«Մերձաւոր Արեւելք» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ →‎Յղումներ: clean up, replaced: [[Կատեգորիա: → [[Ստորոգութիւն: using AWB
No edit summary
Տող 1.
{{Անաղբիւր}}
 
[[Պատկեր:NearEast.png|300px|thumb|Մերձաւոր Արեւելքը աշխարհի քարտէսի վրայ]]
[[Պատկեր:Middle East geographic.jpg|thumb|300px|Ֆիզիքական քարտէս]]
'''Մերձաւոր Արեւելք''' ([[Արաբերէն|արաբերէն՝]] شرق أدنى‎‎, [[Պարսկերէն|պարսկերէն՝]] خاور نزدیک, [[Թրքերէն|թրքերէն՝]] Yakın Doğu), տարածաշրջանի անուանում, որ տեղ կը գրաւէ [[Ասիա|Արեւմտեան Ասիոյ]] եւ [[Աֆրիկա|Հիւսիսային Ափրիկէի]] մէջ։ Անուանումը տրուած է եւրոպացիներու կողմէն՝ որպէս իրենց ամենամօտ շրջան։ Բնակչութիւնը հիմնականինգլխաւորաբար կ'ընդգրկէբաղկացած է [[արաբներ]]ըէ, [[պարսիկ]]ներրըներէ, [[թուրք]]երըերէ եւ [[հրեա]]ները։ներէ։ Բնակչութեան մեծամասնութիւնը [[իսլամ]]ներ են։է։ Մերձաւոր Արեւելքը կը հանդիսանայ [[Եւրոպա]]յէն եւ Ամերիկայէն [[Ասիա]] տանող ճանապարհներէն մէկը։
Կլիման խիստ բազմազան է՝ պայմանաւորուած լեռնային մակերեւոյթով: Հիւսիսը՝ լեռնային մարզերուն մէջ, նուազագոյն ջերմաստիճանը երբեմն կը հասնի –30°C-ի, իսկ հարաւը՝ ցած գօտիներուն, յաճախ +50°C-էն աւելի է: Տեղումներու պակասը (տարեկան՝ 100–500 մմ) տարածաշրջանին հիմնական հարցերէն մէկն է:
== Գետերը ==
Գետերը քիչ են, սակաւաջուր: Համեմատաբար մեծ են Եփրատն ու Տիգրիսը: Ամէն տեղ ոռոգման հարց կայ: Ովասիսներուն մէջ կ'օգտագործուին արտէզեան (ջրամերժ շերտերով սահմանափակուած եւ ջրատար ամբարներու մէջ տեղադրուած ստորերկրեայ ճնշումային ջուրեր) ջուրերը: Տարածաշրջանին մեծ մասը բուսականութեամբ աղքատ է: Միայն ծովափնեայ գօտիին մէջ կայ փարթամ մերձարեւադարձային բուսականութիւն: Լեռնային շրջաններուն մէջ փոքր եղջերաւոր անասուններու եւ ձիերու արածման համար կան յարմար արօտավայրեր, իսկ անապատային ընդարձակ տարածքներու աղքատիկ բուսականութիւնը հազիւ կը բաւարարէ նոյնիսկ ոչ պահանջկոտ ուղտաբուծութիւնը:
 
== Նաւթը ==
Կլիման հիմնականին չոր է, կան մի քանի մեծ գետեր, որոնք կը ծառայեն տարածաշրջանի ոռոգման։ Մերձաւոր Արեւելքը նաւթահանման եւ նաւթարդիւնաբերութեան հիմնական կեդրոնն է։
Տարածաշրջանին ընդերքը հարուստ է զանազան օգտակար հանածոներով: Նշանաւոր են [[նաւթ]]ի եւ բնական [[կազ]]ի համաշխարհային պաշարները, որոնք գլխաւորաբար կեդրոնացած են [[Պարսից Ծոց]]ին մէջ: Մերձաւոր Արեւելքը նաւթահանման եւ նաւթարդիւնաբերութեան հիմնական կեդրոնն է։ Նաւթի ու կազի վիթխարի պաշարներուն պատճառով է, որ Մերձաւոր Արեւելքի այս տարածաշրջանը դարձած է համամոլորակային աշխարհաքաղաքական կիզակէտերէն մէկը: Այստեղ կը բախին բոլոր մեծ միջազգային նաւթային ընկերութիւններու եւ բազմաթիւ պետութիւններու տնտեսական ու քաղաքական շահերը:
նաւթային պաշարներու վերահսկողութեան նպատակով [[ԱՄՆ]]-ն 2003-ին կը ներխուժէ նաեւ [[Իրաք]] եւ կը տապալէ երկրին նախագահ [[Սատտամ Հուսէյն]]ի վարչակարգը: Թէեւ ռազմական գործողութիւնները վաղուց աւարտած են, սակայն ամերիկեան եւ աշխարհի տարբեր երկիրներու (նաեւ Հայաստանի) զինուորական ջոկատները խաղաղարար նպատակով դեռ կը շարունակեն մնալ հոն:
 
Տարածաշրջանը հարուստ է բազմաթիւ պատմաճարտարապետական յուշարձաններով, իսկ արեւոտ ու տաք լողափերը հրաշալի հանգստավայրեր են:
== Մերձաւոր Արեւելքի Պետութիւնները ==
Մերձաւոր Արեւելքը, որպես աշխարհագրական միաւոր, հիւսիսէն հարաւ կ'երկարի 4400 քմ., արեւմուտքէն արեւելք՝ 3300 քմ., կ'ընդգրկէ շուրջ 6 մլն. քմ.2 տարածք՝ 20 պետութիւն:
 
* [[Ազրպէյճան|Ատրպէճան]]
* [[Պահրեյն|Պահրէյն]]