«Արմէն Տիգրանեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ →‎Ծանօթագրութիւններ: clean up, replaced: [[Կատեգորիա: → [[Ստորոգութիւն: (8) using AWB
→‎Ստեղծագործական ուղի: Կատարուած են լեզուական ու այլ ճշդումներ։
Տող 11.
|մասնագիտութիւն=երգահան, քոմփոզիթոր
}}
'''Արմէն Տիգրանեան''' ([[26 Դեկտեմբեր]] [[1879]], [[Ալեքսանդրապոլ]] – [[10 Փետրուար]] [[1950]], [[ԹպիլիսիԹիֆլիս]]), հայ երգահան, խմբավար, ՀԽՍՀ եւ ՎԽՍՀ արուեստի վաստակաւոր գործիչ, հայկական ազգային [[օփերա]]յի հիմնադիրն է։ Անոր առաւել յայտնի գործերն են «[[Անուշ (օփերա)|Անուշ»]] (1912) եւ «[[Դաւիթ Բեկ (օփերա)|Դաւիթ-Բեկ»]] (1950) օփերաները<ref>[http://opera.stanford.edu/composers/T.html Opera Class]</ref>։
 
== Կենսագրութիւն ==
Արմէն Տիգրանեանը ծնած է Ալեքսանդրապոլ: Վաղ տարիքէն նուագած է [[ֆլեյտա|ֆլիւթ]]սրինգ, մասնակցած դպրոցական փողային նուագախումբի համերգներուն։ 1894 թ-ին Տիգրանեան իր ընտանիքին հետ տեղափոխուած է Թիֆլիս: 1902 թ-ին աւարտած է երաժշտական ուսումնարանի ֆլիւթիսրինգի եւ երաժշտութեան տեսութեան (դասատու՝ Նիքոլայ Քլենովսքի) դասարանները, միաժամանակ քոմպոզիցիայիյօրինումի դասեր առած [[Մակար Եկմալեան]]էն: Նոյն թուականին Տիգրանեան վերադարձած է Ալեքսանդրապոլ, կազմակերպած դպրոցական եւ ժողովրդական քառաձայն երգչախումբեր. վերջինիս հետ համերգներով շրջագայած է Թիֆլիսի, [[Պաքու]]ի, [[Կարս]]ի մէջ։ Այդ շրջանին կը վերաբերին անոր առաջին ստեղծագործութիւնները՝ «Հովերն առան սար ու դարեր», «Ախ իմ ճամբեն», «Սեւ աչերէն» (Աւետիք Իսահակեանի խօսքերով), «Սիրտ իմ լռիր», «Մնաք բարով» (Յովհաննէս Յովհաննիսեանի խօսքերով) երգերը եւ հայկական ժողովրդական երգերու խմբերգային մշակումները։
 
== Ստեղծագործական ուղի ==
Տող 23.
[[1913]] թուականէն Տիգրանեան բնակած է Թիֆլիսի մէջ. մասնակցած է Հայոց երաժշտական ընկերութեան ([[1912]]–[[1921]]) աշխատանքներուն, դասաւանդած Հովնանեան դպրոցին մէջ, հանդէս եկած համերգներով: Քոմփոզիթորը գրած է նոր ստեղծագործութիւններ. երաժշտութիւն՝ «Լեյլի եւ Մեճնուն» տրամայի (բեմադրուած է 1918 թուականին, Թիֆլիսի մէջ), «Արեւելեան պար»՝ սիմֆոնիկ նուագախումբի համար, խմբերգեր, մշակած ժողովրդական երգեր։
[[Պատկեր:Armen Tigranyan.jpg|250px|մինի|[[Արմէն Տիգրանեանի Յուշարձան (Երեւան)|Արմէն Տիգրանեանի յուշարձանը Երեւանի մէջ]]]]
1920–30-ական թուականներուն Տիգրանեան ստեղծած է շարք մը երգեր, քանթաթներ, խմբերգային երկեր, դաշնամուրային փիեսներ՝կտորներ՝ «Պարերգ», «Հայկական պարերու սիւիթ», «Արեւելեան ֆանթազիա», «Շիրակ զմրուխտի», «Մանկական ալպոմ» («Իրիկնային», «Սրինգ», «Օրորոցի երգ» եւ այլն):
 
[[Հայրենական մեծ պատերազմ]]ի (1941– 1945 թթ.) տարիներուն քոմփոզիթորը գրած է հայրենասիրական երկեր, «Պարային սյուիտ»՝ սիմֆոնիկ նվագախումբի համար, եւ պատմահայրենասիրական «Դաւիթ Բեկ» օփերան (ըստ [[Րաֆֆի]]ի), որ գաղափարական հագեցուածութեամբ, քաղաքացիական պաթոսով, երաժշտական լեզուի ժողովրդայնութեամբ նոր քայլ էր ազգային օփերային արուեստին մէջ։ Օփերան հարուստ է գեղջկական, քաղաքային, գուսանական եւ հոգեւոր երաժշտութեան տարրերով։ Տիգրանեան օփերան աւարտած է 1949 թ-ին, սակայն «Դաւիթ Բեկ»ի առաջին ներկայացումը տեղի ունեցած է 1950 թուականին՝թուականին, երգահանի մահուընէմահէն ետք՝ետք, [[Երեւանի Օփերայի Եւ Պալէի Թատրոն|Երեւանի օփերայի եւ պալէի թատրոնին]] մէջ:
 
Տիգրանեան նաեւ գրած է երաժշտութիւն նաեւ թատրոնի համար (Տիգրան Հախումեանի «Խաւարի ճանկերում», Արմէն Գուլակեանի «Արշալոյսին», «Գիքոր», «Մի կաթիլ մեղր» (երկուքն ալ՝ ըստ Յովհաննէս Թումանեանի), «Անահիտ» (ըստ Ղազարոս Աղայեանի), «Նամուս» (ըստ Ալեքսանտր Շիրվանզադէի), «ՍամուելՍամուէլ», «Դաւիթ ԲեկԲէկ» (երկուքն ալ՝ ըստ Րաֆֆիի) եւ այլն), հայերէն թարգմանած է [[Ճուզեփփէ Վերտի]]ի «[[Ռիգոլետտո (օպերա)|Ռիկոլեթթօ»]] եւ [[Ժորժ Պիզէ]]ի «[[Քարմէն (օթերա)|Քարմէն»]] օփերաներու թատերակերը։
 
Տիգրանեանի անունով կոչուած են փողոցներ, եւ երաժշտական դպրոցներ [[Երեւան]]ի եւ [[Գիւմրի]]ի մէջ,մէջ։ Երեւանի օղակաձեւ զբօսայգիին մէջ տեղադրուած է անոր յուշարձանը, իսկ Գիւմրիի մէջ կը գործէ տուն-թանգարանը։
 
Արմէն Տիգրանեանը թաղուած է Երեւանի Կեդրոնականկեդրոնական Գերեզմանոցինգերեզմանատան մէջ, աւելի յայտնի «Թոխմախի գերեզմանոց» անուամբ<ref>[http://hush.am/index.php?route=product/hush&grave_id=hush7630c2a8639673e Տիգրանյանի գերեզմանաքարը Թոխմախի գերեզմանոցում]</ref>։ Ըստ [http://hush.am/index.php?route=product/hush&grave_id=hush7630c2a8639673e hush.am] կայքէջին, ան թաղուած է ԵլիզաւէթաԵլիզաւետա ԱրիստաքէսեանիԱրիստակէսեանի եւ Վարդան Տիգրանեանի հարեւանութեամբ։մօտ
 
== Գրականութիւն Արմէն Տիգրանեանի եւ անոր գործունէութեան մասին ==
* [[Մաթեւոս Մուրադեան]], [[Ռոբերտ Աթաեան|Ռոբերտ Աթայեան]], Արմէն Տիգրանեան. կեանքը, երաժշտական-հասարակական գործունէութիւնը եւ ստեղծագործութիւնը, Երեւան, ՀՍՍՀ ԳԱ, 1955, 107 էջ։
 
== Տե՛ս նաեւ ==