«Ապարանի Սուրբ Խաչ Եկեղեցի» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
Տող 29.
== Տաճար և պատերազմ ==
1700-ամյա տաճարը անցած է բազմաթիւ փորձութիւններու միջով, տեսած է [[երկրաշարժ]]եր, սովեր, համաճարակներ, պատերազմներ, սակայն մնացած է կանգուն։ Թէ՛ խաղաղ օրերուն, թէ՛ արհավիրքի տարիներուն անոր սուրբ Սեղանէն դարեր շարունակ բաշխուած է Կենաց հացը։
Տող 39 ⟶ 38՝
Այստեղ, Քասախի ակունքներու մէջ [[15-րդ դար]]երու խորքէն կ'արձագանքուի Աւարայրի հնչած կոչը, եւ … տղաքը գիւղի մէջ ծնրադրած կը մաքրուէին Փրկչական Արիւնով՝ հեռացնելով իրենցմէ ամէն մեղք կոչուած բան՝ ականջալուր Ս. Զօրավարի յօրդորին.
{{քաղվածք|''«Եւ արդ եկել, հասել է ժամանակը…»:''}}
== Տաճարի ճարտարապետութիւն ==
Աբարանի Սուրբ Խաչ եկեղեցին գլխաւոր կենդրոնական կառոյցն է ճարտարապետական համալիր մը, որոնց պահպանուած են [[5-րդ դար]]ին կառուցուած եկեղեցւոյ հիմնապատերը, ինչպէս եւ 2 եկեղեցիներու միջանկեալ տարածքին կառուցուած սրահի։ Այս սրահը, ամենայն հավանականութեամբ, ծառայած է որպէս ճեմարան՝ նախօրինակը լինելով [[Սանահինի վանք]]ի հանրահայտ «Մագիստրոսի ճեմարանի»:
Բեղումներու հայտնաբերուած ճարտարապետական բեկորները վկայած են համալիրի այլ բնույթի շինութիւններու երբեմնի առկայութիւնը, որոնց, ցաւոք, ոչ մէկ հետք չի պահպանուիր։
Համալիրը զարդարած նաեւ վաղ քրիստոնէական շրջանին բնորոշ քառակող հուշասիւներ եւ արխաիկ խաչքարեր, որոնցմէ մէկը գտնուած եւ վերատեղադրուած բարեկարգման աշխատանքներու աւարտական փուլին։
Տաճարի հորիզոնական առանցքի շուրջ զարգացող ծավալատարածական հորինվածքը, որ արեւելքած ավարտուած է խորանի աբսիդով, երաւան պազիլիք է, սակայն խիստ տարբեր նախորդ շրջանին հայտնի նոյնատիպ շինութիւններու։
[[Քասախ]]ի պազիլիք տաճարը իր էքստերիերի ճարտարապետութիւնի զուսպ է եւ առնական։
Հիմնական արտահայտչամիջոցը այստեղ պատերի լոկալ հարթության և բացվածքների ու առաջ եկած պորտալների համաչափական համակարգն է և լուսարվեստային խաղը։
[[Պատկեր:Ապարանի սուրբ խաչ եկեղեցի.jpg|մինի|250px|ձախից|Մկրտության ավազան]]
Ողջ ճարտարապետական մտածողությունը ի սպաս է դրված աղոթքի և փառաբանության հարիր տարածության կազմակերպմանը, որը և Քասախի բազիլիկ տաճարի ճարտարապետության մեծագույն գեղագիտական արժեքն է հանդիսանում։
Այս մտածողությանը ձգտել է հարազատ մնալ վերականգնող ճարտարապետը՝ նորաստեղծ տարրերի (բեմը, սուրբ Սեղանը, Մկրտության Ավազանը) մշակման մեջ՝ ենթարկելով դրանք տաճարի գեղագիտական արտահայտչականությանը։
Ուենալով փաստացի նյութ կառույցի կղմինդրածածկ լինելու վերաբերյալ՝ տաճարը կրկին ծածկվեց կղմինդրով, որի ձևը կրկնում են 5-րդ դարից պահպանված կղմինդրի ձևերը։
Այս ամենով հանդերձ, Ապարանի Սուրբ Խաչ եկեղեցին Քասախի (բազիլիկ տաճարը) ոչ միայն վաղ քրիստոնեական շրջանի առաջնեկն է, այլև բարձրարժեք ճարտարապետական մի հորինվածք է՝ քարեղեն մարմնացումը [[Ավետարան]]ի լույսի, սիրո ու ճշմարտության՝ զուսպ, առնական, միաժամանակ ջերմ ու մարդամոտ։ Այն իրավամբ հայ քրիստոնեական ճարտարապետության եզակի գոհարներից է և բարձրարվեստ մի հուշարձան միանավ բազիլիկների շարքում։
| |||