«Գանձասարի վանք» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

[[Բագրատունիների թագավորություն|Հայ Բագրատունիներու]] թագաւորութեան ժամանակաշրջանին Հայոց կաթողիկոս [[Անանիա Ա Մոկացի|Անանիա Մոկացի]] (942-965) մտահոգ Հայաստանի արեւելեան թեմերու եկեղեցական գործերով, Արցախ կու գայ եւ Գանձասարի վանքին մէջ հոգեւորականութիւնն ու իշխանները ժողովի կը հրաւիրէ եւ ազգային ոգիով կը պաշտպանէ Հայ Առաքելական եկեղեցւոյ դաւանանքին ամրութիւնը եւ անաղարտութիւնը<ref>{{Cite web|title=Գանձասարի վանքը|last=|first=|date=|website=|publisher=Գանձասար աստվածաբանականաստուածաբանական կենտրոնկեդրոն, ԵրևանԵրեւան 2009}}</ref>:

Գանձասարի Ս. Յովհաննէս Մկրտիչ եկեղեցւոյ հիւսիսային պատին Հովասափ Միայնակեցի 1240-ին կ'արձանագրէ Հասան Ջալալ Մեծի Ուխտը։ Ըստ Հասան Ջալալ Մեծի 27 տողէ բաղկացած կտակին՝ երբ կը սկսի Գանձասարի կառուցումը եւ քարագործ վարպետները կը հասնին արեւելեան լուսամուտին, մայրը՝ Խորիշահ, [[Աբգար թագավոր|Աբգար թագաւորին]] կնոջ՝ Հեղինէին նման, Երուսաղէմ կ'երթայ եւ մինչեւ իր կեանքին վերջը կը ճգնի Ս. Յարութիւն տաճարին մէջ։ Ըստ իր կտակին՝ ան եկեղեցիները ազատ կը կացուցէ հարկերէ։ Գանձասարի վանքը շուրջ 1400-ին դարձած է Աղուանից կաթողիկոսութեան աթոռանիստը։ Այս վանքին մէջ կաթողիկոսներուն հետ հանդիպումներ ունեցած են Ժզ. եւ Ժէ. դարերու հայ ազատագրական շարժման նշանաւոր գործիչներ [[Իսրայէլ Օրի|Իսրայէլ Օրին]] եւ [[Յովսէփ Էմին|Յովսէփ Էմինը]]։ Այստեղ շատ յիշարժան գիրքեր գրուած են՝ [[Ժե. դար|Ժե. դարուն]] Մատթէոս Մոնողոնի տաղերու ժողովածուն, ուր ներառուած է [[Մեծն Աղեքսանտր|Ալեքսանտր Մակեդոնացի]]<nowiki/>ի չափածոյ պատմութիւնը, իսկ Ժը. դարուն՝ [[Հովհաննես Բ կաթողիկոս|Յովհաննէս Բ. կաթողիկոս]]ի «Դատաստանագիրքը»։

Ըստ պատմական փաստերու՝ Գանձասարի մէջ ամփոփուած են [[Հովհաննես Մկրտիչ|Յովհաննէս Մկրտիչին]] գլուխը, Յովհաննէս Մկրտիչին հօր՝ Զաքարիոյ արիւնը, [[Գրիգոր Լուսաւորիչ|Գրիգոր Լուսաւորչին]] «Օրէնուսույց Ս. ծնօտը», Լուսաւորիչին թոռ Գրիգորիսի, [[Ս. Պանտալէոն բժիշկ]]<nowiki/>ի եւ այլ նահատակներու Ս. նշխարները։

Գանձասար վանական համալիրի գլխաւոր տեսարժան վայրը՝ Ս. Յովհաննէս Մկրտիչ եկեղեցին կառուցուած է [[1216]] - [[1238]] թուականներուն [[Հասան-Ջալալ]] իշխանին կողմէ<ref>''Artsakh: A Photographic Journey'' by Hrair Khatcherian, p.13. {{OCLC|37785365}}</ref>։ Անիկա մեծ խաչագմբէթ եկեղեցի մըն է: Խորհրդային յայտնի պատմաբան եւ արուեստագէտ Անատոլի Եակոբսոն, որ երկար տարիներ կ'ուսումնասիրէր վանքը, տաճարը կ'անուանէ «''հայկական ճարտարապետութեան շտեմարան''»: [[Փրոֆ. Շարլ Տիլ]]<nowiki/>ը (1859-1944) [[Սորպոն]]<nowiki/>ի համալսարանէն, արուեստի պատմութեան ֆրանսացի յայտնի պատմաբան, Գանձասարը կը դասէ հայ ճարտարապետական արուեստի 5 գլուխ-գործոցներու շարքին, որոնք մտած են համաշխարհային ճարտարապետութեան գանձարան: Գանձասարի վանքէն բացի, Տիլի ցանկին մէջ կը յայտնուին [[Ս. Խաչ եկեղեցի|Ախթամարի Ս. Խաչ եկեղեցին]] (915-921) ([[Վանայ լիճ]], [[Թուրքիա]]), [[Սուրբ Հռիփսիմէ եկեղեցի (Էջմիածին)|Էջմիածինի Ս. Հռիփսիմէ եկեղեցին]] (618), [[Հաղբատի Վանք|Հաղբատի վանքը]] (հիմնուած Ժ. դարուն) եւ Ամենափրկիչի եկեղեցին՝ Հայաստանի հնագոյն մայրաքաղաք [[Անի Քաղաք|Անի]]<nowiki/>ի մէջ (հիմնուած 1001-ին):