«Ռուբէն Սեւակ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
→‎Կենսագրութիւն: Լեզուական խմբագրութիւն կատարուած է։
→‎Գրական վաստակ: Խմբագրուած են կենսագրութեան մնացեալը եւ երկերու ցանկը։
Տող 18.
 
== Գրական վաստակ ==
Գրական ամբողջական վաստակը կը(քերթուածներ, արձակ էջեր, վիպակներ) առաջին անգամ հրատարակուած հրատարակուիէ [[Փարիզ]]ի «Նահատակ գրագէտներու բարեկամներ»ուն կողմէ՝ քերթուածներ, արձակ էջեր, վիպակներ։կողմէ։
 
ԻրԱնոր բանաստեղծական գլխաւոր գործերն են՝ «Սիրոյ Գիրք» (1910), «Թրուպատուրները», «Մարդերգութիւն» եւ այլն։
 
Սեւակի [[Բժիշկին գիրքէն փրցուած էջեր|«Բժիշկին գիրքէն փրցուած էջեր»]] արձակ գործը անոր իր տաղանդին փայլուն մէկ նմոյշն է։ Բժիշկի առօրեայէն «փրցուած» այս պատմուածքները ներկայացուած են [[Հոգեբանութիւն|հոգեբանական]] խոր վերլուծումներով։
 
== Ռուբէն Սեւակ եւ Հայոց Ցեղասպանութիւնը ==
Ռուբէն Սեւակ իր ժամանակակիցներէն շատ աւելի շուտ կը կանխազգայ արեւմտահայութեան սպառնացող ողբերգութեան հեռանկարը։ Ան ինքզինք կը դրսեւորէ որպէս հասուն ազգային ու քաղաքական գործիչ եւ իր ստեղծագործութիւններով զգօնութեան կոչ կ'ընէ, ընդգծելով համազգային միասնութեան կարեւորութիւնը։
 
1909-ի գարնան, երբ Ատանա քաղաքին մէջ երիտթուրքականերիտթրքական իշխանութիւններու կազմակերպած արիւնահեղութեան զոհ կը դառնայ երեսուն հազար հայ, Ռուբէն Սեւակ կը դառնայ ազգային գործիչներէն մէկը, որ երիտթուրքականՕսմանեան յեղափոխութենէնՅեղափոխութենէն «գինովցածները»՝ կը զգուշացնէր՝ [[Արշակ Չօպանեան]]ի, [[Անդրանիկ Օզանեան]]ի, [[Փարամազ]]ի եւ միւսներու նման, կը զգուշացնէր ահագնացողկահագնացող վտանգին մասին։ Այդ զգուշացումը Ռուբէն Սեւակ ո՛չ միայն կ'արտայայտէր իր բանաստեղծութիւններուն մէջ, ինչպէս օրինակ «Գիւղական եկեղեցիին մէջ», «Գիւղական գերեզմանին մէջ», «Վրէժին սերմնացանը», «Վերջին օրօր», «Վերջին հայերը» ստեղծագործութիւններուն մէջ, այլեւ նամակներուն ու հրապարակագրական ելոյթներուն մէջ։
 
Օրինակ՝ Օգոստոս, 8, 1908-ի հրապարակային ելոյթի մը ընթացքին, ՌուբԷն Սեւակի յայտնած է. «Ամբողջ Եւրոպայի մէջ, աշխարհի ամէնէն շքեղ կեդրոններէն մինչեւ ամենամութ ու խաւարին անկիւնները ես չեմ տեսեր ու չեմ ալ կրնար հաւատալ, որ գտնուի տակաւին ՄԷԿ ՈՒՐԻՇ ԱԶԳ, որ ամէն օր ու ամէն վայրկեան ապրէր դերասանի ճշմարտապէս կեղծ ու գերեզմանօրէն ծիծաղելի այն կեանքը, որ դարերէ ի վեր մեր կեանքը եղաւ մեր ստրկացած թրքահայերուս կեանքը… Տառապիլ ու ստիպուած ըլլալ ամենաերջանիկ կերպարանք մը ցոյց տալու… անպատուուիլ, բռնաբարուիլ, գետնաքարշ տապալիլ ու ստիպուած ըլլալ գոհութեան ջերմագին աղաղակներ բարձրացնելու… ժպտիլ այնպիսի մէկ վայրկեանիդ, որ արիւն արցունք պիտի պոռտկար աչքերէդ, մաղթանքի ճիչեր հանել կոկորդէդ այն բռնակալ ձեռքին համար, որ զքեզ կը խեղդէ, մեռնիլ ու հոգեպէս մեռնիլ ու ապրիլ ձեւացնել, ահա դերասանական ահռելիօրէն կեղծ կեանքը, որ մերը եղաւ այնքան երկար տարիներ։ Արդ ինչպէ՞ս կ'ուզէք որ այսպիսի պայմաններու մէջ ժառանգօրէն ու բնածինօրէն մեր ամէնէն անկեղծ յատկութիւնը մեր կեղծելը չ՛ըլլար ու մեր բնական յարմարութիւնը՝ դերասանութիւնը»։
Տող 34.
 
== Մահը ==
1915-ին, երբ արդէն սկսած էր Առաջին համաշխարհային պատերազմը, զօրակոչիՌուբէն կըՍեւակ կանչուիզօրակոչուած է օսմանեան բանակ եւ որպէս զինուորական բժիշկ ծառայած՝ Մաքրիգիւղի (Մագրիքէօյ) զօրամասին մէջ։ 11(24) Ապրիլ, 1915-ին, զինուորական ծառայութան մէջ ըլլալով, ձերբակալուած եւ բանտարկուած է Կ. Պոլսոյ կեդրոնական բանտին մէջ, ապա աքսորուած է Չանղըրը։Չանղըրը, Անունըուր փորագրուած է Չանղըրըիտեղւոյն բանտին մէջ հաւաքուածգրուած համրիչի 99 հատիկներէն մէկուն վրայ։վրայ անունը արձանագրուած է։ Չանղըրըի մէջ բուժած է թուրք աւազակապետ Արապաճի Իսմայիլի, աղջիկը։ Իսմայիլ անոր յորդորած էր իսլամութիւն ընդունելով փրկուիլ սպառնացող վտանգէն, սակայն բժիշկը հրաժարած է այդ խորհուրդին հետեւելէ։հետեւելէ, նոյնիսկ իրենց բախտակիցներու յորդորներէն ետք։ Չանղըրըի չերքեզչէրքէզ փոխ կառավարիչը, որ անոր բարեկամն էր, անզօր պատասխանած է,. «Ես չեմ կրնար Պոլ­իսէն եկած հրա­ման մը չգոր­ծադ­րելչգործադրել»։ ՌուբէնըՍեւակը ազատելու համար, Գերմանիոյ արտաքին գործոց նախարարութեան, Կ. Պոլսոյ եւ Սոֆիայի դեսպաններուն, ԼոզանիԼօզանի հիւպատոսին, Կ. Պոլսոյ մէջ դեսպան [[Հանսֆոն Վանգենհայմ|Հանս ֆոն Վանկենհայմ]]ին բազմաթիւ դիմումներ ուղարկած են անոր սաները՝աները՝ գերմանական բանակի պահեստի սպայ՝ Ֆրանց Ապելն ու կինը՝ Հելեն Ապել-Չիլինկիրեանը։Չիլինկիրեանը, Բոլորնբոլորն ալ՝ ապարդիւն։ 1225 Օգոստոս, 1915-ին, 12(25)-ինՌ. Սեւակ հեռագրած է կնոջըկնոջ, թէ՝թէ [[Դանիէլ Վարուժան]]ի հետ կը գտնուի ԱյաշիՉանղըրըի բանտինմէջ մէջ։եւ 13թէ շուտով Այաշ պիտի ղրկուի։ (25/26) Օգոստոս, 1915-ին, դէպի Այաշ աքսորի ճանապարհին՝ Չանղըրը եւ ԿալեճիքԳալեճիք (Գալայճըք) գիւղերու միջեւ, Չանղըրըէն կառքով վեց ժամ հեռու գտնուող ԹյիւնէԹիւնէ (ԹյիւնայԹիւնայ, ԹյիւնէյԹիւնէյ) կոչուած վայրին մէջ, իր չորս բախտակից ընկերներուն հետ (որոնց շարքին՝ Դանիէլ Վարուժանը), թուրք չեթեներուչէթէներու կողմէն սպաննուած է քարերով ու եաթաղաններով խոշտանգումներու ենթարկուելով՝ 30 տարեկանին։ենթարկուելով։ Ըստ Գոնիայի պատերազմական ատեանին մէջ կառապան Հասանի տուած վկայութեան՝ բժիշկը եղած է վերջին սպաննուողը։ Մահէն առաջ թուրք դահիճները Ռուբէն Սեւակին կ'առաջարկեն ընդունիլ մահմետականութիւնը, ամուսնանալ թուրք պաշտօնեայի աղջկան հետ եւ փրկել իր կեանքը։ Ռուբէն Սեւակի հետ աքսորավայրին մէջ գտնուող երեւելի հայ գործիչները կը համոզէին իրեն ընդունիլ առաջարկը եւ փրկուիլ։ Սակայն Ռուբէն Սեւակ հաւատարիմ կը մնայ իր ընտանիքին, իր զաւակներուն։ Ան հաւատարիմ կը մնայ իր ժողովուրդին եւ կը գերադասէ մահը կեանքը ստորաբար շարունակելու ողորմելի հեռանկարէն…
 
== Ռուբէն Սեւակի բնակարանը ==
Սիլիվրի Պոլսոյ մերձակայ, ծովափնեայ գիւղ մը եղած է մինչեւ 1915: 160 տան մէջ բնակող 1000 հայ կը հաշուէր իր բնակիչներու շարքին։ Ասքանազեան վարժարանի կողքին, կար նաեւ Ս․ Գէորգ եկեղեցին։ Չիլինկիրեանները գիւղաքաղաքի հարուստ ընտանիքներէն էին։ Իրենց ունեցած աւելի քան տասը կալուածաթուղթերը տակաւին կարելի է տեսնել Յովհաննէս-Իրմա Չիլինկիրեանի յիշատակի տան մէջ, [[Նիս]]։ Ռուբէն Սեւակ նամակի մը մէջ կը խոստովանէր, թէ եթէ բժիշկ չըլլար, ապա պիտի ուզէր զբաղիլ հողագործութեամբ։ Եւ իր երազն էր օր մը վերադառնալ Սիլիվրի ու զբաղիլ հողագործութեամբ։ «Ամենավերջին փափաքս է օր մը կարենալ գիւղ քաշուիլ ու կեանքիս վերջին տարիները դաշտերուս ու հողերուս վրայ անցընել լռութեան ու բնութեան մէջ», կը գրէր ան 1912 թուակիր նամակի մը մէջ։
 
Սեւակի նահատակութենէն ետք, տունը կանգուն կը մնայ։ Հայրն ու մայրը այնտեղ կը գտնուէին։ Հայրը կը մահանայ 1920-ականներուն, Սիլիվրիի մէջ, երբ գիւղաքաղաքը կը գտնուէր յունական բանակի գրաւման տակ։ Յոյները Սեւակենց տան վերնայարկը կըվերածած վերածենէին բանակային կեդրոնատեղիի։ ՍեւակինՍեւակի հայրը՝հօր՝ Յովհաննէս երբ կը մահանայ,Յովհաննէսի յուղարկաւորութիւնը կըկատարուած կատարուիէ զինուորական պատիւներով, քանի որ ան հայրն էր օսմանեան բանակի հարիւրապետ՝հարիւրապետ Ռուբէն Սեւակի։ Բանաստեղծին մայրը՝ Արմաւենի Չիլինկիրեան, յունական բանակին հետ կըլքած լքէէ հայրենի քաղաքը,գիւղաքաղաքը։ կըՄահացած մահանայէ 1934-ին, Սելանիկի մէջ, ուրու կըթաղուած՝ թաղուիտեղւոյն հայկական գերեզմանատան մէջ<ref>[https://narekian.wordpress.com/ Դէպի Սիլիվրի՝ Ռուբէն Սեւակի հետքերով:]</ref>։
 
== Երկեր ==
* Բաժանման խօսքեր, «Մա­սիս» հանդէս, Կ. Պոլիս, 1905, թ. 24;
* [http://www.digilib.am/digilib/?menu=8&wrk=1430&captn=12857&wrpg=0&aupg=0 Կար­միր գիրք (Կի­լի­կե­ան եր­գեր), Բա­նաս­տեղ­ծու­թյուն­նե­րի ժո­ղո­վա­ծու նվիր­ված 1909թ. Կի­լի­կի­ա­յի հա­յոց կո­տո­րած­նե­րին, 1910։]
* ԲժշկինԲժիշկին գիրքէն փրցուած էջեր, [[Փարիզ]], 1926:
* ԲժշկինԲժիշկին գիրքէն փրցուած էջեր, [[Երուսաղէմ]], 1943:
* Կարմիր գիրքը: ՍիրօՍիրոյ գիրքը: Ցրիւ քերթուածներ, Երուսաղէմ, 1944:
* Կարմիր գիրքը եւ ցրիւ քերթուածներ, [[Փարիզ]], 1946:
* [http://www.digilib.am/digilib/?menu=8&wrk=550&captn=12973&wrpg=0&aupg=0 Բժիշ­կին գիր­քէն փրցո­ւած էջեր եւ քեր­թո­ւած­ներ, Փա­րիզ, 1946։]
* Երկեր, [[Երեւան]], 1955:
* ՍևակՌուբէն Սեւակ Ռուբեն, [[Վահան Թեքեյան]]Թէքէեան, [[ՄատթեոսՄատթէոս Զարիֆյան]]Զարիֆեան, [[ՌուբենՌուբէն Որբերյան]]Որբերեան, Երկեր, Երեւան, 1981, էջ 123-238:
* Երկեր, [[Երեւան]], 1985:
* Երկեր, [[Անթիլիաս]], 1986:
Տող 56.
* Երկեր, [[Վաղարշապատ|Էջմիածին]], 1997:
* Հատընտիր, Երեւան, 2006:
* ՍտեղծագործություններիՍտեղծագործութիւնների ժողովածու, Երեւան, 2012, 124 էջ:
 
== Տե՛ս նաեւ ==