«Աճարիոյ Ճգնաժամ (2004)» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
Չ վերջակետների ուղղում, փոխարինվեց: ք: → ք։ (27) |
||
Տող 2.
{{Արևելահայերեն|Աջարիայի ճգնաժամ (2004)}}
[[Պատկեր:AdjaraLocationinGeorgia.svg|450px|մինի|աջից]]
'''Աճարիոյ ճգնաժամ''' ({{lang-ka|2004 წლის აჭარის კრიზისი}}), քաղաքական-վարչական ընդհարում [[2003]]-[[2004]] թուականներուն ([[ճգնաժամ]]) [[Աճարիա|Աճարիոյ Ինքնավար Հանրապետութեան]] ([[Ասլան Աբաշիձէ]]ի գլխաւորութեամբ) եւ [[Թիֆլիս (արեւմտահայերէն)|Թիֆլիս]]ի պաշտօնական իշխանութիւններու միջեւ ([[Միխէիլ Սաակաշուիլի|Միխէիլ Սաակաշուիլիի]] ղեկավարութեամբ): Ճգնաժամը յետխորհրդային Վրաստանի մէջ, անկայուն քաղաքական իրավիճակի հետեւանք էր, յատկապէս «[[Վարդերու յեղափոխութիւն]]էն»
== Նախադրեալներ ==
[[Աճարիա]]ն ինքնավար հանրապետութիւն է [[Վրաստան]]ի կազմին մէջ, որուն հիմնական բնակչութիւնը [[աճարներ]] են (վրացիներու էթնոգրաֆիկ խումբ, որ կը տարբերի մուսուլմանական կրօնի թեթեւակի գերակշռութեամբ): 1991 թուականին, Աճարիոյ Ինքնավար Հանրապետութեան Գերագոյն խորհուրդի նախագահ դարձաւ՝ [[Ասլան Աբաշիձէ]]ն: Քաղաքացիական պատերազմի սկսվելէն ետք, ան ստեղծեց իր սեփական բանակը՝ իբրեւ հակակշիռ զինուած խմբաւորումներուն, որոնք միաւորած էին [[Զվիադ Գամսախուրդիա]]յի կողմնակիցներուն եւ
== Ճգնաժամ ==
Տող 11.
=== [[Թիֆլիս (արեւմտահայերէն)|Թիֆլիս]]ի եւ Աճարիոյ Դիմակայութիւն ===
[[Պատկեր:Gamarjveba61.JPG|left|thumb|240x240px|[[Թիֆլիս (արեւմտահայերէն)|Թիֆլիս]]ի մէջ կը նշեն «Վարդերու յեղափոխութիւնը»:]]
2003 թուականի, Նոյեմբերին Վրաստանի մէջ, սկսան ընդդիմութեան հանրահաւաքները, որ կը մեղադրէր իշխանութիւններուն խորհրդարանական ընտրութիւններու արդիւնքները կեղծելու մէջ, որ յետագային վերաճեց [[Վարդերու հյղափոխութիւն|«Վարդերու յեղափոխութեան»]]: Այդ ելոյթներու ժամանակ Աբաշիձէն պաշտպանեց երկրի նախագահ [[Էտուարտ Շեւարնաձէ|Էտուարտ Շեւարնաձէին]] եւ ելոյթ ունենալով աջարական հեռուստատեսութեամբ՝ ան «Ազգային միասնական շարժման» ղեկավարներ Միխէիլ Սահակաշուիլուն եւ [[Դաւիթ Բերձենեշուիլի]]ին անուանեց «ֆաշիստներ», իսկ շարժումը՝ «ֆաշիստական»<ref>{{статья|заглавие = В Грузии начался революционный процесс|автор = Новиков, В., Сборов, А.|издание = Коммерсантъ|тип = газета|ссылка = http://www.kommersant.ru/doc.aspx?fromsearch=994d0478-fbb1-422f-9e62-f366b6b30167&docsid=426207|год = 06.11.2003}}</ref>: Նոյեմբեր 23-ին՝ ընդդիմութեան կողմէն խորհրդարանի շէնքը գրաւելէն ետք, Աճարիոյ կառավարութիւնը արտակարգ դրութիւն յայտարարեց<ref>{{cite news|title = Официальное мнение|publisher = Коммерсантъ|url = http://www.kommersant.ru/doc.aspx?fromsearch=8e8ac1ba-6e8d-44dd-bfcd-a77b4de453ef&docsid=438403|date = 24.12.2003}}</ref>: «Վարդերու յեղափոխութիւնէն» ետք Ասլան Աբաշիձէի յարաբերութիւնները նոր իշխանութիւններու հետ չէին ստացուեր, մասնաւորապէս ընդդիմութեան ղեկավար Միխէիլ Սահակաշուիլիի
{{Քաղվածք|Արտակարգ եւ ռազմական իրաւական դրութիւններու յայտարարումը Վրաստանի կեդրոնական իշխանութիւններու իրավասութիւնն է, իսկ աւելի ճիշդ՝ նախագահինը: Յոյսով եմ, որ մօտ ժամանակներու ընթացքին, Աճարիոյ գործող Սահմանադրութեան համապատասխանութիւնը Վրաստանի Սահմանադրութեան: Վրաստանի նոր ղեկավարութիւնը պետք է կասեցնի նմանատիպ երկիշխանութիւնն ու հստակ տարանջատվեն կեդրոնի եւ ինքնավարութեան միջեւ իրաւասութիւնները: Եւ ինքնավարութեան իրաւասութիւններուն մէջ, պէտք չէ յայտնուին հարցեր, որոնք լիազորուած են լուծել միայն Վրաստանի կեդրոնական իշխանութիւնը<ref name="Лента2"/>:}}
[[Պատկեր:Aslan Abaschidse.jpg|thumb|150px|[[Ասլան Աբաշիձէ]]
Միխէիլ Սահակաշուի նախագահ ընտրուելուն զուգընթաց, սրվեցան յարաբերութիւնները [[Թիֆլիս (արեւմտահայերէն)|Թիֆլիս]]ի եւ ինքնավարութեան
Յունուար 5-ին, Սահակաշուիլին ժամանեց Պաթում, ուր Ասլան Աբաշիձրի ընդունեց Պաշտապանութեան նախարարութեան ստորաբաժանումներու, սահմանապահ զօրքերու եւ Վրաստանի ՆԳՆ ներքին զօրքերու մասնակցությեամբ զինուորական շքերթը<ref name="Парад">{{cite news|title = Михаил Миритель|publisher = Коммерсантъ|url = http://www.kommersant.ru/doc.aspx?fromsearch=ba120d3d-93d4-4f21-8ffe-1c986e71add8&docsid=443689|date = 26.01.2004}}</ref>: Հազիւ էր Վրաստանի նախագահը յգեց Պաթումը, երբ անոր կողմնակիցները, գոչելով «Միշա՜, Միշա՜» եւ լոզունգներ հնչեցնելով ընդդէմ աճարական ղեկավարութեան, շարժեցան դէպի Գերագոյն խորհուրդի շէնք, ուր անոնց ցրեցին Աճարիոյ ՆԳՆ յատուկ ստորաբաժանումները<ref name="Парад" /><ref name="Лента3">{{cite news|title = Битва за Аджарию|publisher = Лента.Ру|url = http://lenta.ru/articles/2004/01/30/adzharia/|author = Дзись-Войнаровский, Н.|date = 30.01.2004}}</ref>: Ընդդէմ այս արշաւի Ասլան Աբաշիձէի կողմնակիցները կազմակերպեցին իրենց բազմահազարանոց ցոյցը<ref name="Парад" />: Այդ ժամանակ [[Գոնիո]]յէն դէպի Պաթում ուղղեւորուեցաւ Սահակաշուիլիի համախոհներու եւս մէկ խումբ, բայց աճարական իշխանութիւններուն ընդդիմադիր «Մեր Աճարիան» կազմակերպութեան ղեկավար [[Դաւիթ Բերձենիշուիլի|Դաւիթ Բերձենիշուիլիի]] դիմումէն ետք, իրավիճակը կայունացաւ<ref name="Лента3" />: Փետրուարին նախագահ Միխէիլ Սահակաշուիլին այցելեց [[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] եւ ելոյթ ունենալով [[Ճոն Հոփքինսի համալսարան]]ի մէջ՝ յայտարարեց. «Ես ու Աբաշիձէն առանձին դուր չենք գար»<ref>{{cite news|title = Михаил Саакашвили не стал кусать руку Москвы|publisher = Коммерсантъ|url = http://www.kommersant.ru/doc.aspx?fromsearch=0caaa3d9-c097-4d03-9f45-6ef61f121b68&docsid=453345|date = 27.02.2004}}</ref>:
Տող 23.
{{Քաղվածք|Այսօր Աճարիոյ մէջ, կ'որոշուի ամբողջ Վրաստանի ճակատագիրը: Աճարիոյ վարչական սահմանը գրաուած հանցագործներու հետ փոխզիջման մասին ոչ մէկ խօսք չի կրնար ըլալ: Կամ մենք հիմա բոլորս ոտքի կը կանգնենք եւ յաւէտ Վրաստանէն արմատախիլ կանենք հանցագործներուն, ֆեոդալիզմն ու դաւաճանութիւնը, կամ մենք՝ իբրեւ պետութիւն, գոյութիւն չենք ունենար<ref>{{cite news|title=Автономия строгого режима|publisher=Коммерсантъ|url=http://www.kommersant.ru/doc.aspx?fromsearch=c61d7df8-c25a-4202-9d4b-430e6499c488&docsid=457700|date=16.03.2004}}</ref>:}}
[[Պատկեր:Saakashvili76589.jpg|left|thumb|[[Միխէիլ Սաակաշուիլի]]]]
Մարտի 18-ին, խորհրդարանի նախագահ [[Նինօ Բուրջանաձէ]]ի հետ համաձայնութեան արդիւնքով, Պաթումի մէջ, կայացաւ Միխէիլ Սահակաշուիլիի եւ Ասլան Աբաշիձէի հանդիպումը, որուն ընթացքին Սահակաշուիլին համաձայնեցաւ հանել Աճարիոյ տնտեսական շրջափակումը, իսկ Աբաշիձէն՝ զինաթափել զինուած խմբաւորումներն ու չխոչընդոտել ինքնավարութեան տարածքին մէջ, խորհրդարանական ընտրութիւններու անցկացմանը<ref>{{cite news|title = Аджария разблокирована|publisher = Коммерсантъ|url = http://www.kommersant.ru/doc.aspx?fromsearch=0dea66ab-c803-4eb7-9a2d-a14e32d4ee58&docsid=458893|date = 19.03.2004}}</ref>: Բայց չորս օր անց՝ Վրաստանի նախագահը Աճարիոյ ղեկավարին մեղադրեց ձեռք բերուած համաձայնութիւններու փլուզման
{{Քաղվածք|Ազգաբնակչութիւնը զէնք ունի դեռեւս 1991 թուականէն, երբ ինքնավար հանրապետութիւն կը փորձէին մուտք գործել բանտերէն յատուկ ազատ արձակուած կրկնահանցագործները: Այն ժամանակ միայն զինուած ապստամբները կրցան փրկել Աճարիան պաշտպանել սահմանադրական կարգը: Իսկ՝ հիմա ապստամբները կը պաշտպանեն իրենց տուները, ընտանիքները եւ հենց այդ նոյն սահմանադրական կարգը: Ինքնավար հանրապետութեան մէջ, ապստամբներու զինաթափին մէջ, տեղի կ'ունենայ այն ժամանակ, երբ Վրաստանի մէջ, կը կառուցուի ժողովրդավարութիւն<ref>{{cite news|title=Аслан Абашидзе бережет патроны|publisher=Коммерсантъ|url=http://www.kommersant.ru/doc.aspx?fromsearch=cbc97091-cccb-4e08-a150-21d3b46f751e&docsid=460956|date=26.03.2004}}</ref>:}}
Չնայած դրան՝ Մարտ 28-ին, ինքնավարութեան մէջ, անցան խորհրդարանական ընտրություններ, բայց ատոնք ճգնաժամը
=== «Աճարական Յեղափոխութիւն» ===
Ապրիլի կէսերուն, Ասլան Աբաշիձէի ենթակայութեան տակ իր [[զորամաս]]ով անցաւ Վրաստանի Զինվուած ուժերու պաթումական 25-րդ մոտոհրաձգային բրիգադի [[հրամանատար]] [[ճեներալ]] Ռոման Դումբաձէն<ref>{{cite news |title = Президент Саакашвили разжаловал генерала в изменники|author = ВЛАДИМИР Ъ-НОВИКОВ|publisher = Газета «Коммерсантъ»|url = http://www.kommersant.ru/doc.aspx?fromsearch=d267b778-014d-4542-a5dd-652d5e99c26c&docsid=468813|date = 21.04.2004|lang = ru}}</ref>: Ապրիլի 21-ին, Աճարիոյ ղեկավարի ենթակայութեան տակ անցաւ Վրաստանի ՆԳ նախարարութեան Ներքին զօրքերու 3-րդ վարչութիւնը՝ [[գնդապետ]] Մուրատ Ցինցինաձէի ղեկավարութեամբ<ref>{{cite news | |title = Одно из управлений МВД Грузии переходит на сторону Аджарии|publisher = РИА НОВОСТИ|url = http://www.rian.ru/society/20040421/574361.html|date = 21/04/2004|lang = ru}}</ref>: Ապրիլի 27-ին, Աբաշիձէն Աճարիոյ ինքնավարութեան մէջ, հանընդհանուր [[զորահավաք]] անցկացնելու [[հրամանագիր]] ստորագրեց<ref name="Кризис2">{{cite news |title = Асланово кресло|author = ВЛАДИМИР НОВИКОВ|publisher = Журнал «Власть»|url = http://www.kommersant.ru/doc-rss.aspx?DocsID=472992|date = 10.05.2004|lang = ru}}</ref>: Միեւնոյն ժամանակ ինքնավարութեան ղեկավարի անձնական հրամանատարութեան ներքեւ գտնուող արագ արձագանքման խումբի քանի մը զինծառայողներ ձգեցին Աճարիան՝ անցնելով վրացական իշխանութիւններու կողմը<ref>{{cite news | |title = ОБР Аджарии перешел на сторону Тбилиси|publisher = РИА НОВОСТИ|url = http://www.rian.ru/society/20040427/578655.html|date = 27/04/2004|lang = ru}}</ref>: Ապրիլի 30-ին ,Աճարիոյ յատուկ նշանակութեան խումբը եւ արագ արձագանքման խումբը ցրեցին Պաթումի քաղաքային դատարանի մօտ անցկացուող բողոքի ցոյցը<ref>{{cite news |title = Аджарский спецназ разогнал митинг оппозиции в Батуми|publisher = Lenta.ru|url = http://lenta.ru/vojna/2004/04/30/meeting/_Printed.htm|date = 30.04.2004|lang = ru}}</ref>:[[Պատկեր:Bridge over Choloki Adzharia.jpg|thumb|265px|Կամուրջ Չոլոկի ([[Ճորոխ]]) գետի վրայ (կեդրոնին մէջ՝ [[2004]] թվուականին, Աճարիոյ ճգնաժամի ժամանակ պայթած կամուրջի մնացորդները, աջէն՝ նոր կամուրջը)]]Մայիս 2-ին, Աճարիոյ ղեկավարութեան որոշումով պայթեցուցին Ճորոխ գետի վրայով անցնող երեք աւտոմոբիլային կամուրջները, որոնք կարեւոր կապող օղակ էին՝ Աճարիոյ եւ Վրաստանի մնացեալ քաղաքներու միջեւ, իսկ՝ Քոբուլեթի եւ Ցիխիսձիրի քաղաքներուն մէջ, քանդուեցաւ՝ Պաթումը Վրաստանի հետ կապող երկաթուղիի
{{Քաղվածքի սկիզբ|}}Աբաշիձէի հետ Իվանովի «դէմ առ դէմ» հանդիպումը շարունակուեցաւ չորս
== Ծանօթագրութիւններ ==
|