«Ռուբինեաններ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 1.
{{ԱՀ}}
{{Արևելահայերեն|Ռուբինյաններ}}
[[Պատկեր:Cilician Armenia-hy.svg|մինի|աջից|350px|Կիլիկեան Հայաստանի թագաւորութիւնը Ռուբինեաններու օրերուն]]
'''Ռուբինեաններ''', հայ իշխանական եւ թագաւորական տոհմ [[Կիլիկիոյ Հայկական Թագաւորութիւն|Կիլիկեան Հայաստանի]] ([[1080]]–[[1219]])։
Տող 6 ⟶ 4՝
==Ծագում==
 
Նահապետն ու անուանադիրն է մեծ իշխան [[Ռուբէն Ա.|Ռուբէնը]]։ Ան աքսորեալ [[Գագիկ Բ.]] թագաւորի դաւադրական մահէն ետք անոր այն թիկնապահներէն էր, որ գլխաւորած է Լեռնային [[Կիլիկիա (արեւմտահայերէն)|Կիլիկիոյ]] [[Հայ (արեւմտահայերէն)|հայերունհայ]]երուն պայքարը [[Բիւզանդական կայսրութիւն|Բիւզանդական կայսրութեան]] դէմ, թօթափած է իրԲիւզանդիոյ գերիշխանութիւնը, հիմնադրած է անկախ եւ կայուն հայկական իշխանապետութիւն։
 
==Իշխաններ==
 
[[Ռուբէն Ա.]]–ին գործակցած է եղբայրը՝ Թորոսը, որով իր Արտա դստերը կնութեան տալով Պաղտին Ա. թագաւորին՝ դաշնակցային կապեր կըհաստատած հաստատէէր [[Երուսաղէմ]]ի խաչակրաց պետութեան հետ։ [[Ռուբէն Ա.]]–ի աւագ որդին եւ յաջորդը՝ [[Կոստանդին Ա.]], կ՛ազատագրէազատագրած է հայկական շարք մը նոր գաւառներ, քաղաքներ ու բերդեր։ ԿըՎերակառուցած վերակառուցէէ [[Վահկա (արեւմտահայերէն)|Վահկա]] բերդը եւ [[1098]]–ին կըզայն հռչակէհռչակած է իշխանապետութեան մայրաքաղաքն ու գահանիստը։ ԴաշնակցայինԱն դաշնակցային կապեր կըհաստատած հաստատէէ [[Եդեսիոյ կոմսութիւն|Եդեսիոյ դքսութեան]] հետ, որինչը կ՛ամրապնդէ իր դստեր եւ Ճոսլին Ա. դքսիդուքսի ամուսնութեամբ։
 
[[Կոստանդին Ա.]]–ի աւագ որդին եւ յաջորդը՝ [[Թորոս Ա.]], [[1104]]–ին բիւզանդական տիրապետութենէն մասամբ կ՛ազատագրէ Դաշտային Կիլիկիան՝ [[Սիս (արեւմտահայերէն)|Սիս]] եւ [[Անարզաբա (արեւմտահայերէն)|Անարզաբա]] քաղաքներով, [[1107]]–ին իշխան [[ԿողԳող Վասիլ|Գող Վասիլի]]ի օգնութեամբ Պերտուսի մօտ ջախջախածկը էջախջախէ սելճուկեանսելճուքեան թուրքերը՝ կանխելով իրենցանոնց յառաջխաղացումը, [[1111]]–ին [[յոյներ]]էն ազատագրած էկ՛ազատագրէ Կնդռոսկավիս բերդը։ Բիւզանդական Ալեքսիոս Ա. կայսրը հարկադրուած ճանչցածկը էճանչնայ Թորոս Ա.–ի ինքնավարութիւնը։

Թորոս Ա. որդիներ Կոստանդինը եւ [[Օշին]]ը մահացածկը ենմահանան հաւանաբար թերեւսիրենց հօր կենդանութեանողջութեան օրերուն։ Ուստի, գահը ժառանգածկը էժառանգէ Թորոս Ա.–ի կրտսեր եղբայր Լեւոն Ա., իր տաղանդաւոր զօրավար ու գահակիցը։ Գահակալման սկիզբը [[Լեւոն Ա.]], հակահարուած հասցնելով սելճուկեան թուրքերու եւ խաչակիր ասպետներու ոտնձգութիւններուն, ամրապնդած էկ՛ամրապնդէ երկրի հիւսիսային եւ արեւելեան սահմանները, իսկ [[1132]]–ին բիւզանդացիներէն ազատագրած էկ՛ազատագրէ Դաշտային [[Կիլիկիա (արեւմտահայերէն)|Կիլիկիան]]։ն։ [[Հալէպ]]ի Զանգի ամիրայի եւ [[Եդեսիա (արեւմտահայերէն)|Եդեսիոյ]] դուքս Ճեսլին Բ.–ի դաշնակցութեամբ [[Լեւոն Ա.]] պարտութեան մատնածկը էմատնէ Անտիոքի դքսութեան եւ Երուսաղէմի թագաւորութեան միացեալ ուժերուն,ուժերը՝ ընդարձակելընդարձակեով երկրի սահմանները հարաւ–արեւելքը։դէպի հարաւ–արեւելք։ Սակայն, [[1137]]–ի ամրան բիւզանդական նարխուժներուներխուժումներու դէմ 35–օրեայ հերոսական դիմադրութենէն ետք, ան իր կնոջ եւ որդիներ՝որդիներուն՝ Ռուբէնի ու Թորոսի (Թորոս Բ.) հետ գերեւարուսծկը է։գերեւարուի։

Կոստանդնուպոլսոյ մէջ բանտարկուած Լեւոն Ա. եւ իր գահաժառանգ որդի Ռուբէնը սպանուածկը ենսպանուին, իսկ [[Թորոս Բ.]] փախածկը փախչի է եւ եղբայրներու՝իր եղբայրներուն՝ Ստեփանէի ու Մլեհի օգնութեամբ կը փորձէ վերականգնել ընդհատուած պետականութիւնը։ [[Կիլիկեան Հայաստան]]ի նուաճման նոր փորձերը աւարտած ենկ՛աւարտին բիւզանդական զօրքերու պարտութեամբ, կայսրութիւնը հարկադրուած ճանչցածկը էճանչնայ [[Թորոս Բ.]]–ի իշխանապետութիւնը՝ իրեն մեծարելով «'',Պան Սեբաստոս»'' տիտղոսով։ Ստեղծելով մշտական եւ մարտունակ բանակ՝ [[Թորոս Բ.]] ընդարձակածկ՛ընդարձակէ եւ ամրապնդածկ՛ամրապնդէ է երկրիերկրին սահմանները, գահիգահին շուրջ կեդրոնացրելկեդրոնացրելով հայ աւատատերտներուն,աւատապետներուն․ կը զբաղիլզբաղի շինարարական աշխատանքներով։

[[Թորոս Բ.]]–ին յաջորդածկը էյաջորդէ անոր [[Մլեհ]] եղբայրը, որով գահակալման սկզբնական տարիներբւնտարիներուն Հալէպի ամիրա Նուր ատ–Տինի զինակցութեամբ ջախջախածկը էջախջախէ Անտիոքի դքսութեան եւ [[Երուսաղէմի թագաւորութիւն|Երուսաղէմի թագաւորութեան]] ուժերը, երկրէն վտարածկը էվտարէ խաչակիր ասպետներու հոգեւոր օրդենները, ապա բիւզանդացիներէն ազատագրած էկ՛ազատագրէ Դաշտային [[Կիլիկիա (արեւմտահայերէն)|Կիլիկիան]]։ն։ [[1173]]–ին ՄլեհըՄլեհ վերակառուցածկը էվերակառուցէ [[Սիս (արեւմտահայերէն)|Սիս]] քաղաքը եւ մայրաքաղաքը Վահկայէն տեղափոխած է այնտեղ։ Դաժանօրէն պատժածկը պատժէ եւ հալածածկը էհալածէ իր նոր քաղաքական գիծին ընդդիմացող իշխաններն ու լատինամետ կղերականները, որուն համար շուտով զոհուածկը էսպաննուի՝ զոհ դառնալով պալատական դաւադրութեամբ։դաւադրութեան։ ԹաղուածՄլեհ էկը թաղուի Մեծ քարի վանքին մէջ։ Մլեհին

Մլեհի յաջորդածկը էյաջորդէ անոր Ստեփանէ եղբօր աւագ որդին՝ [[Ռուբէն Գ.]]։ Իր գահակից եղբօր եւ տաղանդաւոր զօրավար Լեւոնի աջակցութեամբ, [[Ռուբէն Գ.]] [[1180]]–ական թուականներուն վերջնականապէս ազատագրածկ՛ազատագրէ է ԱլեքսանդրետէնԱլեքսանդրեթէն մինչեւ Սելեւկիա ձգուողերկարող ծովեզերքը, հենակետերը Կիլիկեան Հայաստանի մէջ։ծովեզերքը։
 
==Թագաւորներ==
 
[[1187]]–ին [[Ռուբէն Գ.]] գահը կամովին յանձնած է [[Լեւոն Բ.]]–ին, որ շրջակայ թշնամիներուն դէմ շահած շարք մը նոր յաղթանակներով բարձրացուցածկը էբարձրացնէ պետութեան կշիռն ու հեղինակութիւնը։ [[1198]]–ին, օծուելով ''«Թագաւոր ամենայն Հայոց, եւ նահանգին Կիլիկէացոց, եւ Իսաւոիոյ»'', ան Հայոց իշխանապետութիւնը հռչակածկը էհռչակէ Հայոց թագաւորութիւն, որ ստացածկը էստանայ միջազգային լայն ճանաչում։ Շարք մը էական բարեփոխումներով, [[Լեւոն Բ.]] ամրապնդած էկ՛ամրապնդէ պետութեան քաղաքական հզօրութիւնը, խթանելկը խթանէ տնտեսութեան, մշակոյթի ու լուսաւորութեան ընդհանուր վերելքը։
 
==Ձուլում==
 
[[Լեւոն Բ]]ի մահով սպառածկը էսպառի Ռուբինեաններու տոհմըտոհմի արական գծով։գիծը։ Անոր գահաժառանգ դուստր [[Զապէլ]]ը [[1226]]–ին ամուսնացուցած էկ՛ամուսննայ [[Կոստանդին (արեւմտահայերէն)|Կոստանդին]] սպարապետի որդի [[Հեթում Ա.]]–ի հետ, որով կը հանդիսանայ հանդիսացաւԿիլիկիոյ [[Հեթումեաններ]]ու թագաւորական տոհմի հիմնադիրը։
 
== Ռուբինեաններու Գահացանկը ==
Տող 30 ⟶ 36՝
# [[Թորոս Բ.]] 1145-1169
# [[Ռուբէն Բ.]] 1169
# [[Մլեհ (արեւմտահայերէն)|Մլեհ]] 1169-1175
# [[Ռուբէն Գ.]] 1175-1187
# [[Լեւոն Բ.]] 1187-1219