«Արսէն Բագրատունի» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 5.
Արսէն Բագրատունի ծնած է 21 Օգոստոս [[1790|1790-ին,]] [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլս]]ոյ մէջ, ուսումնառութիւնը ստացած է Մխիթարեաններու մօտ. եղած է միաբանութեան անդամ։ Քաջատեղեակ էր դասական լեզուներուն։ Եղած է [[գրաբար]]ի հմուտ։
Անոր ստեղծագործութեան գլուխ գործոցը «[[Հայկ դիւցազն]]» բանաստեղծութիւնն է, որուն նիւթը առնուած է գլխաւորաբար [[Մովսէս Խորենացի]]ի «[[Հայոց պատմութիւն (Մովսես Խորենացի)|Հայոց պատմութիւն»]] էն։ Բանաստեղծութեան մէջ Բագրատունին գովերգած է [[Հայկ Նահապետ]]ի<nowiki/>ն պայքարը հայրենի երկրի անկախութեան եւ ազատութեան համար, կը շեշտէ [[Հայկական պետութիւնների և տարածքների ցանկ|հայկական պետութեան]] վերականգնման գաղափարը։▼
Գրապայքարին մէջ կանգնած էր գրաբարեաններու կողմը։ Կատարած է բազմաթիւ թարգմանութիւններ դասական հեղինակներու։ Անոր խմբագրութեամբ հրատարակուած են հայերէն դասական ու թարգմանական երկեր։
Տող 11.
Արսէն Բագրատունի վախճանած է 24 Դեկտեմբերին, [[Վենետիկ]]։
== Գործերը ==
[[1846]]-ին հրատարակած է «[[Տարերք հայերէն քերականութեան]]» գիրքը, դպրոցական ձեռնարկի մը ժամանակ եւ ունեցած է ութ հրատարակութիւններ։ Սակայն անոր հայերէնագիտական գործունէութիւնը նշանաւոր դարձած է «[[Հայերէն քերականութիւն ի պէտս զարգացելոց]]» գիրքին միջոցաւ ([[1852]]), որ մեծ ներդրում էր հայերէնի ուսումնասիրութեան մէջ։ Քերականութիւնը հետեւուած է փաստական նիւթի հարստութեամբ եւ դիտարկումներու համակողմանիութեամբ։ Մանրամասն ու բազմակողմանիօրէն քննուած են գրաբարի [[հնչյուն (լեզվաբանություն)|հնչիւնական]], [[Բառային հիմնական ֆոնդ|բառային]], [[Ձևաբանություն (լեզվաբանություն)|ձեւաբանական]], [[Շարահյուսություն|շարահիւսական]], [[Ուղղագրական բառարան|ուղղագրական]], նոյնիսկ ոճաբանական երեւոյթները։ Հին գրական հայերէնը դիտարկուած է ժամանակի մէջ, պատմական ընթացքով (5-[[12-րդ դար]]եր)։ Հեղինակին կարծիքով գրաբարը կը շարունակէ ապրիլ։ 4-6-րդ դարերը կ'ունենան «[[ոսկեդար]]», 7-12-րդ դարերը՝ «[[արծաթէ դար]]», 13-րդ դարը՝ «[[պղնձի դար|պղնձէ դար]]», իսկ յաջորդ դարերը՝ «երկաթէ, խեցիէ եւ վատթարագոյն եւ այլն»։
Բագրատունի Բանաստեղծութիւններ սկսած է գրել քսան տարեկանին եւ գրած է գրեթէ մինչեւ իր կեանքին վերջը։ Անոր չափածոյ ստեղծագործութիւններուն զգալի մասը‚ որոնք զետեղուած են «Տաղք մխիթարեան վարդապետաց» եռահատոր ժողովածոյին առաջին հատորին մէջ (Վենետիկ‚ 1852)‚ սկզբէն իսկ արժանացած են ժամանակակիցներու ուշադրութեան‚ իսկ անոնց լաւագոյնները՝ «Եղերերգ սոխակին»‚ «Գանգատ Պառնասեայ»‚ «Դատաստան Ապողոնի» եւ այլն‚ քանի մը անգամ կը վերահրատարակուին։
Այս բոլորը‚ սակայն‚ ուշագրաւ երեւոյթներ ըլլալով հանդերձ‚ տեսակ մը նախապատրաստութիւններ էին գրական այն մեծարժեք գործին ստեղծման համար‚ որ կը հրատարակուի 1858-ին, Վենետիկ‚ «Հայկ Դիւցազն» անունով‚ որ իր մէջ խտացած ձեւով կ'ամփոփէ ամբողջ գրական ուղղութեան մը բնորոշ առանձնայատկութիւնները։
===== «Հայկ Դիւցազն»ը =====
▲
«Հայկ Դիւցազն»-ը կազմուած է 20 գլուխներէ: Թէեւ նիւթը [[Հայկ Նահապետ|Հայկ]]<nowiki/>ի եւ [[Բել]]<nowiki/>ի՝ Խորենացիի աւանդած յայտնի աւանդութիւնն է‚ սակայն հեղինակը կատարած է բազմաթիւ յաւելումներ ու լրացումներ։ Օրինակ‚ ավելացված է Վստամի թեման‚ որ [[Հայաստան]]<nowiki/>ի տեղական բնիկներէն էր եւ դեմ էր Բելի դեմ պատերազմելուն‚ թէեւ‚ ի վերջոյ‚ կը փարի Հայկին։ Աւելացուած է Հայկին աղջիկը՝ [[Հայկանուշ]]<nowiki/>ը‚ որը հօրը վիրաւորուելէն ետք կը հագնի անոր զէնքերը‚ կը նետուի կռիւի դաշտ եւ թշնամիները‚ կարծելով‚ որ գործ ունին Հայկին հետ‚ խուճապահար կը փախչին։Նոր են նաեւ [[Նոյ նահապետ]]<nowiki/>ին եւ [[Բիւրասպ]]<nowiki/>ին կերպարները‚ որոնցմէ առաջինը բոլոր ձեւերով կ'օգնէ Հայկին‚ միւսը՝ Բելին ու անոր կողմնակիցներուն։ Վերջապէս‚ ըստ Բագրատունիի‚ Հայկն ու Բելը իրարու կը հանդիպին եւ հինգ-վեց անգամ գոյամարտելէ ետք, միայն վերջին կռիւին Հայկ կը յաջողի յաղթել Բելին‚ մինչդեռ աւանդութիւնը կը սովորեցնէ‚ որ անոնք հանդիպած են միայն մէկ անգամ։
== Աղբիւրներ ==
| |||