«Արսէն Այտընեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

ԱշխարհաբարիԱյտընեանի հետկեանքն ու գործունէութիւնը զուգընթաց կ՝է ընթանայաշխարհաբարի Այտնեանիզարգացման անունը՝հետ։ որԻր անմոռանալիանունը եղածբացառիկ կարեւորութիւն ունեցած է գլխաւորաբար բանասիրական ուսումնասիրութեան տեսակէտովտեսակէտէն. աշխարհաբարը, որ մինչեւմինչ իր ատենայդ անկանոն վիճակ մը ունէր, իրմով կանոնաւորուեցաւ եւանոր ինք պատրաստեցպատրաստած քննական քերականութիւնը, որ երբէքքերականութեան պիտիշնորհիւ։ չհիննայ։

Զաւակն էրՈրդի՝ Պետրոս Այտընեանի եւ, ծնած է [[Պոլիս]]՝ [[ԲերայԲերա]]իյի մէջ։ Իր ծնողքըԺամանակի ձախորդ ժամանակի պատահարներէն ստիպեալստիպուած, կըծնողքը թողունլքած են իրենց տունը՝ եւ [[1828]]-ին1830ին [[ԳաղատեայՂալաթիա]] կ՝ապրած։ երթան, ուրկէ կը վերադառնանԱյտընեան [[1830Վենետիկ]]-ին, 6 տարեկան էր Այտնեան երբի [[ՎենետիկիՄխիթարեաններ]] [[Մխիթարեան]]ց-ու եւ ապա Ղալաթիոյ [[ՂալաթիոյՎիեննա]]յի Վիեննական հայրերուՄխիթարեաններու վարժարանը կըյաճախած յաճախէ։է։ Ուսման սաստիկ սիրահար, գրեթէ ինքնօգնութեամբ, լատիներէնիլատիներէն կ՝սորված աշխատիէ եւ օր մըն ալ իր ուսուցիչներուն անակնկալ մը կ՝ըրած ընէէ՝ այդ լեզուով ատենախօսութիւն մը ընելովկատարելով, որով կըարժանացած յաջողիէ իրմէմէկ բարձրագոյնդասարան դասբարձրանալու։ մը ելլել։Ան Ութըութը տարեկանին Բերայի [[վիեննական]]Վիեննական Հայրերուհայրերու վարժարանըվարժարանին կ՝մէջ աշակերտէաշակերտած Չալըխեան Վրթանէսիէ Հ.Չ Վրթանէս Չալըխեանին, իսկ [[1835]]-ին [[Վիեննա]] կը ղրկուիղրկուած, ուր կ՝ աշխատիուսանած ուսանիլէ [[իտալերէն]], [[ֆրանսերէն]], [[արաբերէն]], [[թրքերէն]] եւ կը ձեռնարկէձեռնարկած՝ հոգեւոր ճառախօսութիւններու եւ այլ աշխատութիւններ։աշխատութիւններու։

17Տասնեօթ տարեկանտարեկանին էրուխտած երբէ ուխտեցպատրաստուիլ աշխարհէեկեղեցական հրաժարիլ եւ պատրաստուիլ եկեղեցականութեան,ծառայութեան։ [[1845]]-ին [[ԱգադանգեղոսիԱգաթանգեղոս]]-ի կրկնագիր օրինակը, որ իր հնութեամբ զմայլեցուցած էր Այտընեանը, նիւթ մատակարարեցմատակարարած է մանր քննութեան մը, որուն հետեւանքըարդիւնքով եղաւյայտնի այնդարձած արդիւնքըէ, թէոր այս հին ձեռագիրնձեռագիրը անընթեռնելի գիրեր ունի իր ընթեռնելի գրերունգիրերուն տակ, անընթեռնելի գրեր ալ, որուն քանի մը էջերնէջերուն առաջին անգամ կարդալըընթերցումը ԱյտընեանիԱյտընեանին յանձնուեցաւ։յանձնուած Գերէ։ Գերպ. Արիստակէս՝ վանքի նոյն ժամանակաց վանահայրը, ԱյտընեանիԱյտընեանին կըհրահանգած հրամայէէ նոր[[Նոր կտակարանիԿտակարան]]-ի քննութիւն մը կատարել, համեմատելով զայն ծանօթ ձեռագրացձեռագիրներու հետ։

[[1848]]-ին պատրաստեցան հայերէնպատրաստած տառերովէ հայերէն մեծ երկրագունդաշխարհագունդ մը, որ 4չորս գոյներով տպուեցաւ,տպուած է։ այդԱյդ երկրագունդըաշխարհագունդը կը մրցի նմանօրինակ որեւիցէորեւէ [[եւրոպա]]կանեւրոպական երկրագունդներուօրինակի հետ եւ Վիեննայի Աշխարհագրական Ընկերութեան զարմանքը շարժած է։ [[1851]]-ին պատրաստեցԱյտընեան պատրաստած է արաբերէն մեծ երկրագունդ մը, որ հակառակ իր կամքին, մնացձեռագիր ձեռագիր։մնացած է։

Այսպիսի գործունէութեամբ գրեթէ տասը տարիներ այլ եւ այլ տեղեր այցելեց՝ [[Պոլիս,]], [[Զմիւռնիա]], [[Այտըն]], [[Փարիզ]] եւ [[1862]]-ին այցելեց նաեւ [[Ս. Ղազար]]։ Ճամբորդութիւններէն միտքը սփոփած, գրիչը սրած, սկսաւ գլուխ հանել իր գործը, որուն տարիներէ ի վեր աշխատած էր եւ որ անմահ պիտի ընէր իր անունը, այսինքն՝ իր քննական քերականութիւն արդի հայերէն լեզուին, որ ստուգիւ դարագլուխ մը կազմեց [[Հայերէն Աշխարհաբար]]ին։ Այդ ճամբորդութիւնները կատարած էր լեզուն մօտէն ուսումնասիրելու համար եւ իբր արդիւնք իր քրտնաջան աշխատութեան, [[1866]]-ին կը հրատարակուէր այդ գործը Վիեննայի տպարանէն՝ 836 էջերով։