«Հունգարիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ →‎top: clean up, replaced: քարտէզ → քարտէս (5) using AWB
Չ clean up, replaced: հունկարերէն → Հունգարերէն (6), ուքրաիներէն → Ուքրաներէն using AWB
Տող 15.
|թագավորական_օրհներգ =
|օրհներգ =
|պաշտօնական_լեզուներ = [[հունկարերէնՀունգարերէն]]
|էթնիկ_խումբեր =
|մայրաքաղաք = [[Պուտափեշթ]]
Տող 91.
}}
 
'''Հունգարիա''' <small>[[հունկարերէնՀունգարերէն]]՝</small> '''Magyarország''' {{ստեղ|{{աուդիո|Hu-Magyarország.ogg|<small>մատեարօրսակ</small>}}}} պետութիւն է Կեդրոնական Եւրոպայի մէջ։ Եւրամիութեան (2004-էն), Շենկենի գօտիի, ՆԱԹՕ-ի (1999-էն) անդամ-երկիր է։ 2011 Յունուար 1-էն կէս տարիով նախագահած է Եւրամիութիւնը։<br />
Դրամի միաւորն է հունկարական ֆորինթը։
 
Տող 125.
=== Ետպատերազմական Շրջան Եւ Նոր Պետութիւն ===
 
Նազիսթական Գերմանիոյ անկումէն ետք խորհուրդային զօրքերը գրաւեցան Հունկարիոյ ամբողջ տարածքը։ Երկիրը Խորհուրդային Միութեան արբանեակ դարձնելու համար ղեկավար ընտրուեցավ Մաթեաշ Րաքօշին (<small>[[հունկարերէնՀունգարերէն]]՝</small> [[:en:Mátyás Rákosi|Mátyás Rákosi]]), որուն կառավարութիւնը սկսեցաւ վարել ընկերվարական կարգերու հաստատումին քաղաքականութիւն։ Նօր կարգերը արմատաւորելու համար Րաքոշին սթալինական ՊԱՔ-ի նմանութեամբ ստեղծեցաւ գաղտնի ոստիկանութիւն։ Հետեւեցան զտելու գործողութիւնները եւ 1948-էն մինչեւ 1956 թուականները մօտաւորապէս 350 000 պաշտօնեաներ եւ մտւորականներ բանտարկուեցան կամ սպաննուեցան<ref>http://www.tamupress.com/product/</ref>: Տարբեր հաշուարկներով համարեայ 600 000 հունկարներ արտաքսուեցան դէպի խորհուրդային աշխատանքային ճամբարներ, անոնցմէ 200 000-ը մահացան գերութեան մէջ։<ref>http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/from_our_own_correspondent/8347146.stm BBC News</ref><br />
[[Պատկեր:Szétlőtt harckocsi a Móricz Zsigmond körtéren.jpg|մինի||ձախից|<small>Ջարդուած խորհուրդային հրասայլը Պուտափեշտին մէջ 1956-ի հեղափոխութեան ընթացքին:</small>]]
Վարշավիոյ համաձայնագիրը Հունկարիան միացաւ 1955 Մայիսին, հաջորդ տարին երկիրին մէջ սկսեցաւ կառաւարութեան դէմ տրամադրութիւններու զարգացումը։ Ցուցարարները ճնշելու համար 1956 Հոկտեմբերի 23-ին Պուտափեշտ մտցուեցան խորհուրդային հրասայլեր։ Լիակատար քաօսէն խուսափելու համար վարչապետ Իմրէ Նադիը խոստացաւ ազատ ընտրութիւններ եւ Հունկարիան հանեցաւ Վարշավիոյ համաձայնագիրէն։<br />
Տող 131.
 
== Անուն ==
Երկիրին անունը կու գայ ազգին անունէն, նոյն բանաձեւով հունկարերէնՀունգարերէն Magyarország անունն է, -ország վերջավորութիւնը կը համապատասխանէ հայերէնի -ստանը։ Այլազգիները երկիրին անունին համար կ'օգտագործեն հիմնականը հունկար, ունկար ձեւերը, անգլիերէն՝ Hungary, գերմաներէն՝ Ungarn, ֆրանսերէն՝ Hongrie, վրացերէն՝ უნგრეთი <small>[ունկրէթի]</small>, պուլկարերէն՝ Унгария, յունարէն՝ : Քիչ մը կը տարբերուէն ուքրաիներէն՝Ուքրաներէն՝ Угорщина <small>[ուկորշչինա]</small> եւ ռուսերէն՝ Венгрия <small>[վէնկրիեա]</small> անունները։ Կարգ մը այլ լեզուները հիմք ընդունած են ազգին անունին մաճար, մատեար ձեւերը, թուրքերէն՝ Macaristan <small>[մաճարիսթան]</small>, սերպերէն՝ Маарска, չեխերէն՝ Mad'arsko, ղազախերէն՝ Мажарстан:
*1898 Սեպտեմբեր 11-ին գերմանացի աստղագէտ Մաքս Ուօլֆին յայտնաբերած աստղանմանը կոչուած է Հունկարիա ([[434 Hungaria]]) :
== Աշխարհագրութիւն ==
Տող 274.
<br />
Կեանքին միջին տեւողութիւնը քոմունիզմի անկումէն ետք կը մեծնայ, տղամարդերունը 71.96 տարի կազմած է, կիներունը՝ 79.62 տարի<ref>Հունկարիոյ Կեդրոնական Վիճակագրութեան Վարչութիւն http://www.ksh.hu/docs/hun/xstadat/xstadat_hosszu/h_wdsd001a.html Վերցուած է 2014 Սեպտեմբեր 20-ին</ref>:<br />
Բնակչութեան 99.6%-ը կը տիրապետէ հունկարերէնըՀունգարերէնը, որուն 0,7%-ին համար (68 458 հոգի) ան կը համարուի երկրորդ լեզու<ref>Országos adatok (Ազգային տուեալներ) [[ՀունկարերէնՀունգարերէն]] http://www.ksh.hu/nepszamlalas/tablak_teruleti_00 Վերցուած է 2014 Սեպտեմբեր 30-ին</ref>: Այլ լեզուները տիրապետողներ են, [[անգլերէն]]ը՝ 16 %, [[գերմաներէն]]ը՝ 11.2 %, [[ռուսերէն]]ը՝ 1.3 %, [[ֆրանսերէն]]ը՝ 1.2 %:<br />
2015-ի տուեալներով բնակչութեան 85.6 %-ը [[հունկարներ]] են, 3,2 %-ը՝ [[գնչուներ]], 1.9 %-ը՝ [[գերմանացիներ]], այլազգիները կը կազմեն 2.6 %-ը՝ 0,3%-ական՝ սլովաքներ եւ ռումիններ<ref name="cia.gov"/>:<br />
Հունկարիոյ բնակչութիւնը կը դաւանէ քրիստոնէութեան տարբեր ճիւղերը՝ կաթողիկութիւն՝ 37.2 %, կալուինականութիւն՝ 11.6 %, լութերականութիւն՝ 2.2 %:
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Հունգարիա» էջէն