Ուիքիփետիա

«Արաբական թերակղզի» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
No edit summary
Տող 1.
[[Պատկեր:Arabian Peninsula (orthographic projection).png|250px|աջից|Արաբական թերակղզին]]
'''Արաբական թերակղզի''' ([[արաբերէն]]՝ {{lang-ar|شبه الجزيرة العربية}}, ''Շըպհ ալ Ժազիրա ալ-Արապիյյա'') կամ '''Արաբիա''', կը գտնուի Ասիոյ Հարաւ արեւմուտքը: [[Եւրոպա]]յի, Ասիոյ եւ Ափրիկէի հատման կէտը կը համարուի։ Ունի 3, 237. 500 մ<sup>2 </sup> տարածութիւն: Բնակչութեան թիւը կը հասնի 77 միլիոնի<ref>[http://www.citypopulation.de/Asia.html Ասիական քաղաքների բնակչություն]</ref>։
 
Արեւմուտքէն զայն կը շրջապատէ [[Կարմիր Ծով|Կարմիր ծովը]], հիւսիս-արեւելքէն` [[Պարսից Ծոց|Պարսից ծոցը]], իսկ հարաւ-արեւելքէն՝ [[Հնդկական Ովկիանոս|Հնդկական ովկիանոսը]]:
Տող 6.
Արաբական թերակղզին կարեւոր տեղ կը գրաւէ [[համաշխարհային պատմություն|համաշխարհային պատմութեան]] մէջ։ Թերակղզիին դերը աւելի ազդեցիկ կը դառնայ յատկապէս Ժթ. դարու ընթացքին, երբ կը յայտնաբերուին «սեւ ոսկիի»՝ [[նաւթ]]ի եւ «կապոյտ վառելանիւթի»՝ [[բնական կազ]]ի հսկայական պաշարներ։ Արաբական թերակղզիին եւ [[Պարսից ծոց]]ի աւազանին մէջ տեղադրուած է նաւթի համաշխարհային պաշարին 2/3-ը, իսկ բնական կազի պաշարին գրեթէ կէսը։ Հոն կան նաեւ մետաղներու օգտակար հանածոներու հանքավայրեր։
 
Թերակղզիին վրայ կը գտնուին [[Սէուտական Արաբիա]]ն, [[Եմէն]]ը, [[Օման]]ը, [[Արաբական Միացեալ Էմիրութիւններ]]ը, [[Քաթար]]ը, [[Պահրէյն]]ը եւ [[Քուէյթ]]ը։ [[1981]]-ին, բացի Եմէնէն, թերակղզիին պետութիւնները կը հիմնեն [[Պարսից ծոցի տնտեսական համագործակցության խորհուրդ|Պարսից ծոցի տնտեսական համագործակցութեան խորհուրդ]]<nowiki/>ը (արաբերէն՝ مجلس التعاون لدول الخليج العربي)։ Թերակղզիին հիւսիսը կը գտնուին [[Յորդանան]]<nowiki/>ն ու [[Իրաք]]ը։
 
=== Աշխարհագրական պայմաններ ===
[[Պատկեր:Two-point-equidistant-asia.jpg|մինի|ձախից|Արբանեակային նկար, Արաբական թերակղզին՝ հարաւ արեւմուտքէն դիտուած]]
Արաբական թերակղզին վաղուց անջատուած է [[Ափրիկէ]]<nowiki/>ի ցամաքամասէն եւ միացած՝ Եւրասիոյ։ Ափրիկէի եւ թերակղզիին միջեւ առաջացած ճեղքը լեցուած է [[Հնդկական օվկիանոս|Հնդկաց ովկիանոս]]ին ջուրերով, որմէ առաջացած է [[Կարմիր ծով]]ը։ Հիւսիսը՝ Ասիական ցամաքամասին միացման տեղը, [[Հայկական լեռնաշխարհ]]էն հոսող [[Եփրատ]] եւ [[Տիգրիս]] գետերը գետաբերուկներով ձեւաւորած են [[Միջագետք|Միջագետքի դաշտավայրը]]։ Արաբական թերակղզին մեծագոյնն է աշխարհի վրայ իր տարածքով եւ գրեթէ աւելի քան կրկնակին՝ դրացի [[Հինտուստան|Հնդկաց]] թերակղզիին (շուրջ 1,8 միլիոն քառ.քմ)<ref name="Большаков">Большаков О.Г. История Халифата 570-633 гг.., Москва 2000</ref>։
Արաբական թերակղզին մեծագոյնն է աշխարհի վրայ իր տարածքով եւ գրեթէ աւելի քան կրկնակին՝ դրացի [[Հինտուստան|Հնդկաց]] թերակղզիին (շուրջ 1,8 միլիոն քառ.քմ)<ref name="Большаков">Большаков О.Г. История Халифата 570-633 гг.., Москва 2000</ref>։
 
=== Ռելիեֆ ===
Արաբական թերակղզին հիւսիսէն [[Առաջավոր Ասիա|Առաջաւոր Ասիոյ]] երեք բարձրաւանդակներուն ([[Իրանական լեռնաշխարհ|Իրանական բարձրաւանդակ]], [[Հայկական լեռնաշխարհ]], Փոքր Ասիոյ կամ [[Անատոլիա|Անատոլիոյ սարաւանդ]]) միացած է [[Միջագետք]]ի դաշտավայրին (արաբերէն՝ ما بين النهرين) եւ [[Սիրիա|Սուրիա]]կան անապատին (արաբերէն՝ بادية الشام) միջոցով։ Հիւսիսը աւազոտ անապատներն են։ Մնացեալ մասերը կ'ողողեն [[Հնդկական օվկիանոս|Հնդկաց ովկիանոսին]] ջուրերը։ Արեւելքը [[Պարսից ծոց]]ն է (արաբերէն՝ الخليج العربي), որ Օմանի ծոցին կը միանայ [[Օրմուզի նեղուց]]ով (արաբերէն՝ مضيق هرمز)։ Հարաւը կը գտնուին [[Ատընի ծոց]]ն (արաբերէն՝ خليج عدن) ու [[Արաբական ծով]]ը (արաբերէն՝ بحر العرب)։ Արեւմուտքը Ափրիկէի ցամաքամասէն անջատուած է [[Կարմիր ծով]]ով (արաբերէն՝ بحر الأحمر)։ Վերջինս Ատընի ծոցին միացած է [[Պապ էլ-Մանտըպի նեղուց]]ով (արաբերէն՝ باب المندب), որ թերակղզիին հարաւ արեւմտեան բեւեռն է<ref name="Большаков"/>։ Արտաքին աշխարհէն մեկուսացուած ըլլալով արաբները զայն կոչած են «Արաբներու կղզի»։
[[Պատկեր:Rub al khalid sunset nov 07.JPG|մինի|ձախից|'''Մայրամուտ [[Ռուպ ալ-Խալի]] անապատին մէջ''']]▼
Արաբական թերակղզին, որ կը կոչուի նաեւ Արաբական ենթացամաք, [[ծովի մակերեւոյթ|ծովու մակերեւոյթ]]էն 760 մ. միջին բարձրութիւն ունի։ Անոր հարաւ-արեւմուտքը կը գտնուին [[հնագոյն լեռներ]]ը, որոնք կ'իջնեն դէպի առափնեայ [[դաշտավայր]]ային շերտը։ Թերակղզիին արեւմտեան ափին զուգահեռ [[Հիժազ]]ի լեռնաշղթան է (արաբերէն՝ الحجاز)։ Անոր եւ Կարմիր ծովուն միջեւ ինկած նեղ տարածքը յայտնի է որպէս [[Թիհամայի հարթավայր]] (արաբերէն՝ التهامة)։ Արեւելեան հատուածի [[Թուէյք]] լեռնաշղթան 1200մ.(արաբերէն՝ الطويق ),Պարսից եւ Օմանի ծոցերու ափին կը կիսէ թերակղզին<ref name="Беляев">Беляев Е. А, Арабы, ислам и арабский халифат в ранее средневековье, Москва 1966</ref><ref name="Hitty"/>։ Հիժազը հիւսիսային լայնութեան 20-րդ զուգահեռականէն հարաւ կը վերածուի լեռնային Ասիր շրջանին, իսկ հարաւը՝ Եմէնն է։ Հոս կը գտնուի ամենաբարձր գագաթը՝ [[ալ-Նապի Շուէյպ]] (3666 մ)։ Այդ լեռնաշղթաներուն միջեւ ինկած է [[Նաճտ|Նաժտ]]ի ընդարձակ սարահարթը։ Հոս կը գտնուին երեք անապատներ՝ [[Մեծ Նեֆուդ|Նաֆուտը]] (արաբերէն՝ نفود), [[Դահնա (անապատ)|Ալ Տահնան]] (արաբերէն՝ الدحنة) եւ մեծագոյնը՝ [[Ռուպ ալ-Խալի|Ռըպը ալ-Խալի]]ն (արաբերէն ربع الخالي)<ref name="Հովհաննիսյան">Նիկոլայ Հովհաննիսյան, Արաբական երկրների պատմություն, Երեւան 2003</ref>։▼
[[Պատկեր:Tuwaiq Escarpment-14h38m25s-k.jpg|մինի|աջից|Թաուիք Լեռնաշղթան]]▼
[[1256]]-ին Հիժազի լեռներէն քանի մը գործող հրաբուխներէն մէկը ժայթքած է [[Մադինա (Յասրիբ)|Մատինա]] քաղաքին մօտ <ref name="Большаков"/>։ Տարածաշրջանը հարուստ է չորցած գետահուներով՝ [[ուատի]]ներով, որոնք կը փաստեն, որ ժամանակին հոն ջուրեր կը հոսէին։ Նաժտիի կեդրոնը կ'երկարի մեծագոյն ուատին՝ ալ-Ռուման (500 քմ)։ Այդ ուատիները անձրեւներու ատեն կը լեցուէին ջուրերով։ Անոնց ակունքներուն մէջ դիւրութեամբ կարելի է ջրհորներ գտնել<ref name="Беляев"/><ref name="Hitty"/>։ Թերակղզիին հարաւ-արեւմուտքը գտնուող լեռներուն մէջ բաւականաչափ տեղումներ կ'ըլլան (տարեկան մինչեւ 1000 մ.մ.)։ Սակայն թերակղզիին հսկայական մէկ հատուածը տեղումներ գրեթէ չի ստանար (10-100 մ.մ.), որովհետեւ պարբերական տեղումները գետնին չեն հասնիր ։ Ամէնէն առատ տեղումներով շրջանը [[Եմէն]]ն է, որ կը զբաղեցնէ շուրջ 200. 000 քմ<sup>2</sup> տարածութիւն։ Այստեղ աւելի քան 4000 տարի առաջ սկսած էր ձեւաւորուիլ [[Եմէնի հնադարյան քաղաքակրթություն|հնագոյն քաղաքակրթութիւնը]]<ref name="Пиотровский">Пиотровский М.Б., Южная Аравия в раннее средневековье, Москва 1985</ref>։▼
 
▲[[Պատկեր:Rub al khalid sunset nov 07.JPG|մինի|ձախից|'''Մայրամուտ [[Ռուպ ալ-Խալի]] անապատին մէջ''']]
 
▲Արաբական թերակղզին, որ կը կոչուի նաեւ Արաբական ենթացամաք, [[ծովի մակերեւոյթ|ծովու մակերեւոյթ]]էն 760 մ. միջին բարձրութիւն ունի։ Անոր հարաւ-արեւմուտքը կը գտնուին [[հնագոյն լեռներ]]ը, որոնք կ'իջնեն դէպի առափնեայ [[դաշտավայր]]ային շերտը։ Թերակղզիին արեւմտեան ափին զուգահեռ [[Հիժազ]]ի լեռնաշղթան է (արաբերէն՝ الحجاز)։ Անոր եւ Կարմիր ծովուն միջեւ ինկած նեղ տարածքը յայտնի է որպէս [[Թիհամայի հարթավայր]] (արաբերէն՝ التهامة)։ Արեւելեան հատուածի [[Թուէյք]] լեռնաշղթան 1200մ.(արաբերէն՝ الطويق ),Պարսից եւ Օմանի ծոցերու ափին կը կիսէ թերակղզին<ref name="Беляев">Беляев Е. А, Арабы, ислам и арабский халифат в ранее средневековье, Москва 1966</ref><ref name="Hitty"/>։ Հիժազը հիւսիսային լայնութեան 20-րդ զուգահեռականէն հարաւ կը վերածուի լեռնային Ասիր շրջանին, իսկ հարաւը՝ Եմէնն է։ Հոս կը գտնուի ամենաբարձր գագաթը՝ [[ալ-Նապի Շուէյպ]] (3666 մ)։ Այդ լեռնաշղթաներուն միջեւ ինկած է [[Նաճտ|Նաժտ]]ի ընդարձակ սարահարթը։ Հոս կը գտնուին երեք անապատներ՝ [[Մեծ Նեֆուդ|Նաֆուտը]] (արաբերէն՝ نفود), [[Դահնա (անապատ)|Ալ Տահնան]] (արաբերէն՝ الدحنة) եւ մեծագոյնը՝ [[Ռուպ ալ-Խալի|Ռըպը ալ-Խալի]]ն (արաբերէն ربع الخالي)<ref name="Հովհաննիսյան">Նիկոլայ Հովհաննիսյան, Արաբական երկրների պատմություն, Երեւան 2003</ref>։
 
▲[[Պատկեր:Tuwaiq Escarpment-14h38m25s-k.jpg|մինի|աջից|Թաուիք Լեռնաշղթան]]
▲[[1256]]-ին Հիժազի լեռներէն քանի մը գործող հրաբուխներէն մէկը ժայթքած է [[Մադինա (Յասրիբ)|Մատինա]] քաղաքին մօտ <ref name="Большаков"/>։ Տարածաշրջանը հարուստ է չորցած գետահուներով՝ [[ուատի]]ներով, որոնք կը փաստեն, որ ժամանակին հոն ջուրեր կը հոսէին։ Նաժտիի կեդրոնը կ'երկարի մեծագոյն ուատին՝ ալ-Ռուման (500 քմ)։ Այդ ուատիները անձրեւներու ատեն կը լեցուէին ջուրերով։ Անոնց ակունքներուն մէջ դիւրութեամբ կարելի է ջրհորներ գտնել<ref name="Беляев"/><ref name="Hitty"/>։ Թերակղզիին հարաւ-արեւմուտքը գտնուող լեռներուն մէջ բաւականաչափ տեղումներ կ'ըլլան (տարեկան մինչեւ 1000 մ.մ.)։ Սակայն թերակղզիին հսկայական մէկ հատուածը տեղումներ գրեթէ չի ստանար (10-100 մ.մ.), որովհետեւ պարբերական տեղումները գետնին չեն հասնիր ։ Ամէնէն առատ տեղումներով շրջանը [[Եմէն]]ն է, որ կը զբաղեցնէ շուրջ 200. 000 քմ<sup>2</sup> տարածութիւն։ Այստեղ աւելի քան 4000 տարի առաջ սկսած էր ձեւաւորուիլ [[Եմէնի հնադարյան քաղաքակրթություն|հնագոյն քաղաքակրթութիւնը]]<ref name="Пиотровский">Пиотровский М.Б., Южная Аравия в раннее средневековье, Москва 1985</ref>։
=== Բուսական եւ կենդանական աշխարհ ===
[[Պատկեր:Salalah Oman.jpg|մինի|աջից|'''Ովասիս՝ [[Օման]]ի մէջ''']]
Հազարամեակներ շարունակ՝ շուրջ 10.000 տարի առաջ, Արաբական թերակղզին պատուած էր [[արեւադարձային անտառներ|արեւադարձային մշտադալար անտառներով]], իսկ [[Հիժազի լեռներ]]էն հոսած են բազմաթիւ [[գետ]]եր։ Այդ մէկը կը վկայեն այսօրուան չորցած գետահուները, [[ստորգետնեայ ջուրեր]]ուն մեծ քանակութիւնը եւ [[նաւթ]]ի ու [[բնական կազ]]ի հսկայական պաշարները։ Այսօր այդ անտառներէն մնացած են [[օազիս|ովասիս]]ներ, որոնք կը գտնուին թերակղզիին ստորգետնեայ ջուրեր ունեցող վայրերուն մէջ։ Արեւադարձային անտառները մնացած են յատկապէս [[Եմէն]]ի եւ [[Օման]]ի մէջ։ Տարածքը գլխաւորաբար պատուած է [[տափաստան]]ներով, [[կիսաանապատ|կիսանապատ]]ներով եւ աւազոտ [[անապատ]]ներով։ Ովասիսներուն մէջ հանդիպող հիմնական ծառատեսակը փիւնիկեան արմաւենին է եւ այլ լայնատերեւ բոյսեր։ Անապատային շրջաններուն մէջ խոնաւութեան խիստ սակաւ պայմաններու մէջ բոյսերուն տերեւները վերածուած են փուշերու, ինչպէս՝ [[ուղտափուշ]], [[օշինտր]] եւ այլն։
 
Ովասիսներուն մէջ հանդիպող [[միասապատ ուղտեր|միասապատ]] եւ [[երկսապատ ուղտեր]]ը ընտելացած են մարդու կողմէ։ Ի դէպ, միասապատ ուղտերուն գերշահագործման եւ զանգուածային ոչնչացման արդիւնքով անիկա յայտնուած է [[Կարմիր գիրք]]ին մէջ։ Կան նաեւ անապատային տարբեր գիշատիչ անասուններ, յատկապէս [[պորենի|բորենի]]ներ եւ [[շնագայլ]]եր. նախապէս հոն եղած են նաեւ [[առիւծ]]ներ։ Անապատներուն մէջ շատ են [[սարդ]]երը, [[օձ]]երը, [[մողես|մողէս]]ները։ Հարաւի խոնաւ շրջաններուն մէջ մնացած են արեւադարձային անտառները: Եմէնի մէջ կարելի է հանդիպիլ նաեւ՝ [[կապիկ]]ներու։ Արաբական թերակղզին շրջապատող [[Հնդկական օվկիանոս|Հնդկաց ովկիանոս]]ի ջրային տարածքներուն մէջ կան զանազան տեսակի [[բոյսեր]] եւ [[կենդանիներ]]։ Յատկապէս յայտնի են Կարմիր ծովու [[քորալ]]ները եւ Պարսից ծոցի [[փափկամարմիններ]]ը։ Այդ շրջանի արաբները մասնագիտացած էին [[մարգարիտ]]ի որսի, [[ձկնորսություն|ձկնորսութեան]] եւ այլ ոլորտներուն մէջ։
[[Պատկեր:A journey.jpg|մինի|ձախից|'''Տահնա կամ [[Փոքր Նեֆուտ]] անապատը''']]
Հարաւային լեռնային շրջանները, ինչպէս նաեւ՝ [[ալ-Ասիր (շրջան)|ալ-Ասիրը]], հին ժամանակներէ ի վեր յայտնի էին որպէս [[երկրագործություն|երկրագործական]] եւ [[անասնապահություն|անասնապահական]] կեդրոններ։ Այս [[քաղաք]]ները յարատեւ տնտեսական կապի մէջ էին [[եգիպտոս|եգիպտական]] եւ [[սիրիա|սուրիա]]կան քաղաքներու հետ։ Հնդկաց ովկիանոսէն եկող ծովային առեւտրականները խարիսխ կը դնէին Եմէնի [[Քանա]] նաւահանգիստին մէջ։ Դէպի [[Երուսաղեմ|Երուսաղէմ]] գլխաւոր ճամբան կ'անցնէր Հիժազով, որուն կեդրոնը ձեւաւորուած էին մեծ քաղաքներ [[Յասրիպ|Եասրիպ]]ը (արաբերէն՝ يثريب), [[Մեքքա|Մաքքա]]ն (արաբերէն՝ مكة) եւ [[ալ-Թաիֆ]]ը (արաբերէն՝ الطائف)<ref name="Беляев"/>։ [[Եմէնի հնադարյան քաղաքակրթություն|Հին Եմէնի]] քաղաքներուն մէջ մարդիկ կը զբաղէին [[մետաղամշակություն|մետաղամշակութեամբ]], [[կաշեգործություն|կաշեգործութեամբ]], [[կավագործություն|կաւագործութեամբ]] եւ այլ [[արհեստներ]]ով։ Անապատային պայմաններուն լաւ կը յարմարէին [[ուղտեր]]ը, [[այծեր]]ը եւ [[ոչխարներ]]ը։ Տարածուած էին [[ցորեն]]ի եւ [[գարի]]ի մշակումը։ Եմէնը յայտնի էր [[այգեգործություն|այգեգործութեամբ]]:Տարածուած էր նաեւ [[նուռ|Նռան]], [[թուզ]]ի, [[արմաւ]]ի քանի մը տեսակներու, [[խաղող]]ի եւ այլ այգիներու մշակումը ։ Եմէնը եւ [[Եթոփիա|Եթովպիա]]ն կը համարուին սուրճի հայրենիքը<ref name="Пиотровский"/>։
 
== Պատմութիւն ==
=== Հին պատմութիւն ===
[[Պատկեր:20141006 143132 resized.jpg|մինի|'''[[Մատային Սալըհ]]. լքուած բնակավայր Արաբական թերակղզիին մէջ''']]
Արաբական թերակղզին [[սեմական լեզուներ|սեմական ժողովուրդներու]] հայրենիքն է<ref name="Беляев"/>։ Ք.ա. 4-3-րդ հազարամեակներէն ի վեր ժողովուրդներուն մեծ մասը տեղափոխուած է «Բարեբեր Մահիկի» տարածաշրջանը՝ [[Միջագետք]] եւ [[Միջերկրական ծով]]ու արեւելեան ափը։ Անոնց մէկ մասը հաստատուած է Հապէշական բարձրաւանդակին մէջ՝ [[Եթոփիա|Եթովպիա]]։ Սեմական ժողովուրդները հիմնած են տարբեր պետութիւններ, ինչպէս՝ [[Սումար]]ը (արաբերէն՝ سومر, ''Սումար''), [[Աքքատ]]ը, [[Բաբելոն]]եան (''Պիլատ Պապըլ''), [[Փիւնիկիա|Փիւնիկէ]]ն(արաբերէն՝ فينيقيا, ''Ֆինիքիա''), [[Ասորեստան]]ը (արաբերէն՝ آشور, ''Աշշուր''), [[Ասորիք]]ի (արաբերէն՝ سوريا, ''Սուրիա'') եւ [[Միջագետք]]ի (արաբերէն՝ بلاد الرافدين‎, ''Պիլատ ալ-Ռաֆիտէյն'') հռչակաւոր քաղաք-պետութիւնները<ref name="Hoyland">Robert G.Hoyland, Arabia and the Arabs, New York, 2001</ref>։Սեմական քաղաքակրթութիւնը ստեղծած էր հարուստ մշակոյթ մը եւ հսկայական ներդրում կատարած մարդկութեան պատմութեան զարգացման համար։
 
Տող 40 ⟶ 38՝
=== Նախաիսլամական նստակեաց քաղաքակրթութիւններ ===
Արաբական թերակղզին դարեր շարունակ բնակուած է տասնեակ ազգերով, ցեղերով եւ ցեղային միութիւններով։ Սակայն գերիշխողները եղած եւ մնացած են [[արաբներ]]ը, որոնք իրենց մէջ ձուլած են մեծ թիւով ցեղային խումբեր։ [[Արաբական ցեղերի տեղաշարժերը միջին դարերում|Արաբական ցեղերը]] յայտնի էին երկու մեծ խումբերով՝ հիւսիսային, որուն հիմնադիրը [[Ատնան]]ն էր<ref name="Негря">Негря Л. В. Общественный строй Северной и Центральной Аравии в 5-7 вв</ref>, եւ հարաւային, որուն հիմնադիրն էր [[Քահթան]]ը։ Յայտնի էին (արաբերէն՝ بنو أسد, ''պանու ասատ'')՝ առիւծի որդիներ, (արաբերէն՝ بنو نسر, ''պանու նասր'')՝ արծիւի որդիներ, (արաբերէն՝ تغليب, ''Թաղլիպ''), (արաբերէն՝ القريش, ''ալ-Քուրէյշ'') եւ այլ ցեղերը: Արաբները կը բնակէին հիմնականօրէն ծովափնեայ շրջաններուն մէջ, ինչպէս նաեւ անապատներով եւ տափաստաններով կղզեակներուն՝ ովասիսներուն մէջ։ Յատկապէս մեծ էր բնակչութեան թիւը հարաւային Արաբիոյ մէջ ՝ Եմէն։
[[Պատկեր:Jibla 01.jpg|մինի|ձախից|'''[[Ժիպլա]], Եմէնի քաղաքներէն''']]
Հիւսիսային եւ Կեդրոնական Արաբիոյ բնակչութիւնը եւս կը զբաղէր նստակեաց հողագործութեամբ։ Նպաստաւոր էին ոչ միայն [[Յամամա|Եամամա]]յի եւ [[Եմեն|Եմէն]]ի ոռոգուած տարածքները, այլեւ [[Նաճտ|Նաժտ]]ի սարահարթի, Պահրէյնի դաշտավայրի եւ [[Հիժազ]]ի լեռնային ովասիսները<ref name="Негря"/>։ Նստակեաց ցեղերը ստեղծած էին քաղաք-պետութիւններ՝ շաապաներ (արաբերէն՝ الشعبة, ''ալ-շա'նա'')։ Անոնք իրենց ազդեցութիւնը կը տարածէին նաեւ շրջակայ գիւղերուն վրայ՝ նպաստելով անոնց զարգացման<ref name="Hitty"/><ref name="Հովհաննիսյան"/>։ [[6-րդ դար]]ուն շաապաներու, ինչպէս նաեւ Եմէնի մէջ ձեւաւորուած թագաւորութիւններուն թուլացումը եւ անկումը բացասական անդրադարձ կ'ունենայ ընկերական, տնտեսական եւ քաղաքական կեանքին վրայ։ Պատճառը [[Մերձաւոր Արեւելք]]ին մէջ եւ [[Հռոմէական կայսրութիւն|Հռոմէական կայսրութեան մէջ]] տիրող փոփոխութիւններն էին, որոնք կը յանգին հին՝ նախնադարեան եւ ռազմագիտական կարգերուն վերջնական վերացման եւ նոր հասարակարգի ստեղծման։ [[Մերձավոր Արեւելք|Արեւելքի]] ժողովուրդները կը թեւակոխեն աւատատիրութեան դարաշրջանը, որ կը տեւէ 1,2-1,5 հազարամեակ։ Նախաիսլամական շրջանին՝ [[6–րդ դար|6]]-[[7-րդ դար]]երուն թերակղզիին բնակչութեան 4-4,5 միլիոնը նստակեացներ էին, իսկ 2,5-3 միլիոնը կը զբաղէր քոչուոր կամ կիսաքոչուոր անասնապահութեամբ<ref name="Беляев"/> հողագործութիւնը պատուազրկութիւն նկատելով<ref name="Большаков"/>։
 
Տող 60 ⟶ 58՝
== Ծանօթագրութիւններ ==
{{ծանցանկ|2}}
{{Արտաքին յղումներ}}
 
[[Ստորոգութիւն:Աշխարհագրութիւն]]
[[Կատեգորիա:Արաբական թերակղզի]]
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Արաբական_թերակղզի» էջէն