«Արսէն Այտընեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

| ծննդյան օր = [[7 Յունուար ]] [[1825]]

'''Արսէն Այտընեան''' ([[7 Յունուար]] [[1825]] - [[1902]]), հայ բանասէր, լեզուաբան եւ հագեւորական:հագեւորական։

Աշխարհաբարի հետ զուգընթաց կ՝ընթանայ Այտնեանի անունը՝ որ անմոռանալի եղած է գլխաւորաբար բանասիրական ուսումնասիրութեան տեսակէտով. աշխարհաբարը որ մինչեւ իր ատեն անկանոն վիճակ մը ունէր, իրմով կանոնաւորուեցաւ եւ ինք պատրաստեց քննական քերականութիւնը, որ երբէք պիտի չհիննայ: չհիննայ։

Զաւակն էր Պետրոս Այտընեանի եւ ծնած [[Պոլիս]]՝ [[Բերայ]]ի մէջ:մէջ։ Իր ծնողքը ձախորդ ժամանակի պատահարներէն ստիպեալ կը թողուն իրենց տունը՝ եւ [[1828]]-ին [[Գաղատեայ]] կ՝երթան, ուրկէ կը վերադառնան [[1830]]-ին, 6 տարեկան էր Այտնեան երբ [[Վենետիկի]] [[Մխիթարեան]]ց եւ ապա [[Ղալաթիոյ]] Վիեննական հայրերու վարժարանը կը յաճախէ:յաճախէ։ Ուսման սաստիկ սիրահար, գրեթէ ինքնօգնութեամբ, լատիներէնի կ՝աշխատի եւ օր մըն ալ իր ուսուցիչներուն անակնկալ մը կ՝ընէ այդ լեզուով ատենախօսութիւն մը ընելով, որով կը յաջողի իրմէ բարձրագոյն դաս մը ելլել:ելլել։ Ութը տարեկանին Բերայի [[վիեննական]] Հայրերու վարժարանը կ՝աշակերտէ Չալըխեան Վրթանէսի Հ.Չ, [[1835]]-ին [[Վիեննա]] կը ղրկուի, ուր կ՝աշխատի ուսանիլ [[Իտալերէն|իտալերէն]], [[Ֆրանսերէն|ֆրանսերէն]], [[Արաբերէն|արաբերէն]], [[Թրքերէն|թրքերէն]] եւ կը ձեռնարկէ հոգեւոր ճառախօսութիւններու եւ այլ աշխատութիւններ:աշխատութիւններ։

17 տարեկան էր երբ ուխտեց աշխարհէ հրաժարիլ եւ պատրաստուիլ եկեղեցականութեան, [[1845]]-ին [[Ագադանգեղոսի]] կրկնագիր օրինակը, որ իր հնութեամբ զմայլեցուցած էր Այտընեանը, նիւթ մատակարարեց մանր քննութեան մը, որուն հետեւանքը եղաւ այն արդիւնքը թէ այս հին ձեռագիրն ունի իր ընթեռնելի գրերուն տակ, անընթեռնելի գրեր ալ, որուն քանի մը էջերն առաջին անգամ կարդալը Այտընեանի յանձնուեցաւ:յանձնուեցաւ։ Գեր Արիստակէս՝ վանքի նոյն ժամանակաց վանահայրը Այտընեանի կը հրամայէ նոր կտակարանի քննութիւն մը կատարել, համեմատելով զայն ծանօթ ձեռագրաց հետ: հետ։

[[1848]]-ին պատրաստեց հայերէն տառերով մեծ երկրագունդ, որ 4 գոյներով տպուեցաւ, այդ երկրագունդը կը մրցի նմանօրինակ որեւիցէ [[Եւրոպա|եւրոպա]]կան երկրագունդներու հետ եւ Վիեննայի Աշխարհագրական Ընկերութեան զարմանքը շարժած է:է։ [[1851]]-ին պատրաստեց արաբերէն մեծ երկրագունդ մը, որ հակառակ իր կամքին մնաց ձեռագիր:ձեռագիր։

Այսպիսի գործունէութեամբ գրեթէ տասը տարիներ այլ եւ այլ տեղեր այցելեց՝ [[Պոլիս,]] [[Զմիւռնիա]], [[Այտըն]], [[Փարիզ |Փարիզ]] եւ [[1862]]-ին այցելեց նաեւ [[Ս. Ղազար]]:։ Ճամբորդութիւններէն միտքը սփոփած, գրիչը սրած, սկսաւ գլուխ հանել իր գործը, որուն տարիներէ ի վեր աշխատած էր եւ որ անմահ պիտի ընէր իր անունը, այսինքն՝ իր քննական քերականութիւն արդի հայերէն լեզուին, որ ստուգիւ դարագլուխ մը կազմեց [[Հայերէն Աշխարհաբար]]ին:ին։ Այդ ճամբորդութիւնները կատարած էր լեզուն մօտէն ուսումնասիրելու համար եւ իբր արդիւնք իր քրտնաջան աշխատութեան, [[1866]]-ին կը հրատարակուէր այդ գործը Վիեննայի տպարանէն՝ 836 էջերով: էջերով։