«Պատմութիւն Աղուանից Աշխարհի» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 1.
 
'''«Պատմութիւն Աղբուանից Աշխարհի» աշխատութիւնը''' Մովսէս Կաղանկատուացի, Հայկական [[Մատենագրութիւն|մատենագրութեան]] մէջ, [[Զէնոբ Գլակ|Զէնոբ Գլակի]] եւ [[Յովհան Մամիկոնեան|Յովհան Մամիկոնեանի]] աշխատութիւնէն («Պատմութիւն Տարօնոյ») յետոյ, երկրորդը՝ «Պատմութիւն Աղուանից Աշխարհի» գիրքն է, որ կը վերաբերի հայկական մէկ այլ ընդարձակ երկրամասի՝ «Հայոց Արեւելից Կողմանց» պատմութեան։ Ուսումնասիրողները ցոյց կու տան, որ այս աղբիւրը հայ հեղինակներուն թէեւ ծանօթ եղած է (Ը.) դարէն սկսեալ, սակայն առաջինը որ անոր մասին կը յիշատակէ՝ (Ժ.) դարուն Անանիա Ա. Մոկացի Կաթողիկոսն է (946-968թթ.) եւ Ուխտանէսը, առանց աշխատութեան հեղինակին անունը տալու։ Նոյն ձեւով կը վարուի նաեւ (ԺԲ.) դարուն՝ [[Մխիթար Անեցի]], որ իր ժամանակագրութեան մէջ՝ «Պատմութիւն Աղուանից Աշխարհի» գիրքը կը տեղադրէ [[Սեբէոս|Սեբէոսէն]] յետոյ (Է. դար) եւ [[Ղեւոնդ (պատմիչ)|Ղեւոնդէն]] առաջ (Ը. դար)։
 
'''Մովսէս Կաղանկատուացի''' (900, [[Կաղանկատոյք]]), 7-րդ դարու հայ պատմիչ։ Ծնած է Կաղանկատոյք գիւղին մէջ<ref>Յովհաննէս Նալթակեան «Հայոց Ուտիք–Գարդման աշխարհը և Առանշահիկ իշխաններն ու թագաւորները», Երեւան 2013 թ․։</ref>։ Կը համարուի «Աղուանից աշխարհի պատմութիւն» գիրքի շարահարողը, որ կազմուած է տարբեր դարերու գրուած կարճ պատմութիւններէ, նամակներէ, իշխաններու եւ սուրբերու կենսագրութիւններէ<ref>Սվազեան, Հ. ''Մովսէս Կաղանկատվացի''. [[Հայկական սովետական հանրագիտարան]]. vol. viii. Երեւան, Սովետական Հայաստան, 1982, էջ 41-42</ref>։ Մովսէս Կաղանկատուացիի աշխատութեան մէջ հարուստ տեղեկութիւններ կան Հայաստանի, յատկապես «արեւելից կողմանց»՝ Արցախի եւ Ուտիքի վաղ միջնադարեան պատմութեան մասին։ Արժէքաւոր են նաեւ անոր յայտնած տեղեկութիւնները [[Անդրկովկաս|Անդրկովկասի]], [[Բիւզանդական Կայսրութիւն|Բիւզանդիոյ]] եւ Պարսկաստանի մասին։ Գիրքի հետագայ՝ 10-րդ դարու ենթադրեալ շարահարողը Մովսէս Դասխուրանցին է։
 
Մովսէս Կաղանկատուացի, Հայկական [[Մատենագրութիւն|մատենագրութեան]] մէջ, [[Զէնոբ Գլակ|Զէնոբ Գլակի]] եւ [[Յովհան Մամիկոնեան|Յովհան Մամիկոնեանի]] աշխատութիւնէն («Պատմութիւն Տարօնոյ») յետոյ, երկրորդը՝ «Պատմութիւն Աղուանից Աշխարհի» գիրքն է, որ կը վերաբերի հայկական մէկ այլ ընդարձակ երկրամասի՝ «Հայոց Արեւելից Կողմանց» պատմութեան։ Ուսումնասիրողները ցոյց կու տան, որ այս աղբիւրը հայ հեղինակներուն թէեւ ծանօթ եղած է (Ը.) դարէն սկսեալ, սակայն առաջինը որ անոր մասին կը յիշատակէ՝ (Ժ.) դարուն Անանիա Ա. Մոկացի Կաթողիկոսն է (946-968թթ.) եւ Ուխտանէսը, առանց աշխատութեան հեղինակին անունը տալու։ Նոյն ձեւով կը վարուի նաեւ (ԺԲ.) դարուն՝ [[Մխիթար Անեցի]], որ իր ժամանակագրութեան մէջ՝ «Պատմութիւն Աղուանից Աշխարհի» գիրքը կը տեղադրէ [[Սեբէոս|Սեբէոսէն]] յետոյ (Է. դար) եւ [[Ղեւոնդ (պատմիչ)|Ղեւոնդէն]] առաջ (Ը. դար)։
 
Առաջին անձնաւորութիւնը որ կը նշէ յիշեալ Պատմութեան հեղինակին անունը՝ [[Մխիթար Գոշ|Մխիթար Գոշն]] է։ Ան եւ իր աշակերտը Վանական Վարդապետ՝ «Պատմութիւն Աղուանից Աշխարհի» գիրքի հեղինակ կը համարեն [[Մովսէս Դասխուրանցի]] անունով անձնաւորութիւն մը (Ժ. դար)։ Իսկ նոյն ժամանակներուն՝ [[Կիրակոս Գանձակեցի]] [[Աղուանք|Աղուանքի]] պատմութեան հեղինակին ուղղակի կ՚անուանէ՝ Կաղանկատուացի։ Ուսումնասիրողները արդարացիօրէն կը գտնեն, որ հմուտ պատմիչը այդպէս վարուած է նկատի ունենալով Աղուանից Պատմութեան (Բ.) գիրքի՝ (ԺԱ.) գլուխին մէջ, Կաղանկատուք գիւղի վերաբերեալ հեղինակի ըսած խօսքերը՝ «յորմէ եւ ես» ։
 
Այսպիսով (ԺԳ.) դարէն սկսեալ, Մովսէս Կաղանկատուացի կը ճանչցուի որպէս՝ «Պատմութիւն Աղուանից Աշխարհի» երկի հեղինակ։
 
== Մովսէս Կաղանկատուացի ==
''Հիմնական յօդուած՝ [[Մովսէս Կաղանկատուացի]]''
 
'''Մովսէս Կաղանկատուացի''' (900, [[Կաղանկատոյք]]), 7-րդ դարու հայ պատմիչ։ Ծնած է Կաղանկատոյք գիւղին մէջ<ref>Յովհաննէս Նալթակեան «Հայոց Ուտիք–Գարդման աշխարհը և Առանշահիկ իշխաններն ու թագաւորները», Երեւան 2013 թ․։</ref>։ Կը համարուի «Աղուանից աշխարհի պատմութիւն» գիրքի շարահարողը, որ կազմուած է տարբեր դարերու գրուած կարճ պատմութիւններէ, նամակներէ, իշխաններու եւ սուրբերու կենսագրութիւններէ<ref>Սվազեան, Հ. ''Մովսէս Կաղանկատվացի''. [[Հայկական սովետական հանրագիտարան]]. vol. viii. Երեւան, Սովետական Հայաստան, 1982, էջ 41-42</ref>։ Մովսէս Կաղանկատուացիի աշխատութեան մէջ հարուստ տեղեկութիւններ կան Հայաստանի, յատկապես «արեւելից կողմանց»՝ Արցախի եւ Ուտիքի վաղ միջնադարեան պատմութեան մասին։ Արժէքաւոր են նաեւ անոր յայտնած տեղեկութիւնները [[Անդրկովկաս|Անդրկովկասի]], [[Բիւզանդական Կայսրութիւն|Բիւզանդիոյ]] եւ Պարսկաստանի մասին։ Գիրքի հետագայ՝ 10-րդ դարու ենթադրեալ շարահարողը Մովսէս Դասխուրանցին է։
 
== «Պատմութիւն Աղուանից Աշխարհի» աշխատութեան եւ հեղինակին մասին բանասիրական տարաձայնութիւններ ==