«Ֆրանց Քաֆքա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ →‎Արտաքին յղումներ: clean up, replaced: [[Կատեգորիա: → [[Ստորոգութիւն: (4) using AWB
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Անձ}}
 
'''Ֆրանց Քաֆքա''' ({{Լեզու de|Franz KafkaԱԾ}}, {{lang-cs|František Kafka}}, [[3 Յուլիս]], [[1883 թուական|1883]], [[Փրակ]], [[Պոհեմիա]], [[Աւստրիա-Հունկարական Կայսրութիւն]] (ներկայիս՝ [[Չեխիա]]) - [[3 Յունիս]], [[1924 թուական|1924]], Քլոսթերնոյպուրկ, [[Աւստրիա]]), [[Փրակ]] ծնած հրէական ծագումով [[Գերմանացիներ|Գերմանախօս]] հեղինակ։ Անոր գործերը, իրապաշտութեան եւ երեւակայական ոճեր կը պարունակեն <ref>{{cite journal|author=Spindler, William|url=http://fmls.oxfordjournals.org/content/XXIX/1/75.full.pdf|title=Magical Realism: A Typology|year=1993|doi=10.1093/fmls/XXIX.1.75|journal=Forum for Modern Language Studies|volume=XXIX|issue=1|pages=90&ndash;93}}</ref>, եւ կը մարմնաւորեն ու կը վերլուծեն օտարացումի, գոյացական վիշտի, մեղքի եւ անհեթեթութեան նիւթեր<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/biography/Franz-Kafka|title=Franz Kafka|author=|date=|work=Encyclopædia Britannica|accessdate=16 November 2015}}</ref>։ Ֆրանց Քաֆքայի հիմնական ստեղծագործութիւններն են վէպերը՝ [[Դատավարություն (վեպ)|Դատավարութիւն]], [[Դղյակ (վեպ)|Դղեակ]], [[Մետամորֆոզ (Ֆրանց Կաֆկա)|Կերպարանափոխութիւն]] եւ այլն եւ բազմաթիւ պատմուածքները։ Քաֆքայի ստեղծագործութիւններուն մեծամասնութիւնը տպագրուած են իր մահէն ետք։ Քաֆքայի գործերէն, որոնք հրատարակուած են իր կեանքի ընթացքին՝ ''Contemplation'', ''A Country Doctor'' եւ ''Die Verwandlung-ն են''։ Անոնք լոյս կը տեսնէին գրական թերթիկներու մէջ, սակայն շատ քիչ ուշադրութեան կ'արժանանային։ Քաֆքայի անաւարտ գործերը, ինչպէս վէպերը՝ ''Der Process'', ''Das Schloss'' եւ ''Amerika'' իր հրամանով վերացուած էին։ Սակայն անոր բարեկամը՝ [[Մաքս Պրոտ]] զանոնք կը հրատարակէ իր մահէն ետք։ Անոր ձեռագիրները համաշխարհային ճանաչում կ'ապահովեն իրեն: Ֆրանց Քաֆքայի գործերը ներշնչած են Ի. դարու [[գրող]]ներըգրողները, հեղինակները, [[գրագէտ]]ները, քննադատերը եւ [[փիլիսոփա]]ները:
 
Ֆրանց Քաֆքա ծնած է միջին դասակարգի գերմանախօս եւ [[Հրեաներ|Հրեայ]] ընտանիքի մը մէջ, [[Փրակա]], որ մայրաքաղաքն էր [[Պոհեմիայի թագաւորութիւն|Պոհեմիայի թագաւորութեան]] (ներկայիս՝ [[Չեխական հանրապետութիւն]])։ Ան մարզուած է որպէս [[փաստաբան]], սակայն ուսումը աւարտելէ ետք, կը սկսի աշխատիլ որպէս ապահովագրական ընկերութեան մը պաշտօնավարը եւ իր ազատ ժամերուն առիթ կը գտնէ ստեղծագործելու։ Իր կեանքի ընթացքին, Քաֆքա գրած է հարիւրաւոր նամակներ իր ընտանիքին եւ ընտանիքի անդամներուն, մանաւանդ հօրը, որու հետ ունէր պաշտօնական յարաբերութիւն մը։ Ֆրանց ապրած է քանի մը սիրավէպեր, սակայն բնաւ չէ պսակուած։ Մահացած է [[1925]]-ին, 40 տարեկանին, հիւծախտէ։
 
== Կենսավրութիւն ==
== Կեանքը ==
=== ԸնտանիքըԸնտանիք ===
[[File:Kafka's parents c1913.jpg|thumb|Հերմանն եւ Ճիւլի Քաֆքա:]]
Քաֆքա ծնած է [[Փրակա]]յի մէջ։ Հայրը՝ Հերմանն Քաֆքա ([[1854]]-[[1931]]) 4-րդ զաւակն էր Ճաքոպ Քաֆքայի{{sfn|Gilman|2005|pp = 20–21}}{{sfn|Northey|1997|pp = 8–10}}{{sfn|Kohoutikriz|2011}}։
Տող 16.
Հերման Քաֆքա կենսագիրներու կողմէ նկարագրուած է որպէս անձնասէր վաճառական մը, իսկ Ֆրանց Քաֆքայի գրութիւններուն մէջ նկարագրուած է որպէս «իսկական Քաֆքա իր ուժով, առողջութեամբ, պերճախօսութեամբ, անձնական գոհունակութեամբ, տիրապետութեամբ եւ գիտակցութեամբ մարդոց հանդէպ:»{{sfn|Kafka-Franz, Father|2012}}։ Աշխատանքային օրերու ընթացքին, Ֆրանցի երկու ծնողները կը բացակայէին տունէն եւ այդ պատճառով ալ Ֆրանց իր մանկութեան օրերուն գրեթէ միշտ առանձին մնացած է{{sfn|Brod|1960|p = 9}}։ Քաֆքա հաշտ չէր հօրը հետ եւ այդ մէկը կը փաստուի իր 100-է աւելի նամակներուն մէջ, որոնք ուղարկուած էին հօրը։ Նամակներուն մէջ ան կը գանգատի իր հօր մենատիրական նկարագիրէն{{sfn|Brod|1960|pp = 15–16}}։ Մայրը, հակառակ իր հօրը, լուռ եւ վերապահ կին մըն էր{{sfn|Brod|1960|pp = 19–20}}։ Ֆրանցի հօր կերպարանքը մեծ ազդեցութիւն ունեցած է իր գրութիւններուն վրայ{{sfn|Brod|1960|pp = 15, 17, 22–23}}։
[[Պատկեր:Kafka-sisters.jpg|մինի|Քաֆքայի քոյրերը]]
[[Նոյեմբեր]] [[1913]]-ին ընտանիքը կը փոխադրուի աւելի մեծ տուն մը, մինչ այդ Կապրիէլլան եւ Վալերին կ'ամուսնանան։ Բայց [[Օգոստոս]] [[1914]]-ին, [[առաջին համաշխարհային պատերազմ]]էն քիչ մը ետք, քոյրերը անտեղեակ իրենց ամուսիններուն գտնուած բանակավայրերէն կը վերադառնան իրենց հօրենական տունը։ Երկու քոյրերն ալ զաւակներ ունէին։ 31 տարեկանին, Ֆրանց առաջին անգամ ըլլալով կը հեռանայ ընտանեկան տունէն եւ կը սկսի առանձին ապրիլ{{sfn|Stach|2005|pp = 390–391, 462–463}}։''
 
=== Կրթութիւն ===
[[1889]]-էն մինչեւ [[1893]], Քաֆքա յաճախած է ''Deutsche Knabenschule'' գերմանական նախակրթարան դպրոցը{{sfn|Kafka-Franz, Father|2012}}{{sfn|Stach|2005|p = 13}}{{sfn|Brod|1960|pp = 26–27}}: Նախակրթարանը աւարտելէ ետք, [[1893]]-ին, կը սկսի յաճախել ''Altstädter Deutsches Gymnasium'' ակադեմական երկրորդական վարժարանը: Քաֆքա նաեւ կը սորվէր ու կը գրէր [[Չեխերէն]] {{sfn|Hawes|2008|p = 29}}{{sfn|Sayer|1996|pp = 164–210}}{{sfn|Kempf|2005|pp = 159–160}}: Թէեւ Չեխերէնի տիրապետելուն համար կը գնահատուէր, սակայն ան ինքզինք երբեք անթերի չէր նկատեր{{sfn|Corngold|2004|p = xii}}:
[[Պատկեր:Prague Palace Kinsky PC.jpg|thumb|[[Քինսքի Պալատը]], որու կրթական վարժարանը Ֆրանց Քաֆքա յաճախած է եւ ուր իր հայրը ունէր խանութ մը:]]
[[Փրակա]]յիՓրակայի ''Deutsche Karl-Ferdinands'' համալսարանը կ'ընդունուի [[1901]]-ին, ուր կը սկսի [[քիմիագիտութիւն]] ուսանիլ, սակայն երկու շաբաթ ետք, կը սկսի [[փաստաբանութիւն]]{{sfn|Diamant|2003|pp = 36–38}} ուսանիլ։ Ֆրանց չէր հետաքրքրուած իր ընտրած մասնագիտութեամբ, բայց փաստաբանութիւնը իրեն գործի առիթներ կ'ապահովէր, որոնք կը գոհացնէին իր հայրը։ Փաստաբանութեան ուսումնառութեան տարիներուն, կը հետեւի նաեւ [[արուեստ]]ի [[պատմութիւն|պատմութեան]] դասընթացքներու {{sfn|Brod|1960|pp = 40–41}}։ Ֆրանց Քաֆքա մաս կը կազմէր աշակերտական ակումբներու, որոնք գրականութեան ձեռնարկներ{{sfn|Gray|2005|p = 179}}կը կազմակերպէին։ Քաֆքայի ընկերներուն մէջ կը գտնուէին թղթակից եւ փիլիսոփայ՝ [[Ֆելիքս Ուելչ]]ը, [[դերասան]]՝դերասան՝ [[Եիթչաք Լուի]]ն եւ հեղինակներ՝ [[Օսքար Պաում]] եւ [[Ֆրանց Ուերֆել|Ֆրանց Վերֆէլ]]{{sfn|Stach|2005|pp = 43–70}}։
 
Իր համալսարանական առաջին տարուան ընթացքին, Ֆրանց կը ծանօթանայ [[Մաքս Պրոտ]]ին, որ կը դառնայ իր մտերիմ բարեկամը մինչեւ իր մահը{{sfn|Gray|2005|p = 179}}։ Մաքս կը նկատէ, որ հակառակ Քաֆքայի լուռ նկարագիրին, ան ունէր խորունկ եւ ընդարձակ միտք մը{{sfn|Brod|1960|p = 40}}։ Ֆրանց իր ամբողջ կեանքի ընթացքին եղած է մեծ ընթերցող մը {{sfn|Hawes|2008|p = 29}}{{sfn|Sayer|1996|pp = 164–210}}. ինքն ու Մարքսը միշտ միասին [[Լատիներէն]] եւ [[Ֆրանսերէն]] կը կարդային {{sfn|Brod|1966|pp = 53–54}}։ Քաֆքա փաստաբանութեան բարձրագոյն տիտղոսը կը ստանայ [[1906]] -ին{{sfn|Steinhauer|1983|pp = 390–408}} եւ մէկ տարի պարտադրուած կ'աշխատի ոճրային [[դատարան]]ներու մէջ{{sfn|Gray|2005|pp = 74, 273}}{{sfn|Brod|1960|pp = 51, 122–124}}{{sfn|Stach|2005|pp = 80–83}}։
 
=== Գործունէութիւնը ===
Տող 32.
Քաֆքա մեծ վախ ունէր, որ մարդիկ զինք մտային եւ ֆիզիքական հիւանդ նկատէին: Սակայն զինք ճանչցողները կ'ըսեն, թէ ինք ունէր լաւ եւ առողջ միտք մը{{sfn|Janouch|1971|pp = 14, 17}}{{sfn|Fichter|1987|pp = 367–377}}{{sfn|Repertory|2005}}: Քաֆքայի բարեկամը կ'ըսէ, թէ Ֆրանց իր գրութիւններով կրնար պարագայ մը բացատրել իւրայատուկ մանրամասնութիւններով{{sfn|Brod|1966|p = 41}}: Պրոտ կ'ըսէր նաեւ, թէ Քաֆքա ամէնէն լաւ անձերէն մէկն էր, որու հետ ինք բարեկամացած էր, որովհետեւ ան հաճելի մթնոլորտ մը կը ստեղծէր, միաժամանակ միշտ օգտակար դառնալով իր բարեկամներուն երբ հարկ ըլլար{{sfn|Brod|1966|p = 42}}: Քաֆքա անկեղծ էր իր գրութիւններուն մէջ, մանաւանդ երբ կը խօսէր մարդ արարածին, անոր խոր եւ անգիտակից գաղտնիքներուն ու երազներուն մասին{{sfn|Brod|1966|p = 52}}:
[[Պատկեր:Kafka.jpg|մինի|ձախից|Քաֆքա՝ 1923-ին]]
 
Մանկութեան, Քաֆքա հետաքրքրուած էր մարզական զբաղումներով{{sfn|Brod|1960|p = 14}} եւ շաբաթավերջերուն ինք եւ իր ընկերները պտոյտներ կը կազմակերպէին {{sfn|Brod|1966|p = 49}}{{sfn|Brod|1966|p = 90}}: Գրելը շատ կարեւոր էր Քաֆքայի համար եւ ան այդ մէկը «աղօթելու ձեւ» մը{{sfn|Brod|1960|p = 214}} կը նկատէր: Մասնագէտ մը ըսած է Ֆրանցի մասին, թէ ան հաւանաբար կը տառապէր [[Շիզոիդ անձնային խանգարում|Շիզոիթ անձնային խանգարում]]է{{sfn|Pérez-Álvarez|2003|pp = 181–194}}:
 
=== Մահը ===
[[Պատկեր:Grave of Kafka.JPG|thumb|upright|Ֆրանց Քաֆքային գերեզմանատունը [[Փրակա]]յի մէջ:]]
Ֆրանց Քաֆքային առողջութիւնը կը սկսի վատանալ [[Մայիս]], [[1924]] -ին, երբ [[Պերլին]]էն [[Փրակա]]{{sfn|Stach|2005|p = 1}} կը վերադառնայ: Բուժումը կը սկսի [[10 Ապրիլ]]ին [[Վիեննա]]յի մէջ, սակայն հոն կը մահանայ [[3 Յունիս]], [[1924]] -ին{{sfn|Brod|1966|p = 389}}: Ան սովամահ կ'ըլլայ, որովհետեւ Քաֆքայի կոկորդը զինք կ'արգիլէր ուտելէ եւ որովհետեւ բժշկութիւնը դեռ չէր զարգացած, բժիշկները չեն կրնար իրեն օգնել{{sfn|Believer|2006}}{{sfn|Brod|1960|pp = 209–211}}: Իր այս վիճակին մէջ Ֆրանց կը սկսի գրել ու խմբագրել ''«A Hunger Artist»'' պատմութիւնը մինչեւ որ կոկորդը ամբողջութեամբ կը փակուի եւ ան երբեք չի կրնար ուտել{{sfn|Brod|1960|p = 211}}: Անոր մարմինը կը վերադարձուի [[Փրակա]], ուր կը թաղուի [[11 Յունիս]], [[1924]]-ին{{sfn|European Graduate School|2012}}: Իր կեանքի ընթացքին, Ֆրանց անծանօթ էր սակայն իրեն համար հռչակաւոր ըլլալը կարեւոր չէր: Բայց Քաֆքա շուտով նշանաւոր կը դառնայ իր մահէն ետք{{sfn|Brod|1960|p = 214}}: Ֆրանց Քաֆքայի գերեզմանաքարը ուրուագծուած է ճարտարապետ [[Լէօփոլտ Էհրմանն]]ին կողմէ<ref>F. Kafka, ''New Jewish Cemetery'', Prague: Marsyas 1991, p.56</ref>:
 
== Ծանօթագրութիւններ ==
{{ծանտուփ}}
{{ծանցանկ|3}}
 
== Արտաքին յղումներ ==
* [http://grapaharan.org/index.php/Ֆրանց_Կաֆկա Ֆրանց Քաֆքան գրապահարանին մէջ]
* [http://freebooks.do.am/load/franc_kafka_dghyaky_39/4-1-0-1871 Քաֆքայի «Դղեակը» գիրքը (առցանց)]
{{Արտաքին յղումներ}}
 
{{DEFAULTSORT:Քաֆքա, Ֆրանց}}
 
[[Ստորոգութիւն:Արձակագիրներ]]
[[Ստորոգութիւն:1883 ծնունդներ]]
[[Ստորոգութիւն:3 Յուլիսի ծնածներ]]
[[Ստորոգութիւն:3 Յունիսի մահացածներ]]