«Ռոալտ Ամունտսըն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ →‎top: clean up, replaced: վախճանի → մահուան using AWB
No edit summary
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Անձ}}
{{Արևելահայերէն|Ռուալ Ամունդսեն}}
'''Ռոալտ Ամունտսըն''' ({{lang-no|Roald Engelbregt Gravning AmundsenԱԾ}}, [[16 Յուլիս]] [[1872 թուական|1872]], Պորկէ, [[Նորվեկիա]] - [[18 Յունիս]] [[1928 թուական|1928]], [[Պարենցի Ծով]] Barents Sea Հիւսիսային Սառուցեալ Ովկիանոս Arctic Ocean ), Նորվեկիացի ճանապարհորդ, հետախոյզ, ըստ Ռ. Հանթֆորտի՝ «Բեւեռային երկրներու Նափոլէոն»<ref>Huntford R. The Last Place on Earth. Scott and Amundsen's Race to the South Pole. — N. Y.: The Modern Library, 1999</ref>, բեւեռային հետազոտութիւններու ամէնանշանաւոր դէմքերէն մեկը<ref name="Britannica">[http://www.britannica.com/biography/Roald-Amundsen Encyclopedia Britannica]</ref>։ Առաջին ճանապարհորդն է, որ կատարած է ծովային անցում հիւսիս-արեւմտեան անցումով ([[Քանատա]]կան Արշիպելի Archibelle նեղուցներով), իսկ աւելի ուշ հիւսիս-արեւելեան ճանապարհով (ընդհուպ [[Սիպիրիա|Սիպիրիոյ]] ափերը)՝ առաջին անգամ փակելով Բեւեռային շրջանի շուրջերկրեայ տարածութիւնը։ [[Հիւսիսային Սառուցեալ Ովկիանոս]] (Arctic Ocean) ճանապարհորդութեանց համար օդանաւային ջրասաւառնակները եւ ղեկավարելի օդապարիկները ({{lang-fr|Dirigeable}}, {{lang-en|Airships}}), օգտագործման առաջիններէն էր։ 1903-ին ան կը կազմակերպէ իր առաջին արշաւախումբը, որ բաղկացած էր 7 անդամներէն։ Գիտարշաւը կը տեւէ 3 տարի 1906-ին ճանապարհորդները գիտական հարուստ պաշարով կը վերադառնան։ Այնուհետեւ 1910-ին Ամունտսըն կ՛ուղեւորուի Հիւսիսային բեւեռ, բայց այնտեղ իրմէ առաջ արդէն եղած էր [[Ամերիկա]]ցի Ռոպերթ Փիրը (Robert Pear)։
{{Տեղեկաքարտ Անձ
| անուն ազգանուն = Ռոալտ Ամունտսըն
| բնօրինակ անուն = Roald Engelbregt Gravning Amundsen
| բնագիր ԱԱՀ =
| պատկեր = Dias. Portrett av Roald Amundsen. (9471830376).jpg
| չափ =
| նկարագրութիւն =
| տիտղոս =
| դրոշ =
| ծնած է = [[16 Յուլիս]] [[1872 թուական|1872]]
| ծննդավայր = Պորկէ, [[Նորվեկիա]]
| վախճանած է = [[18 Յունիս]] [[1928 թուական|1928]]
| մահուան վայրը = [[Պարենցի Ծով]]
| քաղաքացիութիւն = {{դրոշ|Նորվեկիա}} [[Նորվեկիա]]
| հպատակութիւն =
| ազգութիւն =
| ալմա մատեր =
| կրօնք =
| ազդուած է =
| ազդած է =
| գրքեր =
| աշխատանք =
| կարողութիւն =
| մասնագիտութիւն = Բեւեռախոյզ
| ամուսին =
| ծնողներ =
| երեխաներ =
| պարգեւներ եւ մրցանակներ =
[[Նոպէլեան մրցանակ]]
գրականութենէն (1953)
| կայքէջք =
| ստորագրութիւն =
}}
'''Ռոալտ Ամունտսըն''' ({{lang-no|Roald Engelbregt Gravning Amundsen}}, [[16 Յուլիս]] [[1872 թուական|1872]], Պորկէ, [[Նորվեկիա]] - [[18 Յունիս]] [[1928 թուական|1928]], [[Պարենցի Ծով]] Barents Sea Հիւսիսային Սառուցեալ Ովկիանոս Arctic Ocean ), Նորվեկիացի ճանապարհորդ, հետախոյզ, ըստ Ռ. Հանթֆորտի՝ «Բեւեռային երկրներու Նափոլէոն»<ref>Huntford R. The Last Place on Earth. Scott and Amundsen's Race to the South Pole. — N. Y.: The Modern Library, 1999</ref>, բեւեռային հետազոտութիւններու ամէնանշանաւոր դէմքերէն մեկը<ref name="Britannica">[http://www.britannica.com/biography/Roald-Amundsen Encyclopedia Britannica]</ref>։ Առաջին ճանապարհորդն է, որ կատարած է ծովային անցում հիւսիս-արեւմտեան անցումով ([[Քանատա]]կան Արշիպելի Archibelle նեղուցներով), իսկ աւելի ուշ հիւսիս-արեւելեան ճանապարհով (ընդհուպ [[Սիպիրիա|Սիպիրիոյ]] ափերը)՝ առաջին անգամ փակելով Բեւեռային շրջանի շուրջերկրեայ տարածութիւնը։ [[Հիւսիսային Սառուցեալ Ովկիանոս]] (Arctic Ocean) ճանապարհորդութեանց համար օդանաւային ջրասաւառնակները եւ ղեկավարելի օդապարիկները ({{lang-fr|Dirigeable}}, {{lang-en|Airships}}), օգտագործման առաջիններէն էր։ 1903-ին ան կը կազմակերպէ իր առաջին արշաւախումբը, որ բաղկացած էր 7 անդամներէն։ Գիտարշաւը կը տեւէ 3 տարի 1906-ին ճանապարհորդները գիտական հարուստ պաշարով կը վերադառնան։ Այնուհետեւ 1910-ին Ամունտսըն կ՛ուղեւորուի Հիւսիսային բեւեռ, բայց այնտեղ իրմէ առաջ արդէն եղած էր [[Ամերիկա]]ցի Ռոպերթ Փիրը (Robert Pear)։
 
Ամունտսըն «Ֆրամ» նաւով ճանապարհորդեց դէպի Հարաւային Բեւեռ (Antarctic) «Անթարքթիք», 1911-ի [[Դեկտեմբեր 14]]-ին առաջին մարդն էր, որ հասաւ Հարաւային Բեւեռ, Օսքար Վիսթինկի հետ եղած է երկրի երկու աշխարհագրական բեւեռներուն վրայ։ 1926-ին «Նորվեկիա» օդապարիկով Սփիտսպերկեն կղզիով առաջինը Հիւսիսային բեւեռի վրայով անցաւ մինչեւ [[Ալասքա]]՝ ուսումնասիրելով Հիւսիսային Սառուցեալ Ովկիանոսի (Arctic) օդային ուղիները։ 1928-ին Հիւսիսային Սառուցեալ Ովկիանոսի աղէտին կ՝ նթարկուի Ումպերթօ Նոփիլէի «[[Իտալիա]]» օդապարիկները։ Օգնութեան շտապողներու մեջ էր նաեւ Ամունտսընը, ան օդանաւով կը թռչի սակայն առանց ուղեկցորդի եւ այդպէս ալ չի վերադառնար։
 
Ամունտսընն ունէր աշխարհի տարբեր երկրներու պարգեւներ՝ ԱՄՆ-ի բարձրագոյն պարգեւը՝ կոնգրէսի Ոսկէ մետալը։ Ամունտսընի անունով կոչուած են ծով՝ [[Ամունտսընի Ծով|Հարաւային Բեւեռի ափին]], լեռ՝ Հարաւային Բեւեռի ափին, ծոց ու գոգահովիտ՝ համապատասխանաբար՝ Հիւսիսային Սառուցեալ Ովկիանոսը եւ յատակը։
 
{{ՎՊԵ|Roald Amundsen}}
== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}
{{Արտաքին յղումներ}}
 
[[Ստորոգութիւն:187216 ծնունդներՅուլիսի ծնածներ]]]
[[Ստորոգութիւն:16 Յուլիսի ծնածներ]]
[[Ստորոգութիւն:1928 մահեր]]
[[Ստորոգութիւն:18 Յունիսի մահացածներ]]