Ուիքիփետիա

«Հաճըն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
Չ →‎Հաճընի Եկեղեցիները: clean up, replaced: 4ի → 4-ի using AWB
No edit summary
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր
| կարգավիճակ = Քաղաքքաղաք
| հայերէն անվանում = Հաճըն
| բնօրինակ անվանում =
| ենթարկում =
| երկիր = Թուրքիա
| պատկեր =
| պատկերի նկարագրում =
| զինանշան =
| զինանշանի լայնություն =
| զինանշանի նկարագրութիւն =
| դրոշ =
| դրոշի լայնություն =
| դրօշի նկարագրութիւն =
|lat_deg= 37|lat_min= 48|lat_sec=0
|lon_deg= 35|lon_min= 57|lon_sec=0
|CoordAddon = type:city(90000)_region:TR
| CoordScale =
| երկրի քարտեզի չափ = 250
| երկրամասի քարտեզի չափ =
| շրջանի քարտեզի չափ =
| երկրամասի տեսակ = Նահանգ
| երկրամաս = Ատանայի նահանգ{{!}}Ատանայի
| երկրամասը աղյուսակում = Ատանայի նահանգ{{!}}Ատանայի
| շրջանի տեսակ =
| շրջան =
| շրջանը աղյուսակում =
| համայնքի տեսակ =
| համայնք =
| համայնքը աղյուսակում =
| երկրի քարտեզ =
| երկրամասի քարտեզ =
| շրջանի քարտեզ =
| ներքին բաժանում =
| ղեկավարի պաշտօն =
| ղեկավար =
| հիմնադրման թուական =
| տվյալ կարգավիճակում =
| առաջին հիշատակում =
| այլ անվանումներ =
| տարածք =1,170
| բարձրության տեսակ =
| կենտրոնի բարձրութիւն = 1,050
| կլիմա =
| պաշտօնական լեզու =
| բնակչութիւն =3․984
| մարդահամարի թւական =
| խտութիւն =
| ագլոմերացիա =
| ազգային կազմ =
| կրօնական կազմ =
| տեղաբնականուն =
| ժամային գոտի = +2
| DST = +3
| հեռախոսային կոդ =
| փոստային ինդեքս = 01xx
| փոստային ինդեքսներ =
| ավտոմոբիլային կոդ =
| իդենտիֆիկատորի տեսակ =
| թուային իդենտիֆիկատոր =
| Վիքիպահեստում =
| կայք =
| կայքի լեզու =
}}
 
Տող 67 ⟶ 9՝
 
== Պատմութիւն ==
Եղած է [[Հռոմ]]էական (պահպանուած են Քմ.Աթ.ա. I դ. բերդի աւերակները), [[Բիւզանդական կայսրութիւն]]ներու, Կիլիկիոյ հայկական պետութեան կազմիմ մէջ։ Հինէն Հաճընի մէջ բնակող հայերը XI դարուն հիմնադրած են Սուրբ Յակոբ վանքը (կանգուն է մինչեւ օրս)։ [[Կիլիկիոյ հայկական թագաւորութիւն|Կիլիկիոյ Հայկական Թագաւորութեան]] անկումէն ([[1375]]) յետոյ մեծ թիւով հայեր հաստատուած են Հաճընի մէջ։ [[15-րդ դար]]ուն քաղաքը գրաւած է [[Օսմանեան Թուրքիա]]ն։ [[1915]]-ին՝ 35 հզ. բն. (մօտ 30 հզ-ը՝ հայեր)։▼
 
Հայերն ունէին վեց եկեղեցիներուն կից՝ վարժարաններ (նշանաւոր էր Սահակ-Մեսրոպեանը)։ Քաղաքէն դուրս, Սուրբ Յակոբ վանքին մէջ կը գործէր գիշերօթիկ վարժարան։ Հիմնականօրէն զբաղած են արհեստներով եւ առեւտուրով։ [[1915]]-ին, [[Մեծ Եղեռն]]ի ժամանակ, Հաճընի հայերը բռնութեամբ տեղահանուած եւ աքսորուած են [[Տէր Զօր]], որտեղ անոնց մեծ մասը զոհուած է։ [[1919]]-ին մօտ 8 հզ. հաճընցիներ վերադարձած են [[Ֆրանսա]]յի հովանաւորութեան ներքոյ գտնուող հայրենի քաղաքը, սակայն ֆրանսական կառավարութիւնն ամբողջ [[Կիլիկիա]]ն (ներառեալ Հաճընը) յանձնած է [[Թուրքիա|Թուրքիոյ]]։ [[1920]]-ի [[Մարտ]]ին [[Քեմալական շարժում|Քեմալական]] զօրքերը պաշարած են Հաճընը, ուր հայ բնակիչները դիմած են ինքնապաշտպանութեան (տես [[Հաճընի հերոսամարտ (1920)]])։ Կոտորածէն փրկուածներն ապաստանած են տարբեր երկրներու մէջ։ Թուրքերը Հաճընը վերանուանած են Սալիմպէյլի (Հաճընի ջարդարարի անունով)։ [[1958]]-ին [[Հայաստան]]ի մէջ հիմնուած է «[[Նոր Հաճըն]]» քաղաքը։▼
▲Եղած է [[Հռոմ]]էական (պահպանուած են Ք.Ա. I դ. բերդի աւերակները), [[Բիւզանդական կայսրութիւն]]ներու, Կիլիկիոյ հայկական պետութեան կազմիմ մէջ։ Հինէն Հաճընի մէջ բնակող հայերը XI դարուն հիմնադրած են Սուրբ Յակոբ վանքը (կանգուն է մինչեւ օրս)։ [[Կիլիկիոյ հայկական թագաւորութիւն|Կիլիկիոյ Հայկական Թագաւորութեան]] անկումէն ([[1375]]) յետոյ մեծ թիւով հայեր հաստատուած են Հաճընի մէջ։ [[15-րդ դար]]ուն քաղաքը գրաւած է [[Օսմանեան Թուրքիա]]ն։ [[1915]]-ին՝ 35 հզ. բն. (մօտ 30 հզ-ը՝ հայեր)։
 
== Բնակչութիւն ==
▲Հայերն ունէին վեց եկեղեցիներուն կից՝ վարժարաններ (նշանաւոր էր Սահակ-Մեսրոպեանը)։ Քաղաքէն դուրս, Սուրբ Յակոբ վանքին մէջ կը գործէր գիշերօթիկ վարժարան։ Հիմնականօրէն զբաղած են արհեստներով եւ առեւտուրով։ [[1915]]-ին, [[Մեծ Եղեռն]]ի ժամանակ, Հաճընի հայերը բռնութեամբ տեղահանուած եւ աքսորուած են [[Տէր Զօր]], որտեղ անոնց մեծ մասը զոհուած է։ [[1919]]-ին մօտ 8 հզ. հաճընցիներ վերադարձած են [[Ֆրանսա]]յի հովանաւորութեան ներքոյ գտնուող հայրենի քաղաքը, սակայն ֆրանսական կառավարութիւնն ամբողջ [[Կիլիկիա]]ն (ներառեալ Հաճընը) յանձնած է [[Թուրքիա|Թուրքիոյ]]։ [[1920]]-ի [[Մարտ]]ին [[Քեմալական շարժում|Քեմալական]] զօրքերը պաշարած են Հաճընը, ուր հայ բնակիչները դիմած են ինքնապաշտպանութեան (տես [[Հաճընի հերոսամարտ (1920)]])։ Կոտորածէն փրկուածներն ապաստանած են տարբեր երկրներու մէջ։ Թուրքերը Հաճընը վերանուանած են Սալիմպէյլի (Հաճընի ջարդարարի անունով)։ [[1958]]-ին [[Հայաստան]]ի մէջ հիմնուած է «[[Նոր Հաճըն]]» քաղաքը։
{{Wikidata/Population}}
 
== Հաճընի ԵկեղեցիներըԵկեղեցիներ ==
[[Պատկեր:Հաճընի_Սուրբ_Աստուածածին_Եկեղեցի.jpg|մինի|Հաճընի Սուրբ Աստուածածին եկեղեցին պատկերուած է առջեւի Սահակ Մեստրոպ Վարժարանի շէնքին հետ:]]
Հաճընը ունեցած է երեք եկեղեցիներ, որոնք պատկանած են Առաքելական համայնքին։ Սուրբ Աստուածածին, Սուրբ Գէորգ եւ Սուրբ Թորոս։ [https://turkiyekulturvarliklari.hrantdink.org/search.php?q=01_063&lang=en Սուրբ Աստուածածինը] ամէնէն հին եկեղեցին է, կառուցուած է Հաճընի պատմական բերդին մէջ, ըստ պատմական տուեալներու, հիմնուած է 1425 թուականի շուրջ։<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.houshamadyan.org/arm/mapottomanempire/adanavilayet/hadjin/religion/churchesandplacesofpilgrimage.html|title=Հաճըն - Եկեղեցիներ|last=Քէշիշեան|first=Վարդի|date=20 Ապրիլ 2014|website=Յուշամատեան|publisher=|accessdate=24 Փետրուար 2019}}</ref> Սուրբ Աստուածածին Եկեղեցին կը գտնուէր Հաճընի Վերին Թաղին մէջ, ինչպէս նաեւ երկորդ Առաքելական Եկեղեցի Սուրբ Գէորգը։ Սուրբ Գէորգը կառուցուած է 19րդ դարուն, հին նոյն անունով փոքրիկ մատուռին վրայ։
Տող 84 ⟶ 28՝
Հարկ է նշել, որ Հաճընը եղած է կարեւոր Միսիոնարական կեդրոն, ուր Աւետարանական եկեղեցիներու կողքին աշխոյժ գործունէութիւն ունեցած են Միսիոնարական որբանոցները եւ յատկապէս վարժարանները:<ref>{{Cite web|url=https://www.houshamadyan.org/arm/mapottomanempire/adanavilayet/hadjin/religion/birthandbaptism.html|title=Հաճըն - Միսիոնարներ|last=Ռասէլ|first=Ռոզմէրի|date=04 Մայիս 2016|website=Յուշամատեան|publisher=|accessdate=25 Փետրուար 2019}}</ref>
 
== Սուրբ Յակոբ ՎանքըՎանք ==
[[Պատկեր:Հաճընի_Սուրբ_Յակոբ_Վանքը.jpg|մինի|Հաճընի Սուրբ Յակոբ Վանքը]]
[[Պատկեր:Սուրբ_Յակոբ_Վանքի_այժմու_տեսարանը.jpg|մինի|Սուրբ Յակոբ Վանքի այժմու տեսարանը]]
Տող 97 ⟶ 41՝
Քանդուած է 1909 թուականի դէպքերու ընթացքին: Վերանորոգուած է որպէս դպրոց եւ ծառայած Հաճընցիներուն մինչեւ Կիլիկիոյ վերջնական պարպումը:<ref>{{Cite book|title=Հաճընի ընդհանուր պատմութիւնը եւ շրջակայ Գօզան-տաղի հայ գիւղերը|last=Պօղոսեան|first=Յակոբ|publisher=|year=1942|isbn=|location=Լոս Անճէլըս|pages=}}</ref>{{ՀՀՀ}}
 
== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ադանայի նահանգ}}
{{Ծնթ․ցանկ}}
 
{{Արտաքին յղումներ}}
<references />
 
[[Կատեգորիա:Կիլիկեան Հայաստանի քաղաքներ]]
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Հաճըն» էջէն