«Սան Ֆրանսիսքօ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Նոր էջ «'''Սան Ֆրանսիսքօ''' ({{lang-en|San Francisco}}, պաշտօնապէս '''Սան Ֆրանսիսքօ''' '''քաղաք եւ շրջան''', քաղաք եւ Հիւսիսա...»:
 
No edit summary
Տող 10.
 
== Պատմութիւն ==
[[null|link=httpsՊատկեր://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:View_of_San_Francisco_1846View of San Francisco 1846-7.jpg|աջից|մինի|Սան Ֆրանսիսքոյի տեսարանը 1846-47-ականներուն]]
[[null|link=httpsՊատկեր://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:SanFranciscoharbor1851c_sharpSanFranciscoharbor1851c sharp.jpg|ձախից|մինի|236x236փքս|Սան Ֆրանսիսքօ նաւահանգիստը 1851-ին]]
Ժամանակակից մարդու հետքերու վերաբերեալ հնագիտական պեղումները ունին մօտ 5000 տարուան պատմութիւն: Օհլոն ժողովուրդի Ելանի ցեղախումբը կը բնակէր քաղաքի վայրը գտնուող քանի մը փոքր գիւղերու մէջ, երբ սպանացի ճանապարհորդները տոն Գասպար տէ Պորտոլայի գլխաւորութեամբ ժամանեցին այստեղ 2 Նոյեմբեր1769-ին, որ եւրոպացիներուն առաջին փաստաթղթաւորուած այցելութիւնն էր Սան Ֆրանսիսքոյի ծովախորշ: Եօթ տարի ետք 28 Մարտ1776-ին սպանացիները հիմնադրեցին Սան Ֆրանսիսքօ նաւահանգիստը:
 
[[null|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:View_of_San_Francisco_1846-7.jpg|աջից|մինի|Սան Ֆրանսիսքոյի տեսարանը 1846-47-ականներուն]]
Սպանիայէն Անկախանալէն ետք1821-էն տարածքը դարձաւ [[Մեքսիքօ|Մեքսիքայի]] մաս: Մեքսիքական իշխանութեան ժամանակ տարածաշրջանին մէջ հիմնադրուեցան ագարակներ: 1835-ին անգլիացի Վիլիամ Ռիչարտսոնը հիմնադրեց այստեղ առաջին ագարակը, այժմեան Փորթսմուտի հրապարակի տեղը: Ալկալտ Ֆրանսիսքօ տէ Հարոյէն ետք միասին ան նախագծեց ընդլայնուող բնակավայրի փողոցները եւ աւանը կոչուեցաւ Երպա Փուենա, որ սկսաւ գրաւել ամերիկայի բնակիչներուն: Քոմոտոր Ճոն Տ. Սլոատը կցեց Քալիֆորնիան ԱՄՆ-ին 7 Յուլիս1846-ին Ամերիկա-մեքսիկական պատերազմի ժամանակ: Երպա Պուենան անուանափոխուեցաւ Սան Ֆրանսիսքօ յաջորդ տարուան 30 Յունուարին եւ Մեքսիքան պաշտօնապէս ճանչցաւ տարածքը իբրեւ [[ԱՄՆ]]-ի մաս: Չնայած իր աշխարհագրական լաւ դիրքին եւ նաւահանգստին, Սան Ֆրանսիսքօն կը մնար փոքր բնակավայր:
 
[[null|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:SanFranciscoharbor1851c_sharp.jpg|ձախից|մինի|236x236փքս|Սան Ֆրանսիսքօ նաւահանգիստը 1851-ին]]
Քալիֆորնիոյ ոսկիէ տենդը այստեղ բերաւ արկածներ փնտռողներուն (յայտնի որպէս «քառասունիններ», քանի որ տեղի ունեցաւ 1849-ին):<br />
<br />
 
== Տնտեսութիւն ==
Տող 21 ⟶ 22՝
 
== Ճարտարապետութիւն ==
[[null|link=httpsՊատկեր://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:3_Cable_Car_on_Hyde_St_with_Alcatraz3 Cable Car on Hyde St with Alcatraz,_SF SF,_CA CA,_jjron_25 jjron 25.03.2012.jpg|ձախից|մինի|Տրամուայը ՀայդՀայk փողոցի վրայ]]
19-րդ դարուն Սան Ֆրանսիսքօն ունեցած է ուղղանկիւն յատակագիծ։ 1906-ի երկրաշարժէն ետք քաղաքը գրեթէ նորովի կառուցուած է։ Տեղանքի բլրաձեւ եւ ճարտարապետական ոճերու բազմազանութեան շնորհիւ քաղաքը ունի ուրոյն եւ գեղատեսիլ կերպար։ Պահպանուած են կառոյցներ սպանական գաղութատիրական ժամանակաշրջանէն («Միսսիա Տոլորես» մենաստանի եկեղեցին, 1782-1791 թուականներ)։ Քաղաքի ազգային թաղամասերու («Չինական Տեսարան Սան Ֆրանսիսքոյէն քաղաք», «Լատինական թաղամաս») ցածայարկ կառուցապատումը համադրուած է գործարար կեդրոնի երկնաքերներու հետ։ Կառոյցներէն են՝ լաստանաւերու կայարանը (1896), Հասարակական կեդրոնի շէնքը (1910-1920 ), Գեղեցիկ արուեստներու պալատը (1915 ճարտարապետ Պ․ Մեյպէկ), Մայմոնիտա հոսպիտալը (1946 թուական, ճարտարապետն է Մենդելզոնը), Վ․ Մորիսի խանութը (1948 թուական, ճարտարապետ Ֆ․ Լ․ Ռայթ), Զ․ Ենքոքի ապահովագրութեան ընկերութեան տունը (1959 ), Կոլտըն-Կէյթուէյ բնակելի համալիրը (1955-1970 ) եւ այլն։ Նշանաւոր են Սան Ֆրանսիսկոյի կախովի երկու կամուրջները՝ Սան Ֆրանսիսքօ-Օկլենտ (1936 թիւ, երկարութիւնը մօտ 13 քմ) եւ «Ոսկէ դարպաս» (1937 թիւ, միջնամասի թռիչքի երկարութիւն 1280 մ)։ 1874-էն Սան Ֆրանսիսկոյի մէջ կը գործէ ինքնատիպ տրամուղի (կը պահպանուի քաղաքային իշխանութիւններու որոշմամբ)։
<br />
 
== Գիտութիւն ==
[[null|link=httpsՊատկեր://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Entrance_to_Golden_Gate_UniversityEntrance to Golden Gate University.JPG|ձախից|մինի|«Կոլտըն Կէյթ» համալսարանի մուտք]]
Սան Ֆրանսիսքոյի մէջ կը գտնուի Քալիֆորնիոյ համալսարանի բժշկական կեդրոնը, Քալիֆորնիոյ նահանգի, Սան Ֆրանսիսքոյի, «Կոլտըն Կէյթ» («Ոսկէ դարպաս») համալսարանները, երաժշտանոցը եւ այլ ուսումնական հաստատութիւններ։ Գիտական հիմնարկներէն են Քալիֆորնիոյ Գիտութիւններու Ակադեմիան, Բժշկական գիտութիւններու ԳՀԻ, Ախտաբաններու եւ մանրէաբաններու ամերիկեան ընկերութիւնը եւ այլն։ Խոշորագոյն գրադարաններն են․ Սան Ֆրանսիսքոյի հանրայինը, համալսարաններունը, իրաւաբանականը։ Խոշորագոյն թանգարաններն են․ Սան Ֆրանսիսքոյիի արուեստի թանգարանը, [[Ասիա|Ասիոյ]] արուեստի եւ մշակոյթի կեդրոնը, Պատուաւոր լեգիոնի Քալիֆորնիական պալատը (Գեղեցիկ արուեստներու թանգարան) եւ այլն։ Կան օփերային եւ դրամատիկական թատրոններ։
 
Տող 60 ⟶ 61՝
* Ցիւրիխ ([[Գերմաներէն|գերմ]]. Zürich), [[Զուիցերիա]]
* Շանհայ , [[Չինաստան]]
 
== Պատկերասրահ ==
<gallery mode="packed" widths="994" heights="228">
Պատկեր:Sanfrancisco10182006.jpg
Պատկեր:San Francisco by night skyline.jpg|Հայեացք գիշերային քաղաքին
Պատկեր:San francisco fire 1906.jpg|Հրդեհ երկրաշարժէն ետք1906
</gallery>
 
== Ծանօթագրութիւններ ==
<references />
[[Կատեգորիա:Բնակավայրեր այբբենական կարգով]]
[[Կատեգորիա:Սան Ֆրանսիսքօ]]
[[Կատեգորիա:Խաղաղ Ովկիանոսի նաւահանգիստներ]]