Ուիքիփետիա

«Յակոբ Սիրունի» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
No edit summary
No edit summary
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Անձ}}
'''Յակոբ Առաքել Սիրունի''' (''Ճոլոլեան'', {{ԱԾ}}), բանասէր, հրապարակագիր, գրող, մտաւորական։
| անուն ազգանուն =Յակոբ Ճ․(Ճոլոլեան) Սիրունի
| բնագիր ԱԱՀ =
| պատկեր = Screenshot from 2014-07-11 02 18 45.png
| նկարագրութիւն = բանասէր, հրապարակագիր, գրող, մտաւորական
| ծնած է = 6 Ապրիլ 1890
| ծննդավայր = Ատափազար, Իզմիթ,Թուրքիա
| վախճանած է = 7 Ապրիլ 1973
| վախճանի վայրը = Պուքրէշ, Ռումանիա
| քաղաքացիութիւն =
| հպատակութիւն =
| ազգութիւն = Հայ
| ալմա մատեր =
| կրօնք =
| ազդուած է =
| ազդած է =
| գրքեր =
| աշխատանք =
| կարողութիւն =
| մասնագիտութիւն =
| ամուսին =
| ծնողներ =
| երեխաներ =
| պարգեւներ և մրցանակներ =
| կայքէջ =
| ստորագրութիւն =
}}
'''Յ. Ճ. Սիրունի''' (Յակոբ Առաքել Սիրունի (Ճոլոլեան) Յակոբ Ճ․ Սիրունի, [[6 Ապրիլ]] [[1890]], Ատափազար (Իզմիթ, Թուրքիա) - [[7 Ապրիլ]] [[1973]], [[Պուքրէշ]], Ռումանիա), բանասէր, հրապարակագիր, գրող, մտաւորական։
 
== Կենսագրութիւն ==
== Կեանք ու գործունէութիւն ==
=== Կրթութիւն ===
Նախնական՝ կրթութիւնը կը ստանայ իր ծննդավայրին մէջ ապա՝ 1901-ին, [[Իսթանպուլ|Պոլսոյ]] Էսաեան նախակրթարանին մէջ, որուն ընթացքը կ՛աւարտէ 1904-ին։ Կը շարունակէ ուսումը ու շրջանաւարտ կը պսակուի յաջորդաբար [[Ազգային Կեդրոնական Վարժարան (Պոլիս)|Ազգային Կեդրոնական վարժարանին]] երկրորդականէն՝ 1909-ինեւ Պոլսոյ համալսարանի իրաւագիտական բաժնէն 1913-ին։
 
=== Կեանքն ու գործունէութիւնը՝Գործունէութիւնը՝ Պոլսոյ մէջ ===
Էսաեան Վարժարանէ դուրս շրջանաւարտներու միասնութիւնը ապահովելու նպատակով, 1908 թուականին, վարժարանի լրացուցիչ դասարանի(1900-1901) առաջին սաներէն՝ Կատարինէ Քիւտնէրեանին, Հ. Ճ. Համբարձումեանին հետ կը հիմնեն Էսաեան Սանուց Միութիւնը․ կ՛ըլլան նորակազմ Վարչութեան առաջին անդամները, իսկ պատուակալ անդամներ կ՛արձանագրուին [[Կոմիտաս Վարդապետ|Կոմիտաս Վրդ]]. եւ Մկրտիչ Էսաեան։ 1913թ․1913 թ․ Մարտէն Յունիս ամիսներուն ընթացքին, կը կազմակերպեն 6 գրական ասուլիսներու շարք մը, որոնց ընթացքին կը քննարկուին [[Լեւոն Շանթ]]ի «Հին Աստուածներ»ը, [[Գրիգոր Զօհրապ]]ի նորավէպերը, [[Դանիէլ Վարուժան]]ի «Հեթանոս Երգեր»ը, [[Ռուբէն Զարդարեան]]ի «Ցայգալոյս»ը, [[Յովհաննէս Սէթեան]]ի բանաստեղծութիւնները, [[Սիամանթօ|Սիամանթոյի]] «Ամբողջական Գործ»ը։ Ծրագրուած էր քննարկել ուրիշ գրողներու, բանաստեղծներու գործերն ալ, սակայն քաղաքական հետագայ պայմանները թոյլատու չեն ըլլար ու շարքը կ՚ընդհատի<ref>[http://www.agos.com.tr/tr/yazi/18450/esayeani-kragan-asulisnyeri-1913 Պոլսոյ Ակօս շաբաթաթերթ, գրական ասուլիս]</ref>։
 
1908 եւ 1913 թուականներուն, մէջ ընդ մէջ կը բանտարկուի՝ որպէս քաղաքական անբարեյոյս տարր։
 
1908-1914 մերթ ընդ մերթ իր մասնակցութիւնը կը բերէ «Արեւելք», «Սուրհանդակ», «Ազատամարտ»թերթ ի խմբագրութեանց։ 1913-՛14 կը վարէ «Ազատամարտ» օրաթերթի պատասխանատու տնօրէնին պաշտօնը։
 
1914-ին, Դանիէլ Վարուժանին հետ կը հրատարակեն «Նաւասարդ» տարեգիրքը։
1915-էն՝ 1918,Պոլսոյ հայաշատ թաղամասերէն՝ Թաթաւլաի (ներկայիս Քուրթուլուշ) մէջ կ՛ապրի գաղտնօրէն․ այսպէս կը փրկուի 1915-ի Ցեղասպանութենէն։▼
 
▲1915-էն՝ 1918,Պոլսոյ հայաշատ թաղամասերէն՝ Թաթաւլաի (ներկայիս Քուրթուլուշ) մէջ կ՛ապրի գաղտնօրէն․ այսպէս կը փրկուի 1915-ի Ցեղասպանութենէն։
Զինադադարը Պոլսոյ հայութեան առիթը կու տայ շունչ մը առնելու, ոգեկոչելու իր նահատակները եւ վերակազմելու ազգային խանգարուած մեքենան։ Սիրունին գործօն մասնակցութիւն կը բերէ Պոլսոյ Հայ Արուեստի Տան հիմնադրութեան, [[Հ.Մ.Ը.Մ.|Հ․Մ․Ը․Մ․]]-ի «Կոմիտասեան յանձնախումբ»-ին, «Հայ տրամաթիք»-ի կազմակերպական աշխատանքներուն։Քեմալականներուն յաղթական մուտքը Պոլիս պատճառ կ՚ըլլայ, որ ան բազմաթիւ մտաւորականներու պէս կը լքէ Պոլիսը․ կը մեկնի ու կը հաստատուի Ռումանիա՝ 1922-ին։▼
 
▲Զինադադարը Պոլսոյ հայութեան առիթը կու տայ շունչ մը առնելու, ոգեկոչելու իր նահատակները եւ վերակազմելու ազգային խանգարուած մեքենան։ Սիրունին գործօն մասնակցութիւն կը բերէ Պոլսոյ Հայ Արուեստի Տան հիմնադրութեան, [[Հ.Մ.Ը.Մ.|Հ․Մ․Ը․Մ․]]-ի «Կոմիտասեան յանձնախումբ»-ին, «Հայ տրամաթիք»-ի կազմակերպական աշխատանքներուն։Քեմալականներուն յաղթական մուտքը Պոլիս պատճառ կ՚ըլլայ, որ ան բազմաթիւ մտաւորականներու պէս կը լքէ Պոլիսը․ կը մեկնի ու կը հաստատուի Ռումանիա՝ 1922-ին։
=== Կեանքն ու գործունէութիւնը՝ Ռումանիոյ մէջ ===▼
Ռումանիա, սերտ կապեր կը հաստատէ [[Ն․Յորգա]]յի հետ, ու մշակութային, հասարակական գործունէութիւն կը ծաւալէ ռումանահայութեան մէջ, նպաստելով հայագիտութեան և արևելագիտութեան տարածման։ Երկար տարիներ Արևելեան Եւրոպայի և Պալկանեան ուսումնասիրական հիմնարկներուն եւ համալսարաններուն մէջ կը դասաւանդէ՝ գրաբար, ժամանակակից հայերէն և թրքերէն։▼
 
▲=== Կեանքն ու գործունէութիւնը՝Գործունէութիւնը՝ Ռումանիոյ մէջ ===
▲Ռումանիա, սերտ կապեր կը հաստատէ [[Ն․ՅորգաՆիւ Եորք]]յի հետ, ու մշակութային, հասարակական գործունէութիւն կը ծաւալէ ռումանահայութեան մէջ, նպաստելով հայագիտութեան և արևելագիտութեան տարածման։ Երկար տարիներ Արևելեան Եւրոպայի և Պալկանեան ուսումնասիրական հիմնարկներուն եւ համալսարաններուն մէջ կը դասաւանդէ՝ գրաբար, ժամանակակից հայերէն և թրքերէն։
Միաժամանակ կը հրատարակէ՝ «Հայ մշակոյթի պատմութեան ժամանակագրութիւն», 1935-41, ոում․, «Հայաստանը ըստ թուրք, աշխարհագիրներու» հատորները։ Կ՛աշխատակցի մեծ թիւով հայկական, ռումանական եւ ֆրանսական թերթերու եւ հանդէսներու․ ինչպէս՝ «Նոր արշալոյս»(1922-1923, 1931), «Նաւասարդ» (1923-1926), «Արի» (1924-1928), «Անի» հանդէսը՝ 1935-1938, տարեգիրքը՝ 1941, 1942-1943, ռում․), «Արագ» (թերթը՝ 1932-1944, տարեգիրքը՝ 1933-1934) և այլ պարբերաթերթերու։ Գործօն մասնակցութիւն կը բերէ Ռումանիոյ հայ համայնքին կեանքին․ Նախագահ՝ Հ․Մ․Ը․Մ․-ի Շրջանային Վարչութեան, հիմնադիր՝ «Կոմիտաս» երաժշտական միութեան, «Հայ մշակութային Տան», եւ այլ միութիւններու կամ ընկերակցութիւններու։
Կ՛աշխատակցի մեծ թիւով հայկական, ռումանական եւ ֆրանսական թերթերու եւ հանդէսներու․ ինչպէս՝ «Նոր արշալոյս»(1922-1923, 1931), «Նաւասարդ» (1923-1926), «Արի» (1924-1928), «Անի» հանդէսը՝ 1935-1938, տարեգիրքը՝ 1941, 1942-1943, ռում․), «Արագ» (թերթը՝ 1932-1944, տարեգիրքը՝ 1933-1934) և այլ պարբերաթերթերու։
Գործօն մասնակցութիւն կը բերէ Ռումանիոյ հայ համայնքին կեանքին․ Նախագահ՝ Հ․Մ․Ը․Մ․-ի Շրջանային Վարչութեան, հիմնադիր՝ «Կոմիտաս» երաժշտական միութեան, «Հայ մշակութային Տան», եւ այլ միութիւններու կամ ընկերակցութիւններու։<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_of_Romania Հայերը Ռումանիոյ մէջ]{{ref-en}}</ref>
 
Բ․Երկրորդ համաշխարհայինՀամաշխարհային պատերազմէնՊատերազմէն ետք, Ռումանիոյ քաղաքական յեղաշրջման իբրեւ հետեւանք կ՛աքսորուի Սիպիրիա, 1944-1954։
 
Աքսորէն վերադարձին, կը շարունակէ իր աշխատասիրութիւնները ու կը հրատարակէմեծ թիւով ուսումնասիրութիւններ՝ ձեռագրագիտութեան, աղրիւրագիտութեան, մատենագիտութեան, հայ թատրոնին, գաղթավայրերուն ի մասնաւորի՝ Ռումանահայութեան, նիւթերուն վերաբերեալ։
Տող 82 ⟶ 56՝
 
Հատուածներ իր յուշերէն՝
{{քաղվածք|․․․Ղալաթիոյ եկեղեցին տեսակ մը ուխտավայր էր Պոլսոյ հայութեան համար: Կառուցուած յանուն Ս. [[Գրիգոր ԼուսաւորիչիԼուսաւորիչ]]ի` ան ժողովուրդին ծանօթ էր իբր «Ամենափրկիչ»: Պոլիսը, ամէն հինգշաբթի, ժամադրութիւն կու տար Ղալաթիոյ ժամուն բակը: Ոչ միայն անգործ մարդիկը, կիներ, աղջիկներ` որոնք ժամէ ժամ կը պտըտէին ուխտի, այլեւ գործի մարդիկ ալ` շուկայ երթալէ առաջ` անգամ մը կու գային Ամենափրկիչին: Ղալաթիոյ հինգշաբթիները տեսակ մը ամուսնական սակարան ալ էին: Յաճախ հոն կու գային հանդիպումներ ունենալու եւ ընտրութիւն կատարելու երկու սեռէ ապագայ թեկնածուներ<ref name="հոմէն" />:|}}
Փարիզի յոբելեանին օրուան իր խօսակցութենէն՝
{{քաղվածք|...անոնց օրով ճամբայ ելայ, անոնք կեանքը լքեցին, առանց որևէ վայելքի պահ մը ապրած ըլլալու իրենց տքնութեան, իրենց ճգնութեան և իրենց տառապանքին փոխարէն: Ես անոնցմէ բախտաւոր եղայ: Բախտաւոր նախ անոր համար, որ իմ պարագայովս հերքուեցաւ այն ապուշ առածը որ Հայ ժողովուրդը ստեղծեր է՝ «գնա մեռիր, եկուր սիրեմ»: Ես լսեցի, կարդացի ինչ որ թերեւս պիտի գրէին մեռնելէս յետոյ: Այդ երջանկութիւնը տրուեցաւ ինձ ապրիլ, բախտատմամբ այն աւելի մեծ արժէքներուն որոնք գացին իրենց երազը իրենց սրտին մէջ պահած: Այլևս հասած կը նկատեմ վայրկեանը, իրականացնելու պատգամը Չարենցի՝ «հոգեկան միութիւն»... Առանց հոգեկան այդ միութեան մի՛ հաւատաք որ մեր երազները կ'իրականանան. կէս կը մնան: Որպէսզի անոնք կէս չմնան, պէտք է մենք կէս չմնանք, պէտք է ամբողջութիւն մը կ'ազմենք: Այս պահուս մէջս կ'արթննանանգամ մը ևս անունները այն մարդոց, որոնք նման փառքեր վայելելու առիթը չունեցան և մեզ ձգեցին յափշտակիչի դերին մէջ: Ներողութիւն կը խնդրեմ անոնց աճիւններէն....:|}}<ref name="հոմէն">[http://www.getronagan.k12.tr/uploads/hagop_siruni_hraver.pdf Կեդրոնական Վարժարանի հրաւէր]</ref>
Տող 98 ⟶ 72՝
== Արտաքին յղումներ ==
# [http://www.armenianreligion.am/am/Encyclopedia_of_armenian_religion_Ejmiatsin_Amsagir "Էջմիածին" ամսագրին մասին]
{{Արտաքին յղումներ}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Adapazar%C4%B1 Ատափազար]{{ref-en}}
 
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Kurtulu%C5%9F Թաթաւլա/ Քուրթուլուշ]{{ref-en}}
{{DEFAULTSORT:Սիրունի Ճ․, Յակոբ}}▼
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Bucharest Պուքրէշ]{{ref-en}}
 
▲{{DEFAULTSORT:Սիրունի Ճ․, Յակոբ}}
[[Ստորոգութիւն:1890 ծնունդներ]]
[[Ստորոգութիւն:6 Ապրիլի ծնածներ]]
[[Ստորոգութիւն:Ատափազար ծնածներ]]
[[Ստորոգութիւն:1973 մահեր]]
[[Ստորոգութիւն:7 Ապրիլի մահացածներ]]
[[Ստորոգութիւն:Հայ բանասէրներ]]
[[Ստորոգութիւն:Հայ հրապարակագիրներ]]
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Յակոբ_Սիրունի» էջէն