«Բաբելոն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

[[Միջագետք|Միջագետքի]] կլիման կիսաչոր է, տաք ամառներով եւ ցանուցիր անձրեւներով։ Սակայն, շնորհիւ [[Եփրատ գետ|Եփրատ]] եւ [[Տիգրիս (գետ)|Տիգրիս]] գետերուն, խոնաւ կը դառնայ եւ հողը բերրի է։ Ջուրի արատութիւնը եւ սնուցիչ հարուստ հողը, շրջանը դարձուցած են հողագործութեան զարգացման իտէալ վայր։<ref>[https://sciencing.com/temperature-climate-ancient-mesopotamia-9330.html Միջագետքի կլիման, {{ref-en}}]</ref> <ref>[https://leilan.yale.edu/sites/default/files/public-media/pdf/geotimesfebruary_2004.pdf Միջագետքի կլիմային փոխոխութիւնը {{ref-en}}]</ref>

Բաբելոնեան կայսրութիւնը կոչուած է իր գլխաւոր քաղաքին՝ Բաբելոն անունով։ [[Համմուրապի]] արքայի օրով, [[Միջագետք]]ի մեծ մասը կը միաւորուի Բաբելոնի իշխանութեան տակ։ Ք.ա. 2-րդ հազարամեակի կէսէն՝ զանգուածաբար Բաբելոն թափանցած քասիտական ցեղեր, յառաջատաբար կը տկարացնեն ստրկատիրական ծաղկուն պետութիւնը եւ կը հիմնեն իրենց տիրապետութիւնը [[1518]]Ք․ա․1518 - [[1204]] թ․։ Քասիտական իշխանութեան անկումէն յետոյ, Բաբելոնը ժամանակաւոր վերելք կ՛ապրի նոր հարստութեան ներկայացուցիչ Նապուքոտոնոսոր Ա․-ի օրօվ, Ք․ա․ 1146-1123) թ․,թ․։ որԱն ետ կը մղէ դրացի [[Ասորեստան]]ի եւ [[Էլամի]] ոտնձգութիւնները, կը պահպանէ պետութեան անկախութիւնն ու հզօրութիւնը։ Իրմէ ետք Բաբելոն կը տկարանայ։ Կը քայքայուի ե՛ւ կը վերակառուցուի Ասորեստանցիներէն, որպէսզի կրկին Բաբելոնը կարճատեւ կեանք ունեցող Նոր-Բաբելոնիան Կայսրութեան մայրաքաղաքը դառնայ՝ Ք․ա․ 609-539թ․։ Այնուհետեւ Բաբելոնը, կ՛ենթարկուի [[Ասորեստան|Ասորեստանի,]] Աքամենեան, [[Մեծն Աղեքսանտր]]ի կայսրութեան, Սելեւկեան, [[Հռոմէական Կայսրութիւն|Հռոմէական]], [[Պարթեւաստան]]<nowiki/>ի եւ Սասանեան իշխանութիւններուն։[[Պատկեր:Basse Mesopotamie 1mil.png|մինի|Ք․ա․ 1-ին հազարամեակ․ Միջագետքի աւազանը․ Բաբելոնեան կայսրութեան քաղաքները]]

Կ՛ենթադրուի թէ Ք․ա․ 1770-1670թ․1670 թ․ եւ Ք․ա․ 612-320թ․320 թ․ Բաբելոնը այդ ժամանակի ծանօթ աշխարհի ամենէն ընթարձակ քաղաքն է։ Հաւանական է, թէ առաջին քաղաքը եղած ըլլայ, որուն բնակչութեան թիւը 200,000 հասած է։ <ref>[https://www.quora.com/Who-was-Nabuchodonosor Ո՞վ էր Նապուքոտոնոսոր {{ref-en}}]</ref><ref>[https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000183134 Բաբելոնի գրած վնասները {{ref-en}}]</ref><ref>[https://www.ancient.eu/Nebuchadnezzar_II/ Նապուկոտոնոսոր Բ․ {{ref-en}}]</ref> <ref>[http://mini-site.louvre.fr/babylone/EN/html/1.4.4.html Նոր-Բաբելոնեան Կայսրութիւնը {{ref-en}}]</ref><ref name=":5">[https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/1445913/ Բաբելոն․ հնագիտութիւնը եւ պատկերացումը Միջագետքի մէջ {{ref-en}}]</ref>

Շուրջ 30 տարի Բաբելոնի արքայ եղած է՝ [[Համմուրապի]]ն (Ք.ա. [[1792]] - [[1750]] թ.)։ Ան դրացի երկրներուն դէմ կը կռուի։ Սակայն քաջ գիտակից, որ զէնքով նուաճածը միայն զէնքով հնարաւոր չէ պահպանել, նորաստեղծ պետութեան մէջ կարգ ու կանոն կը մտցնէ։ [[Համմուրապի|Համմուրապ]]ինԱն կը հրամայէ հաւաքել բոլոր ի զօրու օրէնքները, ստեղծել մէկ օրէնսգիրք։ Արքայի հրամանը կը կատարուի։ Օրէնսգիրքը կը ստեղծուի եւ բաղկացածկը էբաղկանայ 282 յօդուածներէ։<ref name=":3">[https://www.ancient.eu/image/2473/king-hammurapi-at-worship/ Համմուրակի, Osama Shukir Muhammed Amin

Ք.ա. [[539]]-թ․ [[Աքեմենեան|Աքամենեան]] թագաւոր [[Կիւրոս II Մեծ]]ը, Բաբելոնը կը նուաճէ եւ զայն [[Աքեմենեան պետութիւն|Աքամենեան Պարսկաստանի]] փոխարքայութեան նստավայր կը վերածէ։ [[Ալեքսանտր Մակեդոնացի|Աղեքսանդր Մակետոնացի]]<nowiki/>ի նուաճումէն ետք, Բաբելոնը կը կառավարեն մակետոնացի կուսակալներ։ Ք.ա. մօտաւորապէս 140թ․ Բաբելոնը կը մտնէ հերթաբար [[Պարթեւաստան|Պարթեւական]], [[Սասանեան Պարսկաստան|Սասանեան]] պետութիւններուն կազմին մէջ։-րդ

[[Պատկեր:F0182 Louvre Code Hammourabi Bas-relief Sb8 rwk.jpg|մինի|Լուվրի թանգարան, Փարիզ․[[Փարիզ]]․ Ոտքի՝ Համմուրապին իր Օրինագիրքը ձեռքին․]]

Համմուրապիի մահէն ետք, կայսրութիւնը կը տկարանայ եւ տարածքներ կը կորսնցնէ։ Ամոռացիներուն իշխանութիւնը Բաբելոն քաղաքիքաղաքին մէջ կը սահմանուի։ Գրութիւններ հին Բաբելոնէն, յաճախ Շամաշը՝ Սիփարի արեւու աստուածը եւ Մարտուկը՝ Շամաշին տղան կ՛ակնարկեն։ Հետագային, Մարտուկը* կը դառնայ Բաբելոնի գլխաւոր աստուածը․ կը ցոլացնէ Բաբելոնի քաղաքական վերելքը։<ref name=":3" /><ref>Մեդրոփոլիդան թագարան, Հատոր 4․ Սեպագիր արձանագրութիւններ, [https://books.google.gr/books?id=JbREBAAAQBAJ&pg=PA288&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Մեդրոփոլիդան թագարան, Հատոր 4․ Սեպագիր արձանագրութիւններ,{{ref-en}}]</ref><ref name=":4">[http://users.sch.gr/aiasgr/Eguklopaideia/Xwres_kai_laoi/Babulwna.htm Հին երկիրներ եւ ժողովուրդներ - Բաբելոնի պատմութիւնը,{{ref-el}}]</ref>

Բաբելոնցիները ետ կը քշեն Էլամցիները եւ նոր հարստութիւն մը Բաբելոնը կը վերականգնէ։ Այս հարստութեան գլխաւոր թագաւորը, Նապուքոտոնոսոր Ա․ (Ք․ա․ 1126-1105 թ․) կը գրաւէ Էլամի երկիրը եւ հանդիսաւորապէս Բաբելոն կը վերադարձնէ ՄատրուկՄարտուկ աստուծոյ արձանը։ Այս եղելութիւնը կը յիշատակուի «Ստեղծման դիւցազներգութիւն» ''Épopée de la Création'' ''Enūma eliš'' գործին մէջ, ուր Նապուքոտոնոսոր Ա․ կը պատմէ թէ ինչպէս արքայից արքայ դարձաւ։

Ք․ա․ 9-րդ դարուն, խառնաշփոթ վիճակը կը շարունակուի եւ կ՛աւարտի Ք․ա․ 728թ․, երբ Ասորեստանի Թիկլաթ Բալասար Գ․ թագաւորը երկար տարիներ տեւող կռիւներէ ետք, Բաբելոնը կը գրաւէ։ Անոր կը յաջորդեն զաւակը Սաղմանասար, ապա յաջորդաբար Սարկոն Բ․ (ան, կը յարձակի նաեւ Ուրարտուի վրայ եւ երբ կը գրաւէ Մուսասիր կրօնական քաղաքը, կը կողոպտէ ու կը քանդէ), Սենեքերիմ՝ որ Բաբելոնցիներուն ապստամբութիւնները արիւնի մէջ կը խեղթէ եւ քաղաքին մէջ աւերներ կը գործէ, իսկ անոր զաւակը՝ Ասուրհատոն, Բաբելոնը կը վերակառուցէ։ Անոր յաջորդները, Ք․ա․ 669թ․ կը թագաւորեն նոր վարչաձեւով՝վարչաձեւով․ ԱսուրպանիբալԱսուրպանիբալ՝ Ասորեստանը, իսկ եղբայրը ու իրեն հպատակ Շամաշ Շում Ուքին՝ Բաբելոնը։ Վերջինը, Ք․ա․ 652 թ․ կ՛ապստամբի եղբօրը դէմ եւ չորս տարի տեւող կռիւներէ ետք, ան կը մեռնի (կ՛այրի պալատին մէջ) Բաբելոնի պաշարման ընթացքին։ Ասուրպանիբալ կը վերակառուցէ Բաբելոնը։ Ք․ա․ 627թ․ Ասուրպանիբալի մահէն ետք, գահաժառանգութեան ներքին փախումներ տեղի կ՛ունենան․ ասոնք Ասորեստանը կը տկարացնեն։ Այս վիճակէն կ՛օգտուի Քաղթէացի զօրավարը՝ Նապոբոլասար եւ Բաբելոնը անկախ կը հռչակէ։ <ref name=":4" /><ref name=":6" /><ref>[https://www.academia.edu/235161/Baker_H.D._2007._Urban_form_in_the_first_millennium_BC Քաղաքային Բաբելոնը, Ք․ա․ առաջին հազարամեակին Baker, H.D. 2007.{{ref-en}}]</ref><ref>[https://www.cambridge.org/core/books/cambridge-history-of-capitalism/babylonia-in-the-first-millenniumbce-economic-growth-in-times-of-empire/9F7C3B3F221838F0B602E23843118096 Բաբելոնի տնտեսական աճը Ք․ա․ առաջին հազարամեակին, Michael Jursa, Cambridge University Press {{ref-en}}]</ref>

Ք․ա․614-610 թ․ տարիներ տեւող ընդհարումներէ ետք, Նապոբոլասար մարերու Կիաքսառ թագաւորին օգնութեամբ Ասորեաստանին կը յաղթէ։ Անոր կը յաջորդէ որդին՝ Նապուքոտոնոսոր Բ․ (Ք․ա․ 605 - 562 թ․)։ Նապուքոտոնոսոր Բ․ երկարատեւ թագաւորութեան շրջանին, Բաբելոն իր գագաթնակետին կը հասնի․ Նոր-Բաբելոնեան կայսրութեան ժամանակաշրջանն է։ Անոնց յաջորդները կը յաջողին պահպանել կայսրութիւնը, սակայն կայսրութեան հիմնադիրներուն նման չեն։ Կայսրութիւնը վերջին տարիներուն կը տկարանայ եւ Ք․ա․ 539թ․ Բաբելոնը պարսիկները կը գրաւեն։<ref>[https://books.google.gr/books?id=jyDlmqDXGy4C&pg=PA15&lpg=PA15&dq=Les+syst%C3%A8mes+d%C3%A9fensifs+%C3%A0+Babylone&source=bl&ots=Mjbgx4AAMa&sig=ACfU3U0woCW-tGyWyLOC3Iqhqp40FA_-Nw&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi-vfzb0tHnAhXNVBUIHZLfB3kQ6AEwCXoECAoQAQ#v=onepage&q=Les%20syst%C3%A8mes%20d%C3%A9fensifs%20%C3%A0%20Babylone&f=false Քաղթէացիներուն պաշտպանութեան համակարգը, L. Battini, 1997 {{ref-fr}}]</ref>

Այս արձանագրութիւնները կը նպաստեն Բաբելոնի աշխարհահռչակ համբաւին, եւ անոր շուրջ հիւսուած առասպելներուն, շնորհիւ Հեռոտոդոսին, Գդիսիասին եւ նաեւ հրէական Աստուածաշունչին հեղինակներուն․ Բաբելոնին տպաւորիչ պարիսպները, կայսերական կառուցումները, վերանորոգուած կամ ընդարձակուած յուշարձանները՝ զիկուրադ տաճարները, արքայական պալատները, մեծ ճամբաները՝ ինչպէս «Արարողական Երթ»ը ''«Voie processionnelle»'' որ կը սկսէր Իշթարի Դուռէն։ Բաբելոնի այդ շրջանին տնտեսական, վարչական եւ ուսումնական կեանքը վկայագրուած է համապատասխան արձանագրութիւններուն մէջ։

Նապուքոտոնոսորին նաեւ կը վերագրուի Հրիաներուն աքսորը․ խաղաղութիւնը բերելու կայսերական հմտութիւնը։ Այս միջոցին կը դիմէին նուաճողները․ բնիկ ժողովուրդները մայրաքաղաք կը տեղափոխէին։ Ըստ Հրէական Աստուածաշունչին, Նապուքոտոնոսոր Բ․ Սողոմոնին տաճարը կը քանդէ եւ հրիաները Բաբելոն կ՛աքսորէ․ այս եղելութիւնը արձանագրուած է նաեւ Բաբելոնեան Ժամանակագրութիւններուն։Ժամանակագրութիւններուն մէջ։ <ref>[http://antikforever.com/Mesopotamie/Neo%20babyl.Chaldeens/Neo%20Babylonien.htm Նոր Բաբելոնեան կայսրութիւննը եւ Քաղթէական հարստութիւնը {{ref-fr}}]</ref><ref>[https://www.cairn.info/lire-et-ecrire-a-babylone--9782130567400-page-193.htm# Գրել եւ կարդալ Բաբելոնի մէջ․ գլուխ 6,էջ 193-228, 2008, {{ref-fr}}]</ref><ref name=":7" /><ref>[https://www.nationalgeographic.com/history/magazine/2018/11-12/babylon-restoration-king-nebuchadrezzar-empire/ Նապուքոտոնոսոր Բ․ շինարար թագաւորը, National Geographic, Դեկտ․ 4, 2018 {{ref-en}}]</ref><ref>[https://archeologie.culture.fr/babylone/fr/archives-familiales Բաբելոն - Ընտանեկան արխիւները {{ref-fr}}]</ref><ref>[https://openaccess.leidenuniv.nl/bitstream/handle/1887/42897/Scriptie_wessels.pdf?sequence=1 Բաբելոնեան Ժամանակագրութիւնները, ձեռագիր 16-6 {{ref-en}}]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20141030154541/https://www.britishmuseum.org/explore/highlights/highlight_objects/me/c/cuneiform_nebuchadnezzar_ii.aspx Պրիտանական թանգարան․ Ք․ա․ սեպագիր արձանագրութիւն՝ Բաբելոնեան դիւցազներգութիւն Ք․ա․605-594 {{ref-en}}]</ref>

Ք․ա․ 539 թ․ պարսիկները [[Միջագետք]] կ՛արշաւեն։ Օփիսի կամ՝ Ովպիսի Ճակատամարտի ընթացքին ''Battle of Opis'' Պարսից Կիւրոս Բ․ թագաւորը Բաբելոն մայրաքաղաքին վրայ կը յարձակի։ Բաբելոնի պարսիպները անթափանցելի կը նկատուէին։ Պաշարման ընթացքին, պարսիկները կը նկատեն թէ մայրաքաղաքը շրջապատող պարիսպներու ութը դուռերէն միակ մէկ դուռէն կարելի կ՛ըլլայ քաղաքը մտնել, [[Եփրատ գետ|Եփրատ]] գետէն ի վեր՝ Էնլիլ դուռէն (քաղաքին հիւսիս արեւմուտքը)։ Պարսից զօրքը քաղաքին ծայրամասը կը գրաւէ, իսկ Բաբելոնի բնակիչները զբաղած կրօնական տօնախմբութիւններով, անտեղեակ են եղելութենէն։ Բաբելոնը կը կորսնցնէ անկախութիւնը։

Պարսից արքան կը ցուցնէ իր բաղձանքը քաղաքը պահպանել։ Տեղական կղերականութեան հանդէպ նպաստաւոր հրովարտակ մը կը հրամանագրէ արձանագրուած կաւէ գլանի վրայ, ծանօթ իբրեւ՝ Կիւրոսի Գլանը։ Բաբելոն, Պարսկական կայսրութեան հռչակաւոր քաղաքներէն մէկնմէկը է։կը դառնայ։ <ref>[https://web.archive.org/web/20170505040539/http://www.shsu.edu/~his_ncp/Herobab.html Հեռոտոդոս կը նկարագրէ Բաբելոնը եւ Բաբելոնցիները {{ref-en}}]</ref><ref>[https://www.academia.edu/10243265/Herodotus_Description_of_Babylon Հեռոտոդոս Բաբելոնը կը նկարագրէ John MacGinnis{{ref-en}}]</ref>

Ան, Ք․ա․ 323 թ․ [[Մեծն Աղեքսանտր]] Հնդկաստանի արշաւանքէն վերադարձին, Բաբելոնը իր նստավայրը կը դարձնէ [[Ասիա|Ասիո]]<nowiki/>յ մէջ։ Նոյն տարին, գարնան աշխատանքի կը լծուի։ Ան [[Եփրատ գետ|Եփրատ]] գետին ջրանցքները կը շրջի, գետի ջուրին ողողումները կասեցնող աշխատանքներուն հետեւելու համար, նաեւ կը հովանաւորէ էսաժիլ տաճարի վերանորագումները։

[[Մեծն Աղեքսանտր]]<nowiki/>ի մահին, կը յաջորդէ անոր զօրավարներուն միջեւ ժամանակաւոր համաձայնութիւն մը՝ Բաբելոնի դաշինքը, որը սակայն կը դադրի [http://%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D6%80_%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D5%A4%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%AB#%D5%85%D5%A1%D5%BB%D5%B8%D6%80%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B6_%D5%AF%D5%BC%D5%AB%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8 Յաջորդներու ''Diadoque'' կռիւներով]։ Բաբելոնեան կռիւներուն յաղթական Սելեւկիոս զօրավարը, իր թագաւորութեան մայրաքաղաքը Բաբելոնէն նորակառոյց Տիգրիսի[[Տիգրիս (գետ)|Տիգրիս]]<nowiki/>ի Սելեւկիան ''Séleucie du Tigre'' կը տեղափոխէ։ Բաբելոն սակայն կը պահէ իր համբաւը։

[[Պատկեր:Iraq. Babylon. Basalt lion LOC matpc.07390.jpg|մինի|Նկար 1932թ․։[[1932 թուական|1932]]թ․։ Բաբելոն․ պազալտէ շինուած Բաբելոնի Առիւծը]]

Անտիոխոս Դ․ Էփիֆանիսի ''Antiochos IV Épiphane - Aντίoχoς Έπιφανής'' թագաւորութեան շրջանին, Ք․ա․ 170 թ․ Բաբելոն իր քաղաքացիներով ''politai'' (այս յունական անուան կը հանդիպինք նաեւ բաբելոնեան արձանագրութիւններու մէջ՝ ''puliṭē'' ou ''puliṭānu )'' յունական քաղաք կը դառնայ։ Կը կառավարուի Էփիսդադի ''Επιστάτης'' (կամկամ՝ ''pahāt'' սեպագիր արձանագրութիւններուն մէջ) կողմէ։ էսաժիլ տաճարի պաշտօնէութիւնը բնիկ բաբելոնացի համայնքին ներկայացուցիչն է յունական վարչակարգին առջեւ։ Այս համայնքը կը կառավարուի ատեանէ ''kiništu'' մը, որուն առաջնորդն է Էսաժիլ սրբավայրի վարչական պատասխանատուն ''šatammu''։ Ատեանին հաւաքավայրը հոն կառուցուած յունական Թատրոնն ''théâtre'' է։

Բաբելոն, [[Պարթեւաստան|Պարթեւներ]]<nowiki/>ուն իշխանութեան տակ կ՛անցնի Միհրդատ Բ․ ''Mithridate II'' պարթեւ թագաւորին ժամանակ, Ք․ա․ 123-88 թ․։ Այս բախումներուն ընթացքին Բաբելոն եւ շրջակայքը կը վնասուին, մանաւանդ պարթեւ Հիմերոս ''Himéros'' զօրավարին գործած աւերներէն։ <ref name=":6">[http://prelectur.stanford.edu/lecturers/maul/ancientcapitals.html Հին Միջին Արեւելքի մայրաքաղաքը,Pr․ Stefan Maul, Heidelberg-ի համալսարան, յօդ․ թարգմ․՝ Thomas Lampert, Ph.D., Պերլին, Գերմանիա {{ref-en}}]</ref><ref name=":4" /><ref>[https://www.academia.edu/1465516/Le_pouvoir_s%C3%A9leucide_territoire_administration_finances_dun_royaume_hell%C3%A9nistique_312-129_avant_J.-C Հէլլէնիստական թագաւորութիւն մը- Սելեւկեաններուն իշխանութիւնը {{ref-fr}}]</ref><ref>[https://journals.openedition.org/abstractairanica/39491 Յունական եւ պարթեւական տիրապետութիւնը Բաբելոնի մէջ, Ք․ա 331 - 1-ին դար, B. André-Salvini, Hazan հրատարակութիւն, Փարիզ, 2008, էջ 251-292. {{ref-fr}}]</ref>

Բաբելոն կ՛ ամայանայ յաջորդող դարերուն ընթացքին, մանաւանդ Սասանեան պարսիկներուն տիրապետութեան տակ եւ ըստ Իպն Հաուգալ ''Ibn Hawqal'' աշխարհագրագէտին, իսլամական ժամանակաշրջանին՝ժամանակաշրջանին (10-րդ դար,) պարզ գիւղ մը կը դառնայ։ Անոր հսկայ կառուցումներունշինութիւններուն փլատակներէն քարեր կ՛առնուին, որպէսզի ծառայեն շրջակայքի նոր շէնքերու կառուցման։<ref>[https://www.britannica.com/place/Al-Hillah Պրիտանական հանրագիտարան, Bābil / Al-Ḥillah {{ref-en}}]</ref><ref>[https://www.livius.org/sources/content/the-babylon-theater-inscription/ Բաբելոնի Թատրոնի նկարագրում {{ref-en}}]</ref><ref>[https://books.google.gr/books?id=3j9EDwAAQBAJ&pg=PT25&lpg=PT25&dq=La+Babylonie+au+tournant+de+notre+%C3%A8re&source=bl&ots=R9LA9IgH_Z&sig=ACfU3U0985xIJ2rVW6-IXrBAbTStQx6JnQ&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiJ-_al1MznAhVmpYsKHdHHCJYQ6AEwA3oECAcQAQ#v=onepage&q=La%20Babylonie%20au%20tournant%20de%20notre%20%C3%A8re&f=false Բաբելոնի տնտեսութիւնը Հելլենիստական շրջանին {{ref-fr}}]</ref>

Փիետրօ Տելա Վալէ ''Pietro Della Valle'' Ք․ա․ 17-րդ դարուն մէջտեղկը բերաւյայտնաբերէ Բաբելոնի ճշգրիդ վայրը։<ref name=":8">[https://archive.org/details/ldpd_10797913_000/page/9/mode/2up Բաբելոնի հետազօտութիւնները, Koldewey, Robert, 1855-1925 {{ref-en}}]</ref><ref>[https://www.jstor.org/stable/25188732?seq=1 Բաբելոնի յայտնաբերումը, Bart Ooghe Journal of the Royal Asiatic Society

18-րդ դարուն ընթացքին, ճամբորդներու հեղեղ մը կ՛այցելէ Բաբելոն։ Ֆրանսացի դիւանագէտ, հոգեւոր եւ աստղագէտ Փիեռ Ժոզէֆ տը Պօշամբ ''Pierre-Joseph de Beauchamp'', իր «Յիշատակնե»ր գիրքին մէջ գրուածներով, [[1792 թուական|1792]] թ․, կը գրգռէ Արեւելեան Հնդ-Պրիտանական Ընկերութիւնը իր գործակալները [[Պաղտատ]] եւ Պաշրա ուղղել եւ ձեռք ձգել [[Միջագետք]]էն յիշատակներ եւ [[Լոնտոն]] առաքել։<ref>[https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/1445913/ Բաբելոն գաղափարը - Հնագիտութիւն եւ Ներկայացում Միջագետքի մէջ{{ref-en}}]</ref><ref>[https://edition.cnn.com/2013/04/04/world/meast/iraq-babylon-tourism/ Վերակենդանացնել Բաբելոնը {{ref-en}}]</ref>

19-րդ դարէն Պրիտանացի Գլաուտիւս Ճէյմս Ռիչ ''Claudius James Rich'' առաջին հետախուզութիւնները կը կատարէ եւ վայրը կը քարտէսագրէ։ Ուրիշներ ալ կը հետեւին, սակայն [[1850 թուական|1850]]-ական թ․ պեղումները կը դադրին եւ կը շարունակուին [[Ֆրանսա|ֆրանսացի]] Ֆուլճանս Ֆրեսնելի ''Fulgence Fresnel'' եւ իր խումբին կողմէն [[1852 թուական|1852]]-[[1855 թուական|1855]] թ․։ Պեղումները կը շարունակուին մեծ թիւով հնագետներէ ընդհանրապէս ֆրանսացի եւ [[Անգլիա|անգլիացի]] , որոնք յայտնաբերուածներէն գլխաւորները իրենց երկիրները կը տանին․ օրինակ, Պարթեւական դամբանը՝ Լուվրի թանգարանը եւ կամ՝ Սիրուսին Գլանը ''cylindre de Cyrus'' (պարսկ․ منشور کوروش, ''manshour-e Kourosh'')՝ Պրիտանական թանգարանը։<ref name=":8" /> Եռանդոտ պեղումները սակայն, (սովորական այս ժամանակներուն) կարեւոր վնասներ կը պատճառեն Բաբելոնի հնագիտական տարածքին։ Բազմաթիւ հնագիտական յայտնումներ շուկաները կը շրջին։

[[1879 թուական|1879]] - [[1882 թուական|1882]] թուականներուն, վասն Պրիտանական Թանգարանին հաշւոյն, Հորմուզտ Ռասսամ ''Hormuzd Rassam'' հնագիտական պեղումներ կը կատարէ․ կը յայտնաբերէ մեծ թիւով սեպագիր արձանագրութիւններ ու այլ արժէքաւոր իրեր։

Հին Բաբելոնեան շրջանէն ԲաբելոնիԲաբելոն քաղաքին երեւոյթին մասին տեղեկութիւնները մինչեւ այսօր բաւարար ու ճշգրիդ չեն։ Քաղաքին մասին առաջին յստակ գլխաւոր տեղեկութիւնները կու գան Նոր-Բաբելոնեան (Ք․ա․ 624-539 թ․) շրջանէն։

Առաջին գիտական հնագիտական պեղումները կը կատարուին [[1899 թուական|1899]] - [[1917 թուական|1917]] թուականներուն Գերմանական Արեւելեան Ընկերութեան կողմէն․ կը գլխաւորէ Ռոպերդ Գոլտուէյ։ Պեղումներէն յայտնաբերուածկը ենյայտնաբերուին Մարտուկ աստուծոյ նուիրուած Էսաժիլ տաճարին յառաջամասը, հարիւրաւոր ուրիշ արձանագրութիւններ եւ Իշթար Դուռէն իրեր։ Վերջինները, [[Գերմանիա]] կը ղրկուին, ուր Գորլտուէյի գործակից Ուոլթըր Անտրաէ զանոնք կը վերակառուցէ եւ կը ցուցադրէ [[Պերլին]]<nowiki/>ի Vorderasiatisches թանգարանը։ Բաբելոնի հնագիտական վայրէն, գերմանացի հնագէտները կե մեկնին նախքան անգլիական զօրքին հասնիլը, 1917թ․։ Սակայն, հնագիտական վայրէն կարեւոր իրերուն ան ետացումը կը շարունակուի։

2003 թուականին երբ [[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ|Ա․Մ․Ն․]] զօրքերը [[Իրաք]] կը ներխուժեն, Բաբելոնը եւ անոր շրջջաքկայքըշրջաքկայքը կ՛իյնան անոնց ձեռքը եւ աւելի ուշ ամերիկացիները շրջանի հսկողութիւնը լեհերուն կը յանձնեն։ Օտար զօրքերուն Բաբելոն ժամանումը ծանր վնասներ կը պատճառենպատճառէ հնագիտական վայրին, որովհետեւ անոնք հոն կը հիմնեն իրենց բանակավայրը բոլոր արդի յարմարութիւններով։ Նաեւ, երկու թանգարաններ եւ գրադարան մը հարուստ կրկնանկարներով, հին արձքանագրութիւններովարձանագրութիւններով, տեղեկագրութիւններով, հնագոյն իրերով եւ քարտէսներով մարտական օդուժի յարձակումներու կ՛ենթարկուին ու կը քանդուին։ [[Պատկեր:The historical city of Babylon.jpg|կենտրոն|մինի|660x660փքս|2005 թ․ Բաբելոնի համայնապատկեր, նկարուած ամերիկացի զինուորներէ]]

2009 թ․ Մայիսին, Բաբելոնի նահանգատարանընահանգապետարանը հանրութեան կը վերաբանայ հանրութեան հնագիտական վայրը։ Սակայն, շրջանին անկայուն վիճակը չի ներեր զբօսաշրջիկութեան զարգացման։ Նաեւ, Բաբելոնի արտաքին մէկ պարիսպին մէջէն նաւթախողովակ մը կ՛անցնի։