«Մարտիրոս Մնակեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 1.
<br />
[[Պատկեր:Mnagian Mardiros.jpg|300px|մինի|Մարտիրոս Մնակեան]]
'''Մարտիրոս Մնակեան''' (1837-1920), պոլսահայ թատերական գործիչ, բեմադրիչ, դերասան։
'''Մարտիրոս Մնակեան''' (1837-1920), ծնած է [[Կ.Պոլիս (արեւմտահայերէն)|Պոլիս]], 1837-ին։ Հասգիւղի (Խասգէոյ) «Ներսէսեան» վարժարանի շրջանաւարտներէր, որ հազիւ ուսումը աւարտած՝ օգնական ուսուցիչի պաշտօնին կոչուած էր միեւնոյն դպրոցին մէջ<ref name=":0">{{Cite web|url=http://azator.gr/?p=2628|title=Մարտիրոս Մնակեան 1837-1920|last=maik1970|first=|date=|website=|publisher=|language=|accessdate=}}</ref>։▼
== Կենսագրութիւն ==
Պատմութենէն ծանօթ է, որ մեր ժողովուրդի արդի ժամանակներ մուտքը եւ [[Զարթօնքի շարժում|Ազգային Զարթօնքի ]] շարժումը թափ առին յատկապէս հայ թարոնի ծաղկումով, որ հաւասարապէս թէ՛ [[Կ.Պոլիս (արեւմտահայերէն)|Պոլսոյ]] եւ թէ [[Թիֆլիս (արեւմտահայերէն)|Թիֆլիսի]] մէջ ի մի բերաւ հայ գրականութեան, բեմարուեստին, կերպարուեստին եւ գեղանկարչութեան երիտասարդ նուիրեալները։ Հայ թատրոնը ոչ միայն գեղարուեստական ինքնադրսեւորման ամէնէն ժողովրդական բեմը դարձաւ, այլեւ՝ անզուգական ներգործութիւն ունեցաւ հայոց ազգային-ազատագրական ձգտումներուն շղթայազերծման եւ հունաւորման մէջ։▼
▲
Քսան տարեկանէն նուիրուած է հայ թատրոնին։
Ընդհանուր այդ հոսանքին սիրողաբար միացաւ Մնակեան 1857-ին, հազիւ քսանամեայ երիտասարդի իր տարիքին։ Հայ ուսուցիչի նիւթական անձուկ պայմաններուն մէջ ապրող երիտասարդ Մնակեանին առջեւ թատրոնը բացաւ ինքնադրսեւորման ու կեանքի մեծապէս խոստմնալից ասպարէզ մը եւ ան շուտով հեռացաւ ուսուցչութենէն ու ամբողջապէս նուիրուեցաւ բեմական գործունէութեան։▼
== Թատերական գործունէութիւն ==
▲
▲Ընդհանուր այդ հոսանքին սիրողաբար միացաւ Մնակեան 1857-
Հայ թատրոնի պատմութեան նուիրուած իր յուշերուն մէջ, Հրանտ Ասատուր հետեւեալ հետաքրքրական տեղեկութիւնները կը փոխանցէ Մարտիրոս Մնակեանի բեմական աշխարհ մուտքին մասին.
{{քաղվածք|Մնակեանի անունը առաջի օրէն խառնուած է Արեւելեան Թատրոնի
|}}
Հասգիւղի ներկայացումներէն ետ
«Իր յաջողութիւնը քաջալերիչ եղած էր եւ փայլուն ապագայ մը կը պսպղացնէր իր հմայուած աչքերուն առջեւ։ Ուստի իսկոյն գացեր էր միանայ առաջին օրէն Արեւելեան Թատրոնի խումբին եւ «Մեղու» կը յիշէ զայն առանց մականունի՝ «Պ. Մարտիրոս»ի վրայ խօսելով առաջին ներկայացման առթիւ իսկ։ Ետքէն թերթերը կը խօսին «Մնակեան»ի վրայ, մանաւանդ երբ Վարդովեանի հետ [[Իզմիր (արեւմտահայերէն)|Իզմիր]] կ’երթայ, ուր մեծ յաջողութիւն կը գտնէ 1862-ին։ Այսպէս, Արեւելեան Թատրոնի երկրորդ տարեշրջանին Մնակեանն ալ, Վարդովեանի պէս, կը հեռանայ Արեւելեան Թատրոնի խումբէն, հաւանաբար չկրնալով հանդուրժել այն առաջնակարգ դիրքին, զոր ձեռք բերած էր Էքշեան, նիւթապէս վայելելով առիւծի բաժինը թատերական հայսոյթներէն եւ առաջին դերերուն մէջ, գրաւելով միշտ թատերաբեմը, ուր կ՛արժանանար ժողովուրդին ջերմ ծափերուն»<ref name=":0" />։
Տող 18 ⟶ 24՝
Պոլիսով չսահմանափակուեցաւ Մնակեանի հետագայ գործունէութիւնը։ [[Պետրոս Ադամեան|Ադամեանի]], Արուսեակի եւ Սիրանոյշի արժէքով մեծատաղանդ դերասաններու հետ, Մնակեան շարունակ թատերական ելոյթներով շրջագայեցաւ ոչ միայն [[Օսմանեան Կայսրութիւն (արեւմտահայերէն)|Օսմանեան Կայսրութեան]] տարածքին (հայկական նահանգներէն մինչեւ [[Թեսաղոնիկէ]] ու [[Եգիպտոս (արեւմտահայերէն)|Եգիպտոս]], պարբերաբար վերադառնալով Զմիւռնիա եւ Էտիրնէ), այլեւ՝ հասաւ մինչեւ Թիֆլիս, ուր ռուսական թատերախաղներու մէջ իր ստանձնած կատակերգական փայլուն դերերով՝ ուղղակի հմայեց հայ, վրացի եւ ռուս հանդիսատեսը։
Մարտիրոս Մնակեան անուրանալիօրէն մեծ ներդրում ունեցաւ նաեւ թրքական թատրոնի ծաղկումին մէջ։ Նոյնինքն թրքական աղբիւրները յատուկ կարեւորութեամբ ու գնահատանքով կ՛անդրադառնան հայ բեմի վարպետին բարձրարժէք աւանդին՝ իբրեւ օսմանեան թատրոնի զարգացման նախակարապետներէն մէկը։▼
▲Մարտիրոս Մնակեան անուրանալիօրէն մեծ ներդրում ունեցաւ նաեւ թրքական թատրոնի ծաղկումին մէջ։ Նոյնինքն թրքական աղբիւրները յատուկ կարեւորութեամբ ու գնահատանքով կ՛անդրադառնան հայ բեմի վարպետին
1900ականներուն Մնակեան ղեկավար գործունէութիւն ունեցաւ ատենի թրքական մեծագոյն թատրոններուն մէջ, յատկապէս Օսմանլը Տռամ Քոմփանիասիի (Օսմանեան Թատերական Ընկերակցութիւն) հետ, որ Մնակեանի եւ ընկերներու իրագործած աւելի քան 250 գործերու բեմականացումով՝ կը նկատուի 20-րդ դարասկիզբի թրքական թատրոնի մեծագոյն ներկայացուցիչը։ Իր այդ վաստակին համար Մնակեան թատերական դասաւանդութեան հրաւիրուեցաւ Օսմանեան Պետական Երաժշտանոցին մէջ։▼
▲1900ականներուն Մնակեան ղեկավար գործունէութիւն ունեցաւ
1912-ին, պետական շուքով տօնուեցաւ Մնակեանի թատերական գործունէութեան յիսնամեակը եւ հայ թատրոնի վարպետը արժանացաւ Սուլթանի յատուկ շքանշանին։▼
▲1912-ին, պետական շուքով տօնուեցաւ Մնակեանի թատերական գործունէութեան յիսնամեակը եւ հայ թատրոնի վարպետը արժանացաւ Սուլթանի յատուկ շքանշանին։
Մարտիրոս ՄՄնակեան կը մահանայ 1916-ին, երբ առողջական վիճակն ու սեփական ժողովուրդին ազգային մեծ ողբերգութիւնը՝ թրքական պետութեան գործադրած [[Հայոց Ցեղասպանութիւն|ցեղասպանական ոճիրը]] ամբողջապէս ինքնամփոփ դարձուցին կենսուրախ եւ կենսայորդ հայ դերասանապետը։▼
▲Մարտիրոս
== Ծանօթագրութիւններ ==
Տող 33 ⟶ 37՝
== Գրականութիւն ==
* «Թատերական Դէմքեր», Նշան Պէշիկթաշլեան, Գէորգ Մելիտինեցի Գրական Մրցանակ, էջ 139-
|