«Ապարանի Սուրբ Խաչ Եկեղեցի» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
Չ Բոտ: կոսմետիկ փոփոխություններ |
|||
Տող 1.
{{ԱՀ}}
== Օծութիւն ==
[[2002]] թուականի [[մայիսի 5]]-ը նշանակալից օր է ինչպես [[Հայ Առաքելական Սուրբ եկեղեցի|Հայ Առաքելական Սուրբ եկեղեցւոյ]] եւ միջնադարեան քրիստոնէական ճարտարապետութեան պատմութեան համար, այնպէս ալ [[Աբարան]]ի պատմութեան մեջ։ Աբարանի հաւատաւոր ժողովուրդը ստացաւ իր պապերու աղօթատունը՝
Նոյեմբեր [[1996]]-ին աղօթքներու, շարականներու, օրհներգներու հնչիւնները արթնցուցած են
{{քաղուածք|12 անգամ ջրով ու գինով լուացուած որմերը սրթսրթացին կարօտի դողով՝ իրենց մեջ ներծծելով սրբագոյն միւռոնը, աղօթքի մրմունջները, ալէլուիաներու թնդիւնը, դպիրներու, սարկաւագներու, քահանաներու, վարդապետի, եպիսկոպոսներու ակնհայտ հուզմունքը։}}
Նոյն սարսուռը ապրեցան նաեւ չորս աւետարանիչներու որմերը եւ Սուրբ սեղանը յաջորդ օրը՝ Մայիս 5-ին՝ իրենց մեջ ներծծելով այս ամէնը, սրբագործուելով Ամենայն Հայոց Հայրապետի հովապետական Աջով։
Տող 12.
Պատմական [[Այրարատ նահանգ]]ի պատմական Նիգ գավառը Գունթերու իշխանները կառուցուած են վաղ քրիստոնէական դարաշրջանի երկու բարձրարժեք կոթողներու՝ վկայութիւն իրենց բարեպաշտութեան եւ շինարարական մեծագործութեան։ Մեկը՝
* Զովունի սբ. Պողոս-Պետրոս եկեղեցին է (5-րդ դար, ներկայիս Աբարանի ջրամբարի տարածքին մէջ),
միւսը՝
* գրականութեան մեջ հայտնի «Քասախի պազիլիք» տաճարը։
[[Արագած
Դարերու անցուդարձին անհաղորդ, ամէն տեսակ «իզմ»-երու բերած ձեւափոխութիւններուն անտարբեր, նախնական կերպարին հարազատ՝ 21-րդ դար հասաւ միայն այս տաճարը՝ Աբարանի Սուրբ Խաչ եկեղեցին։
Միջնադարին մէջ կորցելով իր նախնական թաղակապ ծածկերը՝ ան կրկին ծածկի տակ առնուած է [[1877]] թուականին։
Գունթերը վերաշինուած են հիմնական օրէն [[4-րդ դար]]ի սկզբին՝ հարիր նոր՝ քրիստոնէական աշխարհակալման, եւ ան հետագայ դարերուն, կրելով մասնակի աննշան փոփոխութիւններ, մեզ
Աբարանի Սուրբ Խաչ եկեղեցին իր անունը առած է այդտեղ պահուող Տերունական Խաչափայտի մասունքէն։ Ականատեսներու վկայութեամբ ան գոյութիւն ունեցած է մինջեւ մեծ անաստվածութեան տարիները, եւ այժմ վայրը
Այս աղօթատունը գործած է մինչեւ 20-րդ դարի 40-ական թուականները՝ չդադրելով նաեւ գործած է պոլշեւիկեան տարիներուն՝ շնորհիւ Տէր Ռաֆայէլ քահանայի։
Տող 36.
Ճանապարհը Աբարանով Երեւան բաց էր։ Էսադ փաշան եօթ հազարանոց բանակով կու գար Աբարանի վրայ, ոտնատակ տալու-անցնելու Երեւան՝ միանալու Վեհիբին՝ վերջնականապես ջնջելու աշխարհի երեսից հայ-Հայաստան։ Իսկ գիւղը լեցուած տղաքը չէին շտապեր դիրք բռնել… Գիւղի մէջ քահանան բացօթեայ Ս. Պատարագ կը մատուցեր։ Տղաքը, հաղորդութիւն առնելէ առաջ, ծունկի եկած կը խոստովանէին կամայ թէ ակամայ գործած մեղքերը…}}
Անհնար է մեղքերու բեռան տակ կռուելու, եւ առաւել եւս, յաղթել։
Այստեղ, Քասախի ակունքներու մէջ [[15-րդ դար]]երու խորքէն կ'արձագանքուի
{{քաղվածք|''«Եւ արդ եկել, հասել է ժամանակը…»:''}}
Տող 56.
== Տաճար եւ քահանաներ ==
[[1796]] թուականին [[Էրզրում]]ի վիլայեթի Դութաղ բնակավայրի քահանայ Տէր Հարութիւնը գերդաստանով տեղափոխուած է [[Արեւելեան Հայաստան]] եւ հանգրուանուած է այդ տարիներուն գրեթէ աւերակ Աբարան գիւղին մէջ։ Անոր մահէն ետք իր որդիները իրենց միացած գաղթականներու հետ Մայիս [[1816]] թուականին
Սուրբ Խաչ եկեղեցին կրկին վերազարթուած է [[19-րդ դար]]ուն իր առաջին քահանայ Տէր Մարտիրոսի եւ անոր շուրջը համախմբուող ծխական համայնքի աղոթքներուն։
[[1860]] թուականին վախճանած է Տէր Մարտիրոսը եւ փոխարինուած է անոր որդին՝ Տէր Սահակը՝ քահանայագործելով եկեղեցին մինչեւ [[1918]] թուականը իրեն լծակ ունենալով կրտսեր եղբորը՝ Տէր Ռաֆայէլին։ Վերջինը ձեռնադրուած է [[1902]] թուականին՝ Խրիմեան Հայրիկի ձեռմամբ (Մկրտիչ Ա)։
Տեր Ռաֆայէլի աղօթքներով բժշկուած էին հիւանդներ, դարձի ու ապաշխարհութեան ճանապարհի բռնուած հանցագործներ, աւազակներ։ Անոր աղօթքներով ցրուած էին կարկտաբեր ամպերը, բացուած էին երկնքի գոց դռները, եւ երկինք հառած շինականի աչքերը անձրեւած էին՝ խառնուելով որպէս օրհնութիւն տեղացող հորդառատ անձրեւի շիթերին։
Անոր ձեռբակալելու, աքսորելու ՉԿ-ի փորձերը միշտ ձախող էին երկնային միջամտութեամբ։
[[17 Յունուար]] [[1946]] թուականին 92-ամեայ քահանան կնքած է իր մահկանացու՝ մահուան առաջ հասցնելով մկրտեց Աբարանի նորածիններուն։ Անոնց հետոյ աթեիզմը ամրապնդուած է նաեւ Աբարանին։
Բայց ծնվողները պիտի մկրտուէին եւ ննջողներն ալ պէտք ունէին հոգեհանգստի, որ ի պաշտոն կատարած է Տէր Յովհաննէս քահանան մինչեւ իր մահը՝ [[1959]] թուականին։ Այնուհետեւ աբարանցիները ստիպուած էին հասնիլ [[Էջմիածին]] կամ [[Երեւան]]՝ հոգեւոր կարիքներու բաւարարման համար։
Տող 76.
Արարատեան Հայրապետական թեմի Առաջնորդական փոխանորդ Գարեգին արքեպիսկոպոս Ներսիսեանի հոգածութեան շնորհիւ տարածքի հոգեւոր սպասաւորութիւնը ստանձնած է Տէր Աթանաս վարդապետ Մովսիսեանը։
[[1996]] թուականին վերաբացուած Սուրբ Խաչ եկեղեցին հոգեւոր հովիւ
[[1997]] թուականին Սբ.Խաչ եկեղեցին կատարեց սարկաուագական ձեռնադրութիւն
[[2001]] թուականին Տէր Հարութիւն քահանան կը տեղափոխուի պաշտոնավարելու [[Աշտարակ]]ի Սուրբ Կարմրաւոր, Սուրբ Սարգիս եւ [[Թալին]]ի Սուրբ Աստուածածին եկեղեցիները։
Սուրբ Խաչ եկեղեցւոյ եւ անոր ծխական համայնքի կեանքի նշանակուած էր [[22 Փետրուար]] [[2011]]-ին, երբ սուրբ Վարդանանց հիշատակին նուիրուած իր անդրանիկ Պատարագով հովուական պարտականութիւններ ստանձնեց նորընծայ Տէր Վիրապ քահանայ Ղազարեանը։ Կարճ ժամանակի մէջ ան արժանացաւ համայնքի սիրուն ու վստահութեանը՝ շնորհիւ իր նուիրուած ծառայութեան եւ ողջախոհ, հաւասարակշիռ ընթացքի։
Տող 86.
== Գրականութիւն ==
* Աբարանի Սուրբ Խաչ եկեղեցի. Պատերագիրք.- Էջմիածին։ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին, 2003.- 44 էջ։
* {{citation|last=Kiesling |first=Brady |title=Rediscovering Armenia: Guide |publisher=Matit Graphic Design Studio|location=[[Yerevan, Armenia]]|year=2005}}
| |||