«Արսէն Այտընեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 1.
{{ԱՀ}}
{{արևելահայերեն|Արսեն Այտընյան}}
'''Արսէն Այտընեան''', 1825-1902, հոգեւորական: Աշխարհաբարի հետ զուգընթաց կ՝ընթանայ Այտնեանի անունը՝ որ անմոռանալի եղած է գլխաւորաբար բանասիրական ուսումնասիրութեան տեսակէտով. աշխարհաբարը որ մինչեւ իր ատեն անկանոն վիճակ մը ունէր, իրմով կանոնաւորուեցաւ եւ ինք պատրաստեց քննական քերականութիւնը որ երբէք չպիտի հիննայ:
 
{{Տեղեկաքարտ Անձ
Զաւակն էր Պետրոս Այտընեանի եւ ծնած է 1825 յունուար 7-ին Պոլիս՝ [[Բերայ]]ի մէջ: Իր ծնողքը ձախորդ ժամանակի պատահարներէն ստիպեալ կը թողուն իրենց տունը՝ և 1828-ին [[Գաղատեայ]] կ՝երթան, ուրկէ կը վերադառնան 1830-ին, 6 տարեկան էր Այտնեան երբ [[Վենետիկի]] [[Մխիթարեան]]ց և ապա [[Ղալաթիոյ]] Վիէննական հայրերու վարժարանն կը յաճախէ: Ուսման սաստիկ սիրահար, գրեթէ ինքնօգնութեամբ լատիներէնի կ՝աշխատի եւ օր մըն ալ իր ուսուցիչներուն անակնկալ մը կ՝ընէ այդ լեզուով ատենախօսութիւն մը ընելով, որով կը յաջողի իրմէ բարձրագոյն դաս մը ելլել: Ութը տարեկանին Բերայի [[վիեննական]] Հայրերու վարժարանը կ՝աշակերտի Չալըխեան Վրթանէսի Հ.Չ, 1835-ին Վիեննա կը ղրկուի ուր կ՝աշխատի ուսանիլ Իտալերէն, Ֆրանսերէն, Արաբերէն, Թրքերէն եւ կը ձեռնարկէ հոգեւոր ճառախօսութիւններու ևլն.
| ԱԱՀ = Արսէն Այտընեան
| բնագիր ԱԱՀ =
| պատկեր = Arsaytnyan.jpg
| background =
| նկարագրում = (բանասէր, լեզուաբան)
| ծննդյան օր = [[7 Յունուար ]] [[1825]]
|
}}
 
'''Արսէն Այտընեան''' ([[7 Յունուար]] [[1825]] - [[1902]]), հայ բանասէր, լեզուաբան եւ հագեւորական:
17 տարեկան էր երբ ուխտեց աշխարհէ հրաժարիլ եւ պատրաստուիլ եկեղեցականութեան, 1845ին [[Ագադանգեղոսի]] կրկնագիր օրինակը՝ որ իր հնութեամբ զմայլեցուցած էր Այտեանը, նիւթ մատակարարեց մանր քննութեան մը, որուն հետեւանքը եղաւ այն արդիւնքը թէ այս հին ձեռագիրն ունի իր ընթեռնելի գրերուն տակ, անընթեռնելի գրեր ալ, որուն քանի մը էջերն առաջին անգամ կարդալը Այտնեանի յանձնուեցաւ: Գեր Արիստակէս՝ վանքի նոյն ժամանակաց վանահայրը Այտընեանի կը հրամայէ նոր կտակարանի քննութիւն մը կատարել, համեմատելով զայն ծանօթ ձեռագրաց հետ:
 
'''Արսէն Այտընեան''', 1825-1902, հոգեւորական: Աշխարհաբարի հետ զուգընթաց կ՝ընթանայ Այտնեանի անունը՝ որ անմոռանալի եղած է գլխաւորաբար բանասիրական ուսումնասիրութեան տեսակէտով. աշխարհաբարը որ մինչեւ իր ատեն անկանոն վիճակ մը ունէր, իրմով կանոնաւորուեցաւ եւ ինք պատրաստեց քննական քերականութիւնը, որ երբէք չպիտիպիտի հիննայչհիննայ:
1848ին պատրաստեց հայերէն տառերով մեծ երկրագունդ որ 4 գոյներով տպուեցաւ, այդ երկրագունդը կը մրցի նմանօրինակ որևիցէ եւրոպակտն երկրագունդներու հետ եւ Վիեննայի Աշխարհագրական Ընկերութեան զարմանքը շարժած է: 1851-ին պատրաստեց արաբերէն մեծ երկրագունդ մը որ հակառակ իր կամքին մնաց ձեռագիր:
 
Զաւակն էր Պետրոս Այտընեանի եւ ծնած է 1825 յունուար 7-ին Պոլիս՝[[Պոլիս]]՝ [[Բերայ]]ի մէջ: Իր ծնողքը ձախորդ ժամանակի պատահարներէն ստիպեալ կը թողուն իրենց տունը՝ ևեւ [[1828]]-ին [[Գաղատեայ]] կ՝երթան, ուրկէ կը վերադառնան [[1830]]-ին, 6 տարեկան էր Այտնեան երբ [[Վենետիկի]] [[Մխիթարեան]]ց ևեւ ապա [[Ղալաթիոյ]] ՎիէննականՎիեննական հայրերու վարժարաննվարժարանը կը յաճախէ: Ուսման սաստիկ սիրահար, գրեթէ ինքնօգնութեամբ, լատիներէնի կ՝աշխատի եւ օր մըն ալ իր ուսուցիչներուն անակնկալ մը կ՝ընէ այդ լեզուով ատենախօսութիւն մը ընելով, որով կը յաջողի իրմէ բարձրագոյն դաս մը ելլել: Ութը տարեկանին Բերայի [[վիեննական]] Հայրերու վարժարանը կ՝աշակերտիկ՝աշակերտէ Չալըխեան Վրթանէսի Հ.Չ, [[1835]]-ին [[Վիեննա]] կը ղրկուի, ուր կ՝աշխատի ուսանիլ [[Իտալերէն|իտալերէն]], [[Ֆրանսերէն|ֆրանսերէն]], [[Արաբերէն|արաբերէն]], [[Թրքերէն|թրքերէն]] եւ կը ձեռնարկէ հոգեւոր ճառախօսութիւններու ևլն.եւ այլ աշխատութիւններ:
Այսպիսի գործունէութեամբ գրեթէ տասը տարիներ այլ եւ այլ տեղեր այցելեց, Պոլիս, [[Զմիւռնիա]], [[Այտըն]], Բարիզ եւ 1862ին այցելեց նաեւ [[Ս. Ղազար]]: Ճամբորդութիւններէն միտքը սփոփած, գրիչը սրած, սկսաւ գլուխ հանել իր գործը որուն տարիներէ ի վեր աշխատած էր եւ որ անմահ պիտի ընէր իր անունը այսինքն իր քննական քերականութիւն արդի հայերէն լեզուին որ ստուգիւ դարագլուխ մը կազմեց Հայերէն Աշխարհաբարին: Այդ ճամբորդութիւնները կատարած էր լեզուն մօտէն ուսումնասիրելու համար և իբր արդիւնք իր քրտնաջան աշխատութեան 1866ին կը հրատարակուէր այդ գործը Վիեննայի տպարանէն 836 էջերով:
 
17 տարեկան էր երբ ուխտեց աշխարհէ հրաժարիլ եւ պատրաստուիլ եկեղեցականութեան, 1845ին[[1845]]-ին [[Ագադանգեղոսի]] կրկնագիր օրինակը՝օրինակը, որ իր հնութեամբ զմայլեցուցած էր ԱյտեանըԱյտընեանը, նիւթ մատակարարեց մանր քննութեան մը, որուն հետեւանքը եղաւ այն արդիւնքը թէ այս հին ձեռագիրն ունի իր ընթեռնելի գրերուն տակ, անընթեռնելի գրեր ալ, որուն քանի մը էջերն առաջին անգամ կարդալը ԱյտնեանիԱյտընեանի յանձնուեցաւ: Գեր Արիստակէս՝ վանքի նոյն ժամանակաց վանահայրը Այտընեանի կը հրամայէ նոր կտակարանի քննութիւն մը կատարել, համեմատելով զայն ծանօթ ձեռագրաց հետ:
 
1848ին[[1848]]-ին պատրաստեց հայերէն տառերով մեծ երկրագունդ, որ 4 գոյներով տպուեցաւ, այդ երկրագունդը կը մրցի նմանօրինակ որևիցէորեւիցէ եւրոպակտն[[Եւրոպա|եւրոպա]]կան երկրագունդներու հետ եւ Վիեննայի Աշխարհագրական Ընկերութեան զարմանքը շարժած է: [[1851]]-ին պատրաստեց արաբերէն մեծ երկրագունդ մը, որ հակառակ իր կամքին մնաց ձեռագիր:
 
Այսպիսի գործունէութեամբ գրեթէ տասը տարիներ այլ եւ այլ տեղեր այցելեց,այցելեց՝ [[Պոլիս,]] [[Զմիւռնիա]], [[Այտըն]], Բարիզ[[Փարիզ |Փարիզ]] եւ 1862ին[[1862]]-ին այցելեց նաեւ [[Ս. Ղազար]]: Ճամբորդութիւններէն միտքը սփոփած, գրիչը սրած, սկսաւ գլուխ հանել իր գործը, որուն տարիներէ ի վեր աշխատած էր եւ որ անմահ պիտի ընէր իր անունը, այսինքնայսինքն՝ իր քննական քերականութիւն արդի հայերէն լեզուին, որ ստուգիւ դարագլուխ մը կազմեց [[Հայերէն ԱշխարհաբարինԱշխարհաբար]]ին: Այդ ճամբորդութիւնները կատարած էր լեզուն մօտէն ուսումնասիրելու համար ևեւ իբր արդիւնք իր քրտնաջան աշխատութեան, 1866ին[[1866]]-ին կը հրատարակուէր այդ գործը Վիեննայի տպարանէնտպարանէն՝ 836 էջերով:
 
{{DEFAULTSORT:Այտընեան Արսէն}}
[[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Արևմտահայերեն1825 հոդվածներծնունդներ (արւմտ.)]]
[[Կատեգորիա:1902 մահեր (արւմտ.)]]
[[Կատեգորիա:Հայ բանասէրներ]]
[[Կատեգորիա:Հայ լեզուաբաններ]]
[[Կատեգորիա:Հայ հոգեւորականներ]]