«Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ →‎top: removed: {{Արևելահայերեն|Հայ Հեղափոխական Դաշնակցություն}} using AWB
Լեզուական խմբագրում կատարուած է։ Սրբագրուած է մատենագիտութիւնը։
Տող 28.
}}
 
'''Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը (ՀՅԴ)''' հիմնուած է [[1890]]-ի օգոստոսին, այժմու [[Վրաստան]]ի մայրաքաղաք [[Թիֆլիս]]ի մէջ։ Կազմուած է իբրեւ Հայ ՅեղափոխականներուՅեղափոխականների Դաշնակցութիւն Դաշնակցութիւն՝անունով, նպատակ ունենալով համախմբել Արեւմտահայաստանի ազգային-ազատագրական պայքարին լծուած յեղափոխական բոլոր կուսակցութիւններն ու խմբաւորումները։ [[1892]]-ին գումարուած իր Առաջին Ընդհանուր Ժողովին վերանուանուած է Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն՝Դաշնակցութիւն, կազմակերպական ապակեդրոնացումի հիման վրայհիմամբ վերածուելով գաղափարական ու բարոյական միաձոյլ նկարագրով կուսակցութեան։ Իբրեւ այդպիսին՝այդպիսին, Հ.Յ.Դ. գլխաւորած է եւ կը շարունակէ դրօշակիրը մնալ հայ ժողովուրդի ազգային-ազատագրական պայքարին։
 
Իր գործունէութեան առաջին իսկ օրերէն, Դաշնակցութիւնը եղած է շեշտակիօրէն Գործիգործի կուսակցութիւն՝ հայ ժողովուրդի մարտական բազուկը դառնալով։ Իր ծաւալած յեղափոխական եւ կազմակերպական եռուն գործունէութեամբ՝գործունէութեամբ, Դաշնակցութիւնը զինած է մեր ժողովուրդը, եւ պատրաստած էպատրաստելով զայն ինքնապաշտպանութեան եւ համաժողովրդային ընդհանուր ապստամբութեան։ Համիտեան բռնատիրութեան տապալման եւ Պարսկական սահմնադրական շարժման յաղթանակին մէջ կարեւոր դեր ունեցած է Հ.Յ.Դ.:
 
[[1907]]-ին գումարուած իր Չորրորդ Ընդհանուր Ժողովէն սկսեալ, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը ծաւալուն պայքար մղած է նաեւ Արեւելահայաստանի ու Կովկասի մէջ՝մէջ, ի խնդիր հայութեան ազգային-մշակութային եւ ընկերային-տնտեսական իրաւունքներու պաշտպանութեան։ ՅատկապէսԾաւալուն պայքար մղած է յատկապէս հայ աշխատաւորութեան շահերու պաշտպանութեան ճակատին վրայվրայ։ մղած է ծաւալուն պայքար. այդ ճամբով՝ իբրեւԻբրեւ ռուսական իրականութեան մէջ գործող ընկերվարական կուսակցութիւն, Հ.Յ.Դ. անդամակցած է Ընկերվարական Բ. Միջազգայնականին եւ ստացած է հայ ժողովուրդի ընկերվարական հոսանքը ներկայացնող լիիրաւ անդամի կարգավիճակ։ Այսպիսով՝Այսպիսով, Դաշնակցութիւնը իբրեւ մէկ ամբողջութիւն արժեւորած է թէ՛ Օսմանեան Թուրքիոյ եւ թէ Ցարական Ռուսաստանի լուծէն հայ ժողովուրդի ազգային ազատագրութեան դատերը։ [[1918]]-ին ղեկավար դերակատարութիւն ունեցած է Հայաստանի անկախութեան նուաճումին եւ Հայաստանի Հանրապետութեան կերտումին մէջ՝մէջ Ազատ, Անկախ եւ Միացեալ Հայաստանի քաղաքական հանգանակը որդեգրելով։
 
[[1920]]-ի [[Դեկտեմբեր]]ին Հայաստանի անկախութեան կորուստէն եւ Հանրապետութեան խորհրդայնացումէն ետք, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը դարձած է տարագիր կուսակցութիւն՝կուսակցութիւն, մինչեւ [[1932]] ընդյատակեայ իր գործունէութիւնըգործունէութիւն շարունակելով հանդերձ Հայաստանի մէջ։ Այնուհետեւ, մինչեւ [[1988]]-ի Արցախեան Շարժման պոռթկումը, Հ.Յ.Դ. գործունէութեան առանցքը եղած են մէկ կողմէ Հայկական Սփիւռքի ազգապահպանումն ու կազմակերպումը, իսկ միւս կողմէկողմէ՝ Հայ Դատի հետապնդումը՝հետապնդումը իր զոյգ մակարդակներով.- Առաջին՝առաջին՝ Հայկական Ցեղասպանութեան արդար հատուցման պահանջով պայքար Թուրքիոյ դէմ. երկրորդ՝ Խորհրդային Հայաստանի հայութեան ազգային եւ մարդկային իրաւունքներուն պաշտպանութիւնը ընդդէմ խորհրդային ամբողջատիրութեան։
 
[[1988]]-ի Արցախեան Շարժման պոռթկումէնՇարժումէն ասդինետք, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը վերահաստատած է համահայկական կազմակերպութեան իր տեղն ու դերակատարութիւնը հայ ժողովուրդի կեանքին մէջ։ Օժտուած է [[Հայաստան]]ի, [[Արցախ]]ի, Ա.Պ.Հ. եւ արտասահմանեան 28 երկիրներու մէջ գործող կազմակերպական ծաւալուն ցանցով։ Կ՚առաջադրէ ամրապնդումը [[Հայաստան]]ի եւ [[Արցախ]]ի հայկական զոյգ պետականութեանց՝պետականութիւններուն իբրեւ կռուանները հայ ժողովուրդի ազգային իրաւունքներու ամբողջական վերականգնումին։
 
== Աղբիւրներ եւ գրականութիւն ==
Տող 52.
* Նիւթեր Հ. Յ. Դաշնակցութեան պատմութեան համար, ԺԱ. հատ., խմբ. Եր. Փամպուքեանի, Պէյրութ, 2015, 448 էջ։
* Նիւթեր Հ. Յ. Դաշնակցութեան պատմութեան համար, ԺԲ. հատ., խմբ. Եր. Փամպուքեանի, Պէյրութ, 2016, 464 էջ:
* Դիւան Հ. Յ. Դաշնակցութեան, յաւելուած [[Հայրենիք (ամսագիր)|«Հայրենիք» ամսագրի]], խմբ. [[Սիմոն Վրացյան|Ս. Վրացեան]], հատ. Ա., Պոսթըն, 1934, 395 էջ։
* Դիւան Հ. Յ. Դաշնակցութեան, յաւելուած «Հայրենիք» ամսագրի, խմբ. Ս. Վրացեան, հատ. Բ., Պոսթըն, 1938, 464 էջ։
* Յայտարարագիր եւ որոշումներ Հ. Յ. Դաշնակցութեան 5-րդ ընդհանուր ժողովին, Ժընեւ, 1910, 32 էջ։
* Յուշապատում Հ. Յ. Դաշնակցութեան /1890-1950/, խմբ. Ս. Վրացեան, [[Բոստոն]], 1950, 636 էջ։
* Վաթսունամեակ Հ. Յ. Դաշնակցութեան (1890-1950), խմբ. [[Սիմոն Վրացեան]], Պոսթըն, 1950:
* Յուշամատեան Հ. Յ. Դաշնակցութեան, հատ. I. 1890-1914, [[Լոս Անջելես|Լոս-Անճելոս]], 1992:
* Յուշամատեան Հ. Յ. Դաշնակցութեան, հատ. II. 1914-1921, Լոս-Անճելոս, 1992:
Տող 67 ⟶ 68՝
* Գևորգյան Համլետ, Ազատագրական պայքարի ռազմավարությունը և էջեր նրա հերոսապատումից, Երևան, 2012, 598 էջ, - http://www.armin.am/images/menus/1989/Azatagr_payqar.pdf
* Գևորգյան Համլետ, Ազատագրական պայքարի Կովկասյան ճակատը, Երևան, 2010, 528 էջ - http://www.armin.am/images/menus/2005/Kovkasyan_Chakat.pdf
* [[Գաբրիել Լազյան|Լազեան ԳաբրիելԳաբրիէլ]], Դէմքեր հայ ազատագրական շարժումէն, Գահիրէ, 1949, 397 էջ։
* [[Գևորգ Խուդինյան|Խուդինյան Գևորգ]], Հայ Յեղափոխական Դաշնակցության ծնունդը, Երևան, 2000, 227 էջ։
* [[Գևորգ Խուդինյան|Խուդինյան Գևորգ]], ՀՅ Դաշնակցության քննական պատմություն /ակունքներից մինչև 1895 թվականի վերջերը/, Երևան, 2006, 439 էջ, - http://www.arfd.info/hy/docs/G%20Khutinian%20-%20HHD%20Qnnakan%20Patmutyun.pdf
Տող 81 ⟶ 82՝
* Պողոսյան Կարո, [[Ստեփան Պողոսյան|Պողոսյան Ստեփան]], Հայկական հարցի և հայոց ցեղասպանության պատմություն, հատ. 1, Երևան, 2000:
* [[Հայկ Ղազարյան|Ղազարյան Հայկ]], Հայ ժողովրդի ցեղասպանությունը Օսմանյան կայսրությունում, հատ. 1, Երևան, 2004:
* [[Սիմոն ՎրացյանՎրացեան|Վրացեան Սիմոն]], Հայաստանի Հանրապետութիւն, Փարիզ, 1928, Պէյրութ, 1968, Թեհրան, 1982: - http://www.historyofarmenia.am/images/menus/286/HH_Simon%20Vracyan.pdf
* [[Ալեքսանդր Խատիսյան|Խատիսեան Ալեքսանդր]], Հայաստանի Հանրապետութեան ծագումն ու զարգացումը, Պէյրութ, 1968: - http://www.historyofarmenia.am/images/menus/347/Alexandr%20Xatisyan-HH%20cagumn%20u%20zargacum@1.pdf
* [[Արարատ Հակոբյան|Հակոբյան Արարատ]], ՀՅԴ 9-րդ ընդհանուր ժողովը, Երևան, 1994:
Տող 88 ⟶ 89՝
* Հ. Յ. Դաշնակցության մեծ դատավարության թղթածրարները, խմբ. Ա. Հարությունյան, «Վէմ (համահայկական հանդես)», Երեւան, 2009, թիւ 1 (26), էջ 155-172, թիւ 2 (27), էջ 144-170, թիւ 3 (28), էջ 165-185, 2010, թիւ 1 (29), էջ 149-165, թիւ 2 (30), էջ 166-184, թիւ 3 (31), էջ 184-196, թիւ 4 (32), էջ 186-194, 2011, թիւ 1 (33), էջ 193-205, թիւ 2 (34), էջ 193-216, թիւ 3 (35), էջ 221-240, թիւ 4 (36), էջ 182-209:
* Հայաստանի անկախության հռչակումը և իշխանության կենտրոնական մարմինների ձևավորումը (1918 թ. մայիս-հուլիս), (փաստաթղթերի և նյութերի ժողովածու), խմբ. Հ. Սուքիասյան, 2009:
* Վաթսունամեակ Հ. Յ. Դաշնակցութեան (1890-1950), խմբ. [[Սիմոն Վրացեան]], Պոսթըն, 1950:
* [[Ռիչարդ Հովհաննիսյան]], Հայաստանի Հանրապետություն, հատ. 1, Երևան, 2005, 604 էջ, - http://www.historyofarmenia.am/images/menus/934/Hayastani_harapetutyun.pdf
* Հ. Յ. Դաշնակցությունը և Խորհրդային իշխանությունը /փաստաթղթերի և նյութերի ժողովածու/, կազմեց՝ Վլ. Ղազախեցյան, Երևան, 1999, 370 էջ - http://www.historyofarmenia.am/images/menus/325/HYD_ev%20Khorhrdayin%20Ishxanutyunnr@.pdf
* [[Հրաչ Տասնապետեան]], Պատմութիւն Հայ հեղափոխական շարժման եւ Հ. Յ. Դաշնակցութեան, Պէյրութ, 2009, 504 էջ, - http://www.historyofarmenia.am/images/menus/280/Patmutyun%20_%20HYSH%20ev%20HYD.pdf
 
== Տե՛ս Նաեւ ==