«Հայաստան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
Չ →Անուան ստուգաբանութիւն: clean up, replaced: անվանում → անունուն using AWB |
Չ Մանր սրբագրութիւններ: |
||
Տող 58.
'''Հայաստանի Հանրապետութիւն''', պետութիւն [[Անդրկովկաս]]ի մէջ։ [[Եւրոպա]]յի եւ [[Ասիա|Ասիոյ]] սահմանագլխուն, [[Հարաւային Կովկաս]]ի մէջ։
[[Մշակոյթ|Մշակութային]], [[կրօն]]ական և քաղաքական տեսանկիւնէն երբեմն ընդունուած է նկատել [[եւրոպա]]կան երկիր։ Հիւսիսէն սահմանակից է [[Վրաստան]]ին, արեւելքէն՝ [[Ազրպէյճանի Հանրապետութիւն|Ազրպէյճանին]], հարաւ-արեւելքէն՝ [[Արցախ|Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան]], [[հարաւ]]էն՝ [[Իրան]]ին, հարաւ–արեւմուտքէն՝ Ազրպէյճանի վերահսկողութեան տակ գտնուող [[Նախիջեւան]]ի Ինքնավար
[[21 Սեպտեմբեր]] [[1991]]-ին համաժողովրդական հանրաքուէով մը, Հայաստանը անկախացաւ։
Հայաստանի բնակչութեան 99%-ը «Այո» ըսաւ անկախութեան եւ Հայկական ԽՍՀ Գերագոյն Խորհուրդը ընդունեց «Անկախութեան մասին հռչակագիր»-ը, հռչակելով Հայաստանի Հանրապետութեան (ՀՀ) անկախութիւնը։ [[Սեպտեմբերի 21]]-ը կը նշուի որպէս ազգային տօն։
* ՀՀ պետական լեզուն [[հայերէն]]ն է, իսկ գիրը՝ 5-րդ դարուն [[Մեսրոպ Մաշտոց]]ի ստեղծած հայկական գիրը։
* ՀՀ պետական կրօնը [[Քրիստոնեություն|քրիստոնէութիւն]]ն է («[[Հայ Առաքելական եկեղեցի|Հայ Առաքելական Եկեղեցի»-]]ն [[301]] թուականէն ի վեր)։ Հայաստան առաջին երկիրն է, որ ընդունեց քրիստոնէութիւնը իբր պետական կրօն։
* ՀՀ Սահմանադրութիւնը ընդունուած է [[5 Յուլիս]] [[1995]]-ին եւ փոփոխութիւն կրած է [[27 Նոյեմբեր]] [[2005]]-
== Անուան ստուգաբանութիւն ==
{{main|Հայաստանի անունուն}}
[[Պատկեր:Hayk statue.JPG|ձախից|մինի|[[Հայկ նահապետ]] ([[Նոր Նորք համայնք]])]]
Հայոց անուանադիր նախնին [[Հայկ նահապետ|Հայկ]]ն է։ Սերունդները յետագային անոր անունով ալ կոչուած են՝ ''հայկազունք, հայք, հայեր,'' երկիրը՝ [[Հայք]], ''Հայոց աշխարհ''։ [[Միջին դարեր]]ուն «Հայ» արմատին աւելցաւ [[Իրանական լեզուներ|իրանական]] «-ստան» վերջածանցը, որ ունի ''երկիր'', ''տարածք'' իմաստը։
[[Մովսէս Խորենացի]]ի եւ [[Միքայէլ Չամչեան]]ի համաձայն՝ «Արմենիա» անունն սկիզբ առած է [[Արամ]] անունէն, որ [[Հայկ Նահապետ]]ի ուղիղ ժառանգորդն էր։ [[20-րդ դար]]ու հայ պատմաբան [[Լեո]]յի, կոչուած է հայոց ծագման մասին [[Յունական դիցաբանութիւն|յունական առասպելի]] հերոս Արմէնիոսի անունէն, որ գալով [[Թեսալիա]]յէն (այժմ՝ [[Պուլկարիա]])՝ բնակած է [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ին տարածքին եւ ձուլուած այնտեղ ապրող ցեղերու ու ցեղային միութիւններու հետ։<ref>{{գիրք
Տող 89.
}}</ref>
Կայ նաեւ Հայաստան անուան ստուգաբանութեան [[Վրացիներ|վրացական]] տարբերակը, որուն համաձայն հայերու առաջնորդ [[Հայկ Նահապետ|Հայկ]]ը, վրացիներու առաջնորդ Քարթլոսը, կովկասյան տարբեր ցեղերու առաջնորդներ, եղբայրներ եղած են եւ սերած նոյն հօրմէն ու մօրմէն։<ref>Հ․ Գ․ Ժամկոչյան «Հայոց պատմություն</ref> Թէպետեւ այժմ վրացիները հայկական պետական կազմաւորումներէն մէկուն՝ Սումխու երկրի ([[Ծոփք]]-[[Քոմմակենէ]]) անունով Հայաստանը կը կոչեն ''Սոմխեթի'', ժողովուրդին՝ ''սոմեխներ''։
Հայաստանը աշխարհի գրեթէ բոլոր լեզուներով կը կոչուի Արմէնիա՝ {{lang-en|Armenia}}, {{lang-ru|Армения}}, {{lang-ar|أرمينيا}}, {{lang-fa|ارمنستان}}, {{lang-de|Armenien}} եւ այլն։ Այդ անունը կու գայ հայկական «[[Արմէ]]» եւ «Ուրմէ» ցեղերու անուանումէն, առաջինը այդպէս անուանած են [[ասորեստան]]ցիներն ու [[բաբելոն]]ցիները։ Այնուհետեւ այդ անունը տարածուած է [[Յունաստան|յոյ]]ներու ու [[Փիւնիկիա|փիւնիկ]]եցիներու միջոցով։ Հայաստանի անունը նշուած է նաեւ [[Պեհիսթունի արձանագրութիւն|Պեհիսթունի եռալեզու արձանագրութեան]] մէջ։
Տող 95.
== Աշխարհագրութիւն ==
Հայաստանի սահմանակից երկիրներն են հիւսիսէն՝ [[Վրաստան]]ը, արեւելքէն՝ [[Ազրպէյճանի Հանրապետութիւն|Ազրպէյճանը]], հարաւէն՝ [[Իրան]]ը, հարաւ-արեւմուտքէն՝ [[Նախիջեւան]]ը եւ արեւմուտքէն՝ [[Թուրքիա|
Հայաստանը լեռնային երկիր է՝ 90%-ը ծովուն մակարդակէն 1.000 մեթր բարձր է։ Ամենաբարձր լեռը [[Արագած]]ն է (4.090 մ․)։ Ամենամեծ լիճը [[Սեւանայ լիճ|Սեւան]]ն է՝ 1.417 քառ. ք․մ․։
| |||