«Ակն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Ակնը հիմնած են [[Սեբաստիա]] տեղափոխուած [[Արծրունի]]ները [[1022]]-ին: Սկզբիը կոչուած է [[Մարընտուն]]իկ։ Ակն անունը հաւանաբար ծագած է քաղաքի մէջտեղ հոսող Ակնաղբիւրի անունէն։ ԺԱ դարուն Արծրունիներն Ակնին մէջ կառուցած են [[Նարեկա վանք|Նարեկայ]] (Ռշտունիքի Նարեկայ վանքի անունով), իսկ աւելի ուշ՝ [[Սուրբ Նշան վանք]] (Վասպուրականի[[Վասպուրական]]ի Վարագայ Սուրբ Նշան վանքի անունով)։

1300–1321[[1300]]–[[1321]]-ին Անիէն[[Անի]]էն այստեղ գաղթած հայերը հիմնադրած են իրենց թաղամասը՝ Ս. Յակոբ եկեղեցիով։ Ակնի մէջ եղած է նաեւ Անի անունով բերդ մը: ԺԶ դարու սկիզբին Ակնը կը գրաւուի թուրքերու կողմէ։ [[1880]]-ին Ակն ունէր շուրջ 10 հազար բնակիչ, որուն մօտ 5500ը հայեր էին։ Տուները քարաշէն էին, 2-4 յարկանի։ Քաղաքը մաքուր էր, բարեկարգ, սալահատակուած փողոցներով։ Ակնցիք վարպետ արհեստաւորներ եւ առեւտրականներ էին։

ԺԹ դարի վերջերը Ակնի մէջ կը գործէին երկսեռ դպրոցներ՝ (Նարեկեան եւ Ներսեսեան), եկեղեցիներ՝ (Ս. Աստուածածին եւ Ս. Գէորգ), ազգային ընկերութիւններ՝ (Ազգասիրական, Ուսումնասիրական, Արամեան եւ Նարեկեան)։ [[1870]]-ին Ակնի մէջ լոյս տեսած են՝ «[[Ծաղիկ (հանդէս)|Ծաղիկ]]», «[[Եփրատ (հանդէս)|Եփրատ]]», «Մտրակ» թերթերը։ [[1873]]-ին այդտեղ ներկայացուած է «Սուրբ Մեծն Ներսէս» բիէսը։

3-4 [[Սեպտեմբեր]], 1896ին[[1896]]–ին թուրք հրոսակները կը յարձակին Ակնի վրայ, իսկ քիւրտերը՝[[Քիւրտեր|քիւրտեր]]ը՝ շրջակայ հայ գիւղերուն վրայ՝ (Լիճք, Բինկեան, Զմարա, Կասմա, Ապուշեխ, Կամարակապ եւ այլ գիւղեր), կը կոտորեն բնակիչներուն, կը կողոպտեն ու կը հրդեհեն տուները։ Ականատեսի վկայութեամբ, զոհերուն թիւը կը հասնի 3000-ի։ Հետագայ երկու տասնամեակներուն հայերը կը վերաշինեն քաղաքը: Ակնի մէջ կեանքը նորէն կ՛աշխուժանայ։

Ակնցիները տուած են գրչի ու մտքի բազմաթիւ ականաւոր մշակներ, բժիշկներ, ուսուցիչներ, արուեստագէտներ, իրաւաբաններ, ազգային եւ հոգեւոր գործիչներ։ Ակնէն կը սեռին [[Արփիար Արփիարյան|Արփիար Արփիարեան]]ը, [[Միսակ Մեծարենց|Միսաք Մեծարենց]]ը, [[Գրիգոր Զոհրապ|Գրիգոր Զօհրապ]]ը, [[Սիամանտո|Սիամանթօ]]ն, [[Արշակ Չոպանյան|Արշակ ՉոպանեանՉօպանեան]]ը, [[Մինաս Չերազ]]ը եւ Ն. Գալանտերեանը։

Ակնը մօտ 200 տարի ամիրական նշանաւոր գերդաստաններ տուած է Կ. [[Պոլիս|Պոլսոյ]] եւ [[ԶմյուռնիաԶմիւռնիա|ԶմյուռնիոյԶմիւռնիոյ]]՝ (Տատեան, Ճեզայիրլեան եւ ուրիշներ)։ մէջ։

[[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:ԱրեւմտահայերէնԱրեւմտեան յօդուածներՀայաստանի քաղաքներ]]