, Ուսումնասիրական, Արամեան եւ Նարեկեան)։ 1870-ին Ակնի մէջ լոյս տեսած են՝ «Ծաղիկ», «Եփրատ», «Մտրակ» թերթերը։ [[1873]]-ին այդտեղ ներկայացուած է «Սուրբ Մեծն Ներսէս» բիէսը։

3-4 Սեպտեմբեր, 1896ին թուրք հրոսակները կը յարձակին Ակնի վրայ, իսկ քիւրտերը՝ շրջակայ հայ գիւղերու՝գիւղերուն վրայ՝ (Լիճք, Բինկեան, Զմարա, Կասմա, ԱպուչեխԱպուշեխ, Կամարակապ եւ այլնայլ գիւղորգիւղեր) վրայ, կը կոտորեն բնակիչներուն, կը կողոպտեն ու կը հրդեհեն տուները։ Ականատեսի վկայութեամբ, զոհերուն թիւը կը հասնի 3000-ի։ Հետագայ երկու տասնամեակներուն հայերը կը վերաշինեն քաղաքը: ԱկնինԱկնի մէջ կեանքը նորէն կ՛աշխուժանայ։

Ակնցիները տուած են գրչի ու մտքի բազմաթիւ ականաւոր մշակներ, բժիշկներ, ուսուցիչներ, արուեստագէտներ, իրաւաբաններ, ազգային եւ հոգեւոր գործիչներ։ Ակնէն կը սեռին [[Արփիար Արփիարյան|Արփիար Արփիարեան]]ը, [[Միսակ Մեծարենց|Միսաք Մեծարենց]]ը, [[Գրիգոր Զոհրապ|Գրիգոր Զօհրապ]]ը, [[Սիամանտո|ՍիամանթօնՍիամանթօ]]ն, [[Արշակ Չոպանյան|Արշակ Չոպանեան]]ը, [[Մինաս Չերազ]]ը եւ Ն. Գալանտերեանը։

[[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:ԱրևմտահայերենԱրեւմտահայերէն հոդվածներյօդուածներ]]