«Բաբելոն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ removed: (արեւմտահայերէն), (արւմտ․) using AWB
No edit summary
Տող 1.
'''Բաբելոն'''<ref name="ՏՈՒՏ">{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=48}}</ref>, (Աքատ․՝ : ''Bāb-ili(m)'', սումեր․՝ <small>KÁ.DINGIR.RA</small>, արաբ․՝ بابل ''Bābil'', արամեան՝ ''Babel'') աշխարհի հնագոյն քաղաքներէն, [[Եփրատ գետ|Եփրատ]] գետին հարաւ-արեւելեան աւազանին մէջ, [[Միջագետք]]։ Այսօր, աշխարհահռչակ հնագիտական վայր մըն է․ մասնակի վերաշինութիւններով, որոնք եղած են քաղաքական եւ կամ զբօսաշրջիկութեան նպատակով։ Կը գտնուի [[Պաղտատ]] ([[Իրաք]]) քաղաքէն մօտաւորապէս 85 քմ․ հարաւ, այսօրուան Հիլա ''Hilla'' նոր քաղաքին կից։
'''Բաբելոն'''<ref name="ՏՈՒՏ">{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=48}}</ref>, հնագոյն պետութիւն [[Տիգրիս]] եւ [[Եփրատ]] գետերու ստորին աւազանի մէջ Ք.Ա. [[1894]]-[[539]]–ին։ Կոչուած է գլխաւոր քաղաք՝ Բաբելոնի անունով։ [[Համմուրապի]] արքայի օրօք, [[Միջագետք]]ի մեծ մասը միաւորուած է Բաբելոնի տիրակալութեան ներքոյ։ Ք.Ա. 2-րդ հազարամեակի կէսէն՝ զանգուածաբար, Բաբելոն թափանցած են քասիտական ցեղեր, որոնք անկման հասցուցած են անոր ստրկատիրական ծաղկուն պետութիւնը եւ հիմնած իրենց տիրապետութիւնը ([[1518]] - [[1204]])։ [[Քասիտական]] տիրապետութեան անկումէն յետոյ, Բաբելոնը ժամանակաւոր վերելք ապրած է նոր դինաստիայի ներկայացուցիչ [[Նաբուգոդոնոսոր I]]-ի օրօք (1146-1123), որ ետ մղած է դրաձի [[Ասորեստան]]ի եւ [[Էլամի]] ոտնձգութիւնները, պահպանած երկրի անկախութիւնն ու հզօրութիւնը։ Անոնցմէ ետք Բաբելոնի կեդրոնական իշխանութիւնը՝ տկարացած է։ Այնուհետեւ Բաբելոնը, բազմաթիւ ագամներ, ենթարկվուած է [[Ասորեստան]]ի տիրապետութեան։
[[Պատկեր:Hammurabi's Babylonia 1.svg|մինի|Բաբելոնը Համուրապիի թագաւորութեան շրջանին Ք․ա․ 1792-1750 թ․]]
Ք․ա․ երկրորդ հազարամեակին սկիզբներուն, փոքր աննշան քաղաքէ մը՝ Բաբելոնիան հարստութեան մայրաքաղաքը կը դառնայ։ Այս կայսրութիւնը յառաջատաբար կը տարածուի Միջագետքի ամբողջ տարածքին։
[[Պատկեր:Hanging Gardens of Babylon.jpg|մինի|Բաբելոնի կախուած պարտէզները․ պատկերացուած 19-րդ դարուն կատարուած պեղումներուն ընթացքին]]
Բաբելոն քաղաքին համբաւը իր գագաթնակետին կը հասնի Ք․ա․ 6-րդ դարուն, Նապուքոտոնոսոր Բ․ թագաւորին օրով, երբ կայսրութիւնը Միջին Արեւելքին մեծ մասին վրայ կը տիրէ։ Ըստ պատմական եւ հնագիտական աղբիւրներուն, Բաբելոն այդ ժամանակի ամենամեծ քաղաքներէն է, որուն տարածքը 1․000 հեկտարը կ՛անցի։ Անոր համբաւը Միջագետքի սահմաններէն դուրս կ՛ելլէ, շնորհիւ կառուցուած նշանաւոր յուշարձաններուն, հոյակապ շէնքերուն, ինչպէս օրինակ՝ բարձր պարիսպները, զիկուրադները ''ziggourat'' (պաշտամունքի վայր)՝ որոնք հաւանաբար առաջացուցած են [[Բաբելոնի Աշտարակ]]<nowiki/>ին եւ նշանաւոր պարտէզներըուն առասպելները։
 
<ref>Հանրագիտակ, «Բաբելոնի կախովի այգիները», (արեւլահայերէն)
 
http://hanragitakblog.blogspot.com/2015/05/blog-post.html</ref><ref>historyancient, Համուրապիի թագաւորութիւնը, (արեւելահայերէն) https://historyancient.ru/hy/drevnijj-vostok/in-what-year-lived-the-hammurabi-lawyer-hammurabi-general-characteristics-of-the-main-institutions/</ref><ref>unesco, բջիջային գրադարան, Պաշտօնական գնարկում Բաբելոնի վնասներուն շուրջ , 2009թ․ [https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000183134 ․ https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000183134]</ref>
 
capitale d'un royaume qui étend progressivement sa domination à toute la Basse Mésopotamie
 
Elle connaît son apogée au <abbr>vi<sup>e</sup></abbr> siècle <abbr>av. J.-C.</abbr> durant le règne de Nabuchodonosor <abbr>II</abbr> qui dirige alors un empire dominant une vaste partie du Moyen-Orient. Il s'agit à cette époque d'une des plus vastes cités au monde, ses ruines actuelles occupant plusieurs tells sur près de 1 000 hectares. Son prestige s'étend au-delà de la Mésopotamie, notamment en raison des monuments célèbres qui y ont été construits, comme ses grandes murailles, sa ziggourat (Etemenanki) qui pourrait avoir inspiré le mythe de la tour de Babel et ses légendaires jardins suspendus dont l'emplacement n'a toujours pas été identifié, si tant est qu'ils aient bien existé.
 
== Բաբելոնի պետութիւն ==
'''Բաբելոն'''<ref name="ՏՈՒՏ">{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=48}}</ref>, հնագոյն պետութիւն [[Տիգրիս]] եւ [[Եփրատ]] գետերու ստորին աւազանի մէջ Ք.Ա. [[1894]]-[[539]]–ին։ Կոչուած է գլխաւոր քաղաք՝ Բաբելոնի անունով։ [[Համմուրապի]] արքայի օրօք, [[Միջագետք]]ի մեծ մասը միաւորուած է Բաբելոնի տիրակալութեան ներքոյ։ Ք.Ա. 2-րդ հազարամեակի կէսէն՝ զանգուածաբար, Բաբելոն թափանցած են քասիտական ցեղեր, որոնք անկման հասցուցած են անոր ստրկատիրական ծաղկուն պետութիւնը եւ հիմնած իրենց տիրապետութիւնը ([[1518]] - [[1204]])։ [[Քասիտական]] տիրապետութեան անկումէն յետոյ, Բաբելոնը ժամանակաւոր վերելք ապրած է նոր դինաստիայի ներկայացուցիչ [[Նաբուգոդոնոսոր I]]-ի օրօք (1146-1123), որ ետ մղած է դրաձի [[Ասորեստան]]ի եւ [[Էլամի]] ոտնձգութիւնները, պահպանած երկրի անկախութիւնն ու հզօրութիւնը։ Անոնցմէ ետք Բաբելոնի կեդրոնական իշխանութիւնը՝ տկարացած է։ Այնուհետեւ Բաբելոնը, բազմաթիւ ագամներ, ենթարկվուած է [[Ասորեստան]]ի տիրապետութեան։
 
Ք.Ա. [[539]]-ին՝ [[Աքեմենեան]] թագաւոր [[Կիւրոս II Մեծ]]ը, նուաճած է Բաբելոնը եւ վերածուած է [[Աքեմենեան պետութիւն|Աքեմենեան Պարսկաստանի]] փոխարքայութեան։ Կ՛ենթադրուի, որ Բաբելոնի ապստամբները համագործակցած են ապստամբած [[Հայաստան]]ի հետ։ [[Ալեքսանդր Մակեդոնաց]]իի նուաճումներէն ետք, Բաբելոնը կառավարած են մակեդոնական կուսակալները։ Ք.Ա. մօտ 140-էն, Բաբելոնը մտած է [[Պարթեւական տէրութիւն|Պարթեւական]], այնուհետեւ՝ [[Սասանեան Պարսկաստան|Սասանեան]] պետութեան կազմին մէջ։ Շուրջ 30 տարի Բաբելոնի արքայ եղած է՝ [[Համմուրապի]]ն (Ք.Ա. [[1792]] - [[1750]] թթ.)։ Ան մարտնչած է դրաձի երկրներուն դէմ, բայց ան շատ լավ գիտակցած է, որ զէնքով նուաճածը միայն զէնքով հնարավոր չէ պահպանել։ Նորաստեղծ պետութեան մէջ անհրաժեշտ էր կարգ ու կանոն մտցնել։ Այդ նպատակաւ՝ [[Համմուրապի]]ին հրամայեց հաւաքել բոլոր գործող օրէնքները, ստեղծել միասնական օրէնսգիրք։ Արքայի հրամանը կատարվեց։ Ստեղծուած օրէնսգիրքը բաղկացած էր 282 յօդուածէ։
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Բաբելոն» էջէն